در مورد اهمیت نفقه برای زنان باید بگوییم که قانون به این حق مالی بسیار بیشتر از سایر حقوق از جمله مهریه و تنصیف مال اهمیت داده است و دلیل آن نیز کاملاً روشن است؛ اما این حقی است که برای زنان در نظر گرفته شده است. زنان جامعه اسلامی که زندگی مشترک را اداره می کنند و روابط جنسی خوبی با همسر خود دارند باید از شرایط زندگی متناسب با موقعیت خانوادگی، اجتماعی و شخصیتی خود بهره مند شوند. برای بررسی نحوه محاسبه نفقه زن ابتدا به ذکر کلیاتی در این خصوص می پردازیم. نفقه چیست؟
حقوق مالی زن در زندگی مشترک به مطالبه نفقه محدود نمی شود. مهم ترین حقوق مالی زن عبارت است از مهریه، اجرت المثل، تنصیف مال به شرط قبولی دادگاه یا توافق طرفین و نفقه که به عنوان مهمترین حق مالی زن شناخته می شود.
نفقه یعنی مسکن، پوشاک، لوازم منزل، لوازم آرایش، خدمتکار در صورت عادت، شهریه، هزینه های درمانی و غیره که باید توسط مرد پرداخت شود. هزینه های فوق با توجه به وضعیت زوجه پرداخت می شود نه وضعیت مالی مرد. بنابراین اگر مردی از وضعیت مالی مساعدی برخوردار نیست و همسرش از موقعیت اجتماعی بالاتری برخوردار است، در صورت ازدواج باید شرایطی متناسب با وضعیت زن ایجاد کند.
لزوم پرداخت نفقه
نفقه باید در صورت تمکین زن از مرد پرداخت شود. تمکین به معنای اطاعت است و در فقه به تمکین خاص و اطاعت عام تقسیم می شود. تمکین خاص به معنای انجام روابط زناشویی است و تمکین عام به معنای رعایت حقوق عمومی مرد در زندگی مشترک و اطاعت از دستورات او در حدی است که عرف و قانون لازم بداند. آنچه مبنای نفقه است تمکین خاص است. بنابراین اگر زن رابطه جنسی مطلوبی را به مرد اجاره دهد، باید از حق نفقه نیز برخوردار شود. در صورت استنکاف مرد از پرداخت نفقه مشمول ضمانت اجرای قانونی (در مورد نفقه گذشته) و ضمانت اجرای کیفری (در مورد نفقه فعلی) می شود.
نفقه معوقه و ترک نفقه کیفری
زن می تواند برای مطالبات معوقه خود به شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی مراجعه کند. در این شرایط ضمانت اجرای قانونی در خصوص پرداخت نفقه اجرا می شود که شامل الزام مرد به پرداخت نفقه یا تصرف در اموال او و پرداخت نفقه از محل مال مرد می شود. حال اگر زنی برای دریافت نفقه جاری به دادگاه کیفری مراجعه کند، علاوه بر ضمانت اجرای فوق و دریافت نفقه از اموال مرد، حتی می تواند تقاضای حبس کند. نکته مهم این است که این نفقه چگونه محاسبه می شود و آیا مبلغ مشخصی برای آن در نظر گرفته شده است؟
نحوه محاسبه معوقات
زنی که مدعی است نفقه نگرفته است، لازم نیست آن را ثابت کند، اما اگر مردی مدعی نفقه باشد، باید آن را ثابت کند. حال اگر مرد نتواند این امر را ثابت کند ملزم به پرداخت نفقه تعیین شده توسط دادگاه می شود. در این زمینه از نظر کارشناس استفاده می کنند. کارشناس رسمی نفقه باید وضعیت اجتماعی، خانوادگی و شخصیتی زن را بررسی کند.
اگر زن از خانواده ای مرفه و سطح بالا باشد قطعا میزان نفقه بالاتر از میانگین جامعه خواهد بود اما اگر زن در محیطی متوسط رشد کند و شخصاً یک فرد عادی محسوب شود، میزان نفقه است. کاهش خواهد یافت. این قاعده در احتساب نفقه زنانی که در خانواده های فقیر زندگی کرده و به جایگاه اجتماعی بالایی نرسیده اند نیز جاری است.
بنابراین، طبق قانون، میزان نفقه زنی که در خانواده ای متمول رشد کرده است، اما شخصاً به جایگاه اجتماعی بالایی نرسیده است، می تواند نفقه زنی باشد که در خانواده فقیر رشد کرده است، اما دارای نفقه بسیار است. موقعیت اجتماعی و شغلی بالا زیبایی چهره او را از همنوعانش متمایز می کند، هرچند در عمل شاهد بوده ایم که کارشناسان بیشتر به وضعیت خانوادگی زن توجه می کنند تا موقعیت شخصی او.