همه چیز راجع به ارث و ارثیه

در این مقاله میخواهیم راجع به ارث و ارثیه به صورت مفصل و کامل صحبت کنیم. موضوعاتی که در ادامه میخواهیم بررسی کنیم:

ارث زن

محرومیت از ارث

ارث فرزند نا مشروع

ارث غایب

ارث زن

این نوشته راجع به میزان ارث زن از اموال زوج و میزان سهم الارث زن و شوهر از یکدیگر و مواردی را که باعث می شود زن و شوهر از ارث یکدیگر محروم شوند و ارث زن در صورت طلاق برای آشنایی شما عزیزان تنظیم گردیده است.

در ماده 861 قانون مدنی برای تعلق ارث زن شرایطی پیش بینی گردیده است. شرط ارث بردن زن از اموال شوهر این است که زن و شوهر در عقد دائم یکدیگر باشند. چرا که در ازدواج موقت زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و حتی اگر شرط ارث بردن از یکدیگر، شرط باطل است و هیچ اثری ندارد. بنابراین باید در هنگام فوت بین زن یا شوهر رابطه زوجیت برقرار باشد و به دلایل مختلف از جمله فسخ نکاح و طلاق، رابطه زوجیت و نکاح از بین نرفته باشد.

مطابق ماده ۸۶۴ قانون مدنی « از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشد.» زنده بودن زن در زمان فوت شوهر است. بر اساس قانون مدنی زن پس از مرگ همسرش ارث می‌برد به شرط این که در عقد دائم او بوده و قبل از مرگ شوهرش زنده باشد.

میزان ارث زن در صورت فوت شوهر

اگر شوهر در زمان فوت هیچ فرزندی چه از این زن و چه در صورت ازدواج قبلی از زن قبلی نداشته باشد و همین طور نوه ( اولاد اولاد ) نیز نداشته باشد، زن از اموال مرد یک چهارم ارث می برد و اگر مرد در هنگام مرگ فرزندی داشته باشد، زن یک هشتم از اموال مرد ارث می برد.

مقدار سهم ارث زن از متوفی مطابق ماده ۹۱۳ قانون مدنی « هر یک از زوجین که زنده باشند فرض خود را می برد و این فرض عبارت است نصف ترکه برای زوج و ربع آن برای زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه برای زوج و ثمن آن برای زوجه، در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد، مابقی ترکه بر طبق مقررات بین سایر وراث تقسیم می شود».

در صورتی که شوهر فوت کند و اولاد نداشته باشد زن یک چهارم اموال شوهر را به ارث می‌برد، اما اگر شوهر دارای اولاد یا اولادِ اولاد باشد زن یک هشتم اموال شوهر را به ارث می‌برد و چنانچه زن بعد از فوت همسر خود و قبل از تقسیم ارث فوت کند، سهم‌الارث زن به وارثان وی تعلق خواهد گرفت.

ارث مرد در صورت فوت زن

چنانچه زن فوت کند و دارای فرزند یا فرزندانی نباشد، شوهر نصف اموال زن را به ارث می‌برد و اگر زن وارث دیگری مانند پدر و مادر نداشته باشد نیز بقیه اموال زن برای شوهر خواهد بود. اما اگر زن فوت کند و دارای اولاد یا اولادِ اولاد باشد شوهر یک چهارم اموال زن را به ارث می‌برد.

بنابراین، در صورتی که شوهر تنها وارث زن باشد، همه اموال زن را به ارث می برد، ولی اگر زن تنها وارث شوهر باشد فقط همان یک چهارم را به ارث می برد و مابقی در حاکمیت دولت قرار می گیرد.

زن چه اموالی را به ارث می برد؟

قبل از اصلاح ماده 946 قانون مدنی زن فقط از اموال منقول ارث می‌برد و در اموال غیرمنقول ( ساختمان و زمین ) زن سهمی نمی‌برد. اما با اصلاحیه قانون مدنی در سال 1387 زن در صورت داشتن فرزند از همسر مرحومش، یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان، ارث می برد. در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زن یک چهارم از کلیه اموال است.

پس باید بعد از مرگ شوهر علاوه بر اموال منقول که تقسیم می شود، اموال غیرمنقول قیمت گذاری شده و یک چهارم یا یک هشتم از این قیمت به زن داده شود. در صورت امتناع ورثه، این حق به زن داده شده است که حق خود را از عین اموال استیفا کند، زوجه می تواند در مرحله اول، با مراجعه به دادگاه درخواست فروش ماترک را نموده و سهم خود را استیفا نماید. در غیر این صورت و عدم امکان فروش ماترک غیر منقول، زن می‌تواند عین اموال غیر منقول را با حکم دادگاه تملک نماید.

