تعریف مهریه و انواع آن
مهریه یا صدق در حقوق ایران مالی است که مرد در زمان عقد به زن می پردازد یا خودش قول می دهد آن را بپردازد. مطالبه مهریه بستگی به شرایط در صورت وجود و کیفیت مقرر در قانون دارد. مهریه به زن تعلق می گیرد و بر حسب مورد مهریه انواع مختلفی دارد که بسته به نوع ازدواج و کیفیت آن متفاوت است.
مهریه که در متون فقهی از آن به عنوان صدق یاد می شود، اموالی است که به موجب عقد نکاح در اختیار زن است و با چهار چیز این مال قطعی و قابل مطالبه می شود:
1 - نزدیکی
2- فوت شوهر
3- ارتداد زوجه
4- فوت زن
بر اساس قانون (ماده 1087 قانون مدنی) مرد مکلف به دادن مهریه به زن است. بنابراین سکوت طرفین در عقد نکاح و حتی توافق بر عدم استحقاق مهریه نمی تواند تکلیف مرد را در این زمینه برطرف کند. در نتیجه حق دریافت مهریه و الزام زوج به پرداخت آن از مهم ترین آثار عقد ازدواج است.
انواع مهریه:
مهراول مصامی:
این نوع مهریه خاص و مورد توافق طرفین می باشد لذا مقدار آن در زمان عقد ذکر می شود. اگر در این صورت مرد قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهریه است.
مهرالسنته:
این مهریه زنی است که شوهرش طبق کتاب خدا و سنت پیامبر با او ازدواج کند. علت اینکه این مبلغ را مهر سنت نامیده اند این است که پیامبر این مقدار را مهریه همسران خود قرار داده است.
مهرالمحل:
همانطور که بیشتر گفته شد، اگر در عقد دائم مهریه ذکر نشده باشد، عقد نکاح (بر خلاف نکاح موقت یا صیغه که مهریه را باطل می کند) در عقد نکاح دائم، در صورتی که مهریه در عقد معین نشده باشد، صحیح است. عقد و نزدیکی بین زن و شوهر اگر زن ببخشد مستحق مهریه یعنی مهریه زنان متشابه و از درجه او است. در تعیین این نوع مهریه، وضعیت زوجه از حیث شرافت، موقعیت اجتماعی و خانوادگی و سایر صفات و موقعیت ها تعیین می شود. برای تعیین مهریه ایده آل، دادگاه خانواده کارشناس تعیین می کند.
مهرالمتعه:
مطابق ماده 1093 قانون مدنی، در صورتی که در عقد نکاح دائم، مهریه ذکر نشده باشد و زوج قبل از نزدیک شدن و تعیین مهر، زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهریه است. بنابراین اگر نکاح به نحوی فسخ شود، این مهریه ثابت نیست و زن مستحق دریافت چیزی نیست.
عدم تعیین مهریه در نکاح دائم به عنوان وکالت و به زنی که مهریه او در عقدنامه ذکر نشده است وکالت می گویند.
در مورد فوت زوج، اگر زوج قبل از دخول فوت کند و در ضمن عقد مهریه برای زوجین معین نشده باشد، زن مستحق چیزی نیست و اگر بعد از دخول فوت کند، زوجه مستحق چیزی نیست. اگر زوجه بعد از نزدیکی بمیرد مستحق نصف مهریه است. اگر مهریه در عقد معین نشده باشد و مرد بعد از نزدیکی فوت کند، زن مستحق مهریه است.
حق مطالبه مهریه برای ذی نفع همیشه وجود خواهد داشت، حتی اگر زوجه در قید حیات نباشد، به عبارت دیگر با حیات زوجه، حق مطالبه مهریه مانند هر حق مالی دیگری به ورثه او منتقل می شود. از این دو ورثه زوجه پس از فوت زوجه می توانند مهریه میت را از زوج مطالبه کنند.
دیون ناشی از مهریه یکی از دیون است و حتی در صورت تعدد دیون زوجین یا حتی اگر با هم فوت کنند، پرداخت مهریه زوجه بر سایر دیون مقدم است.
علاوه بر مطالبه مهریه، زن می تواند قبل یا بعد از دادخواست توقیف اموال شوهر و یا به لحاظ حقوقی درخواست صدور قرار تأمین کند و در مدت کوتاهی می تواند از شوهر خود توقیف کند. مال و جلوگیری از تصرف افراد دیگر با جلوگیری از انتقال آن مال توسط شوهر به دیگری.