کراتین (Keratin) یک پروتئین ساختاری فیبروزی (لیفی) است که جزء اصلی تشکیل‌دهنده مو، پوست و ناخن‌ها در انسان و حیوانات است