بنابراین، در حال حاضر زن از اموال منقول و از قیمت عرصه و اعیان اموال غیر منقول شوهر ارث می برد. به عبارت دیگر اگر خانه، زمینی و مغازه باشد زوجه از قیمت آنها ارث می برد. اما در قانون قدیم زوجه فقط از قیمت اعیان ارث می برد و نه عرصه.

اما با توجه به تغییر قانون درحال حاضر زوجه از قیمت عرصه و اعیان هر دو ارث می برد. مطابق تبصره الحاقی مورخ ۱۳۸۹ ماده ۹۴۶ قانون مدنی در مورد کسانی که قبل از سال۱۳۸۷ هم فوت کرده اند ولی ارث آنها تقسیم نشده است این قانون لازم الاجرا است. اما اگر ارث تقسیم شده باشد دیگر این امکان وجود ندارد.

ارث زن در طلاق

مطابق ماده ۹۴۳ قانون مدنی در حالت کلی زن مطلقه از شوهر سابق ارث نمی برد، ولی در موارد زیر زن از شوهر ارث می برد.

۱ – در صورتی که طلاق رجعی بوده باشد اگر شوهر، زن خود را به صورت رجعی مطلقه کرده و در زمان عده فوت کند، زن از اموال شوهر ارث می‌برد، اما اگر فوت شوهر بعد از انقضای مدت عده بوده یا طلاق بائن باشد، زن از مرد در صورت فوت هیچ ارثی نمی‌برد.

۲ – مطابق ماده ۹۴۴ قانون مدنی اگر شوهر در زمانی که به مرضی مبتلا است، زن را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت‌‌ همان مریضی بمیرد، زن از او ارث می‌برد، حتی اگر طلاق به صورت بائن باشد به شرط آنکه زن در طول این یک سال شوهر نکرده باشد.

۳ – مطابق ماده ۹۴۵ قانون مدنی اگر مردی درحال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد زن اگر شوهر، زن خود را به صورت رجعی مطلقه کرده و در زمان عده فوت کند، زن از اموال شوهر ارث می برد. ولی اگر فوت شوهر بعد از انقضای مدت عده بوده یا طلاق بائن باشد، زن از مرد در صورت فوت هیچ ارثی نمی برد.

در چه مواردی زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند ؟

در نکاح موقت، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند، حتی اگر شرط کرده باشند. شرط اصلی برای ارث بردن زن از همسرش وجود زوجیت دائمی بین آنها است. از مفهوم ماده ۹۴۰ قانون مدنی که قید زوجیت دائمی را ذکر کرده می توان چنین فهمید که در ازدواج موقت ارث به زن تعلق نمیگیرد، و اگر در عقد شرط شود، چنین شرطی باطل است.

چنانچه هر یک از زن و شوهر مسلمان و دیگری کافر باشد، کافر از مسلمان ارث نمی برد ولی مسلمان از کافر ارث می برد.

چنانچه هر یک از زن و شوهر دیگری را به قتل برساند، از ارث وی محروم می شود. چرا که طبق ماده ۸۸۰ قانون مدنی، قتل مورث از موانع ارث بردن است. بنابراین، کسی که مورث خود را عمدا بکشد از ارث او ممنوع می شود.

چنانچه بین زن و شوهر لعان واقع شود، مطابق ماده ۸۸۲ قانون مدنی زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند. بعد از لعان زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند و هم چنین فرزندی که به سبب انکار او لعان واقع شده از پدر و پدر از او ارث نمی برد، لیکن فرزند مزبور از مادر و خویشان مادری خود و هم چنین مادر و خویشان مادری از او ارث می برند.

مطابق با ماده ۹۴۵ قانون مدنی، اگر مردی در حال مرض زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد، زن از او ارث نمی برد، لیکن اگر بعد از دخول یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد، زن از او ارث می برد.

ارث زن در صورت تعدد زوجات

مطابق ماده ۹۴۲ قانون مدنی، چنانچه مرد دارای دو یا چند همسر باشد، ارث زن یعنی یک هشتم بین همسران در مواردی که شوهر فرزندی از هر کدام زنان داشته باشد به طور مساوی و یک چهارم در مواردی که شوهر هیچ فرزند یا نوه ای ندارد به صورت مساوی بین زنان تقسیم می‌شود. البته این موضوع مشروط بر ای است که همسران در عقد دائمی باشند و در هنگام فوت مرد نیز رابطه زوجیت و عقد دائم برقرار بوده باشد.

محرومیت از ارث

تمام افراد تا زمانی که زنده و در قید حیات هستند می توانند هر گونه دخل و تصرف در اموال خود را داشته باشند، زیرا مالک تمام اموال خود می باشند.

لذا می توانند هر تصمیمی را برای اموالشان بگیرند. اینکه آیا آن اموال را به کسی صلح کند یا هبه نماید و یا حتی آنها را رها کرده و تلف کنند در حیطه اختیارات خود فرد زنده است.

اگر شخصی بخواهد در خصوص اموالش برای بعد از مرگش تصمیم گیری نماید تنها در قالب حقوقی وصیت می تواند تعیین تکلیف کند. فردی که فوت می شود اگر تا قبل از فوتش برای مال و اموالش تصمیمی را نگرفته باشد فقط تنها برای میزان خاص و مشخصی می تواند برای اموال خود وصیت کند.

به عبارتی دیگر فرد متوفی در صورتیکه وصیت نامه ای از خود به جای گذاشته باشد در ان وصیت نامه تنها می تواند نسبت به یک سوم اموالش وصیت نماید و وصیت نسبت به یک سوم نافذ است و اگر وصیت نسبت به مازاد یک سوم باشد فقط با قبول ورثه نافذ است.

آیا محرومیت از ارث به موجب قانون امکانپذیر است؟

قواعد و قوانین ارث جزء قوانین امری است و سرپیچی از آن جایز نیست. اگر فردی یکی از فرزندان خود را از ارث محروم کند به موجب قانون این وصیت نامه باطل است و می توان ابطال وصیتنامه را خواست.

در بحث محرومیت از ارث مطابق ماده 837 قانون مدنی اگر شخصی بر حسب وصیت خود یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند وصیت وی نافذ نیست و قابل قبول نخواهد بود. لذا محرومیت از ارث طبق ماده فوق تا ثلث اموال وصیت نافذ است و درست به حساب می آید اما محرومیت ارث از کل اموال قابل قبول نبوده و نافذ نیست.

محرومیت های قانونی از ارث

1 – قتل : چنانچه شخصی مورث خود را به قتل برسد از ارث محروم می‌شود. به عنوان مثال اگر پسری پدر خود را به قتل برساند ارث به وی تعلق نمی گیرد.

2 – کفر : مطابق قانون کافر از مسلمان ارث نمی‌برد. ولی اگر کافر بمیرد و یکی از وراث او مسلمان باشد، تمام اموالش به او می رسد.

3 – والد الزنا : فرزندی که حاصل یک رابطه نامشروع باشد و ولد الزنا باشد، از والدین خود ارث نمی‌برد. جهت اطلاعات بیشتر در خصوص ارث فرزند نامشروع می توانید بر روی مقاله کیلیک نمائید.

4 – لعان : در صورتی که که میان زن و شوهری لعان صورت بگیرد و یکی از آنها در مدت زمان عده بمیرد؛ در اینصورت هر کدام که زنده بماند از شخص متوفی ارث نمی‌برد.

ارث فرزند نامشروع

ارث به کسی تعلق می گیرد که نوعی رابطه نسبی یا سببی با متوفی داشته باشد باشد. به عبارت دیگر خویشان سببی و نسبی از ارث بهره مند می گردند و ارث به آن ها تعلق خواهد گرفت. حال سوالی که پیش می آید که ارث فرزند نامشروع چگونه است و شرایط ارث بردن فرزند نامشروع چیست؟.

دین و مذهب و موازین قانونی ما اجازه رابطه نامشروع بین زن و مرد را نداده است و این رابطه را حرام اعلام نموده است. طوری که این امر را از نظر اخلاقی و بهداشت خانواده و سستی بنیاد خانواده و جامعه به طور کامل نهی شده است. بر این اساس است که ارث فرزند نامشروع از سوی قانون هیچ حمایتی نمی شود و فرزند نامشروع از ارث محروم خواهد بود.

منبع: https://yaghobilawyer.com/everything-about-inheritance/