مسئول پرداخت دیه کیست؟
مسئول پرداخت دیه به ترتیب برعهده خود مرتکب، عاقله، بیت المال می باشد.
مطابق ماده 462 قانون مجازات اسلامی، مصوب 1392؛ دیه جنایت عمدی و شبه عمدی بر عهده خود مرتکب است.
اما حسب ماده 463 قانون مجازات اسلامی در جنایت خطای محض در صورتی که جنایت با بینه یا قسامه یا علم قاضی ثابت شود، مسئول پرداخت دیه برعهده عاقله است و اگر با اقرار مرتکب یا نکول او از سوگند یا قسامه ثابت شد برعهده خود او است.
مطابق ماده 479 قانون مجازات اسلامی در مواردی مسئول پرداخت دیه با بیت المال است. مطابق ماده 479 در صورتی که مرتکب دارای عاقله نباشد یا عاقله او به دلیل عدم تمکن مالی نتواند دیه را در مهلت مقرر بپردازد ، دیه توسط مرتکب و در صورت عدم تمکن از بیت المال پرداخت می شود. در این مورد فرقی بین دیه نفس و غیر آن نیست “. در ادامه به بررسی و تشریح هر کدام از آنها می پردازیم :
در این موارد مسئول پرداخت دیه بر عهده مرتکب است :
مطابق ماده 462 قانون مجازات اسلامی ، در جنایات عمدی و شبه عمدی دیه شخص بر عهده خود مرتکب است.
در این موارد مسئول پرداخت دیه بر عهده عاقله است :
عاقله عبارت است از پدر، پسر و بستگانِ ذکور (مذکر) نسبی پدری و مادری یا پدری به ترتیب طبقات ارث و همه‌ی کسانی که در زمان فوت می‌توانند ارث ببرند به صورت مساوی مکلف به پرداخت دیه هستند.
بنابراین ، عاقله باید مرد باشد و زنان عاقله محسوب نمی‌شوند. عاقله باید رابطه‌ی نسبی پدری و مادری یا پدری با مرتکب جرم داشته باشند، بنابراین مردانی که از طریق مادر با مجرم خویشاوند هستند مانند دایی جزءِ عاقله به حساب نمی‌آیند.
در جنایات خطای محض با توجه به ماده 463 قانون مجازات اسلامی ، در صورتی که که جرم با بینه یا قسامه یا علم قاضی ثابت شود مسئول پرداخت دیه بر عهده عاقله است. اگر جرم با اقرار قاتل یا نکول او از سوگند یا نکول او از قسامه ثابت شود عاقله مسئولیتی نخواهد داشت.
مطابق ماده ۴۶۹ قانون مجازات اسلامی، عاقله در صورتی مسئول است که علاوه بر داشتن نسب مشروع، عاقل، بالغ و تمکن مالی داشته باشد. بنابراین صغار، مجانین، کسانی که نسب مشروع نداشته باشند و اشخاص معسر مسئول دیه پرداخت دیه نمی باشند.
مهلت پرداخت دیه
مطابق ماده 488 قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت دیه در صورت محکوم شدن فرد به شرح ذیل است مگر اینکه طرفین به نحو دیگری توافق نمایند :
مهلت پرداخت دیه در خصوص جرائم عمدی : جرایم عمدی، جرایمی هستند که با عمد و قصد صورت گرفته باشد. مطابق ماده 482 قانون مجازات اسلامی، مهلت پرداخت دیه در جرائم عمد ظرف یک سال قمری است.
مهلت پرداخت دیه در خصوص جرائم شبه عمدی : مطابق ماده482 قانون مجازات اسلامی مهلت پرداخت دیه در جرائم شبه عمد را ظرف دو سال قمری می باشد. پرداخت کننده باید هر سال نصف آن را پرداخت کند .
مهلت پرداخت دیه در خطاء محض : مهلت پرداخت دیه در خطاء محض ظرف سه سال قمری است. پرداخت کننده باید در هر سال یک سوم مقدار کل دیه را بپردازد.