آفتابگردان (Helianthus) سرده‌ای از نزدیک به 70 گونه از گیاهان علفی از خانواده Asteraceae عمدتاً بومی آمریکای شمالی و جنوبی است و برخی از گونه‌های آن به خاطر اندازه چشمگیر و سرگل‌ها و دانه‌های خوراکی‌شان به‌عنوان گیاهان زینتی کشت می‌شوند.
آفتابگردان گیاهی است یک‌ساله با ساقه مویی خشن به ارتفاع 1 تا 4.5 متر (3 تا 15 فوت) و پهن، با دندانه‌های درشت، برگ‌های خشن به طول 7.5 تا 30 سانتی‌متر (3 تا 12 اینچ) که به‌صورت مارپیچی چیده شده‌اند. پهنای سرهای جذاب گل‌ها در نمونه‌های وحشی 7.5 تا 15 سانتی‌متر و در انواع پرورشی اغلب 30 سانتی‌متر یا بیشتر است. گل‌های دیسکی قهوه‌ای، زرد یا بنفش هستند، درحالی‌که گل‌های پرتوی گلبرگ زرد هستند. میوه آفتابگردان آکنه تک دانه است. انواع دانه‌های روغنی معمولاً دارای آکنه‌های سیاه کوچک هستند، درحالی‌که آن‌هایی که برای مصرف مستقیم بذر رشد می‌کنند، به‌عنوان انواع شیرینی‌پزی شناخته می‌شوند، دارای آکنه‌های سیاه و سفید بزرگ‌تری هستند که به آسانی از دانه‌های داخل جدا می‌شوند.
آفتابگردان معمولی هم از نظر اقتصادی و هم از نظر زینتی ارزشمند است. از برگ‌ها به‌عنوان علوفه استفاده می‌شود، گل‌ها رنگ زرد می‌دهند و دانه‌ها حاوی روغن هستند و برای غذا استفاده می‌شوند. روغن زرد شیرینی که از فشرده‌سازی دانه‌ها به دست می‌آید برای استفاده در سفره برابر با روغن زیتون یا بادام در نظر گرفته می‌شود. کیک روغن آفتابگردان برای تغذیه دام و طیور استفاده می‌شود. این روغن همچنین در صابون و رنگ و به‌عنوان روان کننده استفاده می‌شود. دانه‌ها را می‌توان به‌صورت خشک، بوداده یا آسیاب شده در کره آجیل خورد و در مخلوط بذر پرندگان رایج است.