انواع مالیات در ایران

مالیات را می توان با تعاریف مختلفی توصیف کرد. می توان در یک تعریف ساده آن را هزینه ای دانست که افراد جامعه آن را پرداخت می کنند تا هزینه های عمومی جامعه را تامین کنند. یکی از تعاریف مشهور در مورد مالیات، تعریفی است که سازمان همکاری و توسعه اقتصادی ارائه کرده است. طبق این تعریف، مالیات، پرداختی است الزامی و بلاعوض که به اشخاص، موسسات، دارایی ها و … تعلق می گیرد.

در این مطلب قرار نیست تعریف مالیات را برایتان بگوییم، چرا که در مقاله مالیات چیست به طور مفصل به این موضوع پرداخته ایم. در این مقاله ابتدا تعریفی مختصر از مالیات و جزئیات مربوط به آن ارائه می کنیم و خیلی سریع به سراغ معرفی انواع مالیات می رویم. مالیات در ایران مثل کشورهای دیگر جهان انواع مختلفی دارد و به دسته های مختلفی تقسیم می شود.

مالیات در ایران به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:

الف) مالیات های مستقیم

ب) مالیات های غیرمستقیم

در تعریف این دو دسته از مالیات‌ها اختلافاتی وجود دارد با این وجود شایع‌ترین تعریف این است که درصورتی که مؤدی مالیاتی و پرداخت‌کننده مالیات یک نفر باشند آن مالیات مستقیم محسوب می‌‌شود وگرنه مالیات غیرمستقیم خواهد بود (به شخصی که مسئول پرداخت مالیات است، مؤدی مالیاتی گفته می‌‌شود). برای اینکه بحث روشن‌تر شود، به بررسی هر دسته از این مالیات‌ها و مصادیق آنها می‌‌پردازیم.

انواع مالیات های مستقیم و زیرمجموعه آن ها

همانطور که اشاره کردیم مالیات های مستقیم به دو دسته مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد تقسیم می شوند. در بحث مالیات بر دارایی، مبنای محاسبه مالیات، ثروتی است که مودی دارای آن است. اما در مالیات بر درآمد، مبنای محاسبه مالیات، درآمد یک فرد یا شرکت است. همه این موارد با عنوان مالیات های مستقیم شناخته می شوند. در ادامه موارد مالیات بر دارایی را بررسی می کنیم و سپس به سراغ موارد مالیات بر درآمد می رویم.

مالیات بر دارایی

دارایی همه حقوقی است که یک شخص حقیقی یا حقوقی نسبت به اشیا، اموال، املاک و غیره دارد و به او اجازه تصرف مالکانه در این موارد را می دهد. مالیات بر دارایی خود به 2 دسته تقسیم می شود:

مالیات بر ارث

حق تمبر

مالیات بر ارث

مالیات بر ارث مهمترین بخش از مالیات بر دارایی است. مالیات بر ارث مالیاتی است که پس از مرگ هر شخص بر دارایی باقیمانده از وی محاسبه و دریافت می شود. این مالیات زمانی دریافت می شود که شخصی فوت می کند و اموال وی قرار است بین وراث تقسیم شود. در چنین وضعیتی دولت نیز از دارایی و ثروت در حال انتقال به وراث مالیات می گیرد. انواع مالیات بر ارث می توان به موارد زیر اشاره کرد

مالیات بر ارث مغازه

مالیات بر ارث آپارتمان

مالیات بر ارث ملک

مالیات حق تمبر

یکی از انواع مالیات های مستقیم که در دسته مالیات بر دارایی تعلق می گیرد مالیات حق تمبر است. این نوع مالیات از طریق الصاق و ابطال تمبر بر اسناد و مدارک از مودی دریافت می شود. مثال این مالیات های حق تمبر، حق تمبری است که روی برگ های چک های بانکی چاپ می شود.

مالیات بر درآمد

در این نوع از مالیات، درآمد افراد و شرکت‌ها (و نه ثروت آنها) مبنای مالیات است. شاید بتوان گفت که مالیات بر درآمد اشخاص مهم­‌ترین نوع مالیات است. مالیات بر درآمد ممکن است به دو شیوه‌ی متفاوت اخذ شود؛ به‌عنوان مثال ممکن است که مالیات هر کدام از انواع درآمدها جداگانه دریافت شود (مثلاً مالیات بر حقوق و مالیات بر درآمد املاک) یا اینکه مالیات از مجموع درآمدهای شخص دریافت شود. در این صورت دیگر مهم نیست که منابع درآمد شخص چه هستند، از کل درآمد او به یک شیوه مالیات اخذ می‌‌شود. در این حالت صرفا درآمد یک‌ساله‌ی شخص مالیات‌دهنده (مؤدی) مهم است که از کل مبلغ به نرخ یکسان مالیات دریافت می‌‌شود. اما در روش اول، ممکن است که نرخ مالیات و شرایط مالیاتی متفاوتی بر هر دسته از منابع مالیات فرد حاکم باشد.

در قوانین مالیاتی ایران به‌نوعی از ترکیب هر دو روش فوق استفاده شده است. با این وجود عمدتا (و برای اشخاصی که یک منبع درآمد دارند) مالیات به‌شیوه‌ی نخست اخذ می‌‌شود. به این ترتیب ما هم در اینجا مالیاتِ منابع مختلف درآمد را به‌طور مختصر بررسی می‌‌کنیم.

مالیات بر درآمد کشاورزی

یکی از انواع مالیات بر درآمد، مالیات بر درآمد کشاورزی است. درحال‌حاضر هرگونه درآمد ناشی از فعالیت‌های کشاورزی اعم از دامپروری، دامداری، پرورش ماهی، پرورش زنبور عسل، صیادی، ماهیگیری و مواردی از این دست، از پرداخت مالیات معاف است.

مالیات بر درآمد حقوق

هر گاه یک شخص حقیقی برای شخص دیگری کار کند (حقیقی یا حقوقی) و درمقابل کاری که انجام می‌‌دهد حقوق و درآمد دریافت کند، مشمول مالیات بر درآمد حقوق می‌‌گردد. این نوع از مالیات درواقع قسمت مهمی از درآمدهای دولت را تشکیل می‌‌دهد. پرداخت این نوع از مالیات بر‌عهده‌ی کارفرمایان و به هزینه‌ی حقوق‌بگیران است. درواقع کارفرمایان که میزان حقوق دریافتی کارکنان خود را می‌‌دانند، قبل از اینکه حقوق شخص را پرداخت کنند، مالیات او را کسر می‌‌کنند و به‌ حساب دولت –خزانه- واریز می‌‌نمایند.

مطابق قوانین کنونی مالیاتی، هر سال مبلغی در بودجه‌ی سالانه‌ی کشور تعیین می‌‌شود. این مبلغ و کمتر از آن، از پرداخت مالیات معاف هستند. از مازاد بر این مبلغ و تا هفت برابر آن، ده درصد مالیات کسر می‌‌شود. نسبت به مازاد این مبلغ هم ۲۰ درصد به‌عنوان مالیات به دولت پرداخت می‌‌گردد.