تعلیق مجازات یک نهاد دلسوزی است که در قوانین کیفری بسیاری از کشورها از جمله کشور ما وجود دارد و یکی از راه های قانونی این است که مجرم را از ارتکاب جرم خودداری کرده و برای بازگشت به زندگی عادی در جامعه آماده شود. .
در مواردی که پس از محکومیت و محکومیت بزه دیده ای وجود نداشته باشد و یا رضایت خود را اعلام کرده باشد یا به نحوی جبران جرم توسط مجرم را قابل جبران دانسته باشد، قاضی دادگاه می تواند در مرحله اجرا حکم را به حالت تعلیق درآورد.
بنابراین تعلیق مجازات نهادی است که دادگاه می تواند به نفع محکوم علیه در نظر بگیرد. تعلیق مجازات در واقع توصیه مکتب جدید دفاع اجتماعی در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم است که بر اساس آن در صورت احراز مجرمیت از سوی دادگاه، وی می تواند حسب شرایط، مجازات را به حالت تعلیق درآورد.
دور نگه داشتن مجرم از ارتکاب جرم
قانون مجازات اسلامی سال 1392 نسبت به قانون قبلی، نگاه اصلاحی به مجرم و برخورد با وی دارد و کلیات این قانون نسبت به قانون قبلی، از نظر کمی و کیفی پیشرفت های چشمگیری داشته و نوآوری ها موجب شده است. در آن گنجانده شده است. یکی از این نوآوری ها امکان تعلیق مجازات در حین اجرای مجازات حبس است.
در گذشته امکان تعلیق مجازات در زمان صدور حکم وجود داشت; اما بر اساس قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، قاضی می تواند در حین اجرای مجازات با رعایت شرایطی حکم تعلیق صادر کند. البته باید گفت که قانونگذار جرایم امنیتی را معلق ندانسته است.
یکی از ویژگی های تعلیق اجرای مجازات، دوری مجرمان از ارتکاب جرم جدید است. زیرا شرط اصلی و اساسی استفاده از مقررات تعلیق، عدم ارتکاب جرم جدید در مدت تعلیق توسط شخصی است که مجازات اصلی جرم او تعلیق شده است.
تعلیق و مراقبت ساده
تعلیق مجازات در ماده 25 به بعد قانون مجازات اسلامی سابق وجود داشت که اکنون در ماده 46 به بعد در قانون مجازات مصوب 1392 دیده می شود. تعلیق ساده به این معناست که وقتی اجرای حکم برای مدت معینی متوقف می شود. فرد می تواند آزاد باشد، حکم اجرا نمی شود و در این مدت قصد اجرای دستور یا رفتن به مکان یا ممانعت از رفتن به مکان خاصی نیست. . در واقع تعلیق ساده به این معناست که پس از تعلیق مجازات، مجازات در آن مدت اجرا نمی شود و فرد موظف به اجرای دستور نمی باشد، اما تعلیق حضانت به این معناست که فرد مکلف به اجرای دستوراتی است که در صورت عدم رعایت این امر موجب تعلیق، عفو و مجازات خواهد شد. اگر شخصی در مدت تعلیق (یک تا پنج سال) مرتکب جرم جدیدی نشود یا احکام دادگاه را اجرا کند و تخلفی مرتکب نشود، از سمت خود عزل می شود، یعنی در واقع آثار محکومیت کیفری خواهد بود. از او ناپدید شود مفهوم مخالف این است که پس از تعلیق مجازات، در صورت عدم اجرای حکم دادگاه یا ارتکاب جرم جدید، نه تنها جرم جدیدی صادر می شود، بلکه مجازات تعلیقی نیز اجرا می شود. تعلیق هرگز به حق مدعی خصوصی لطمه نمی زند; این بدان معناست که «حقوق قربانیان باید در تعلیق مجازات ترجیح داده شود و اگر مجازات به عنوان یک حق حاکمیتی تعلیق شود، به این معنا نیست که حقوق قربانیان باید نادیده گرفته شود.
تعلیق جرائم کیفری
ماده 46 قانون مجازات اسلامی 1392 تعلیق را فقط در جرایم تعزیری می پذیرد، تعلیق مجازات ندارد. زیرا زمانی که حد ثابت شد، باید آن را اجرا کرد. در واقع تاخیر وجود دارد، اما تعلیقی وجود ندارد. مثلاً در مورد زن حامله ای که به سنگسار محکوم شده است، ممکن است حکم او تا باردار شدن یا زمانی که نوزاد به او نیاز داشته باشد به تأخیر بیفتد. اما مجازات قابل تعلیق نیست. لذا در خصوص تأخیر باید تاکید کرد که پس از رفع مانع، حکم اجرا می شود، اما در صورتی که فرد در مدت تعلیق شرایط لازم را داشته باشد، دیگر حکم وی اجرا نمی شود. تعلیق اجرای مجازات مستوجب مجازات های تعزیری است; بنابراین در قصاص، دیه و حدود تعلیقی وجود ندارد. همچنین تعلیق در همه موارد قانون مجازات اسلامی پیش بینی نشده است. قانونگذار فعلی در ماده 46 قانون مجازات اسلامی 1392 معتقد است که درجات تعزیری از جمله درجات 3 تا 8 قابل تعلیق است. معنای مخالف این ماده این است که تعلیق اجرای مجازات شامل جرایم درجه یک و دو نمی شود و در این موارد قاضی نمی تواند اجرای مجازات را متوقف کند.
اختیار دادستان و قاضی در اجرای احکام در مورد تعلیق
در قانون مجازات اسلامی 1392 دادسرایا به قاضی امکان اجرای احکام خودسری داده شد که در قانون قبلی وجود نداشت. این مراجع قضایی نیز می توانند پس از اجرای یک سوم محکومیت، از دادگاه صادرکننده حکم قطعی تقاضای تعلیق کنند.
در قانون مجازات اسلامی قبلی ما به چنین موردی برخورد نکردیم که دادستان به قاضی صادرکننده حکم پیشنهاد تعلیق مجازات در مورد یک زندانی را بدهد. به عبارت دیگر، در گذشته تعلیق فقط پس از صدور حکم وجود داشت، اما اکنون پس از اجرای حکم و حتی زمانی که فرد در زندان به سر می برد، می توان مجازات را تعلیق کرد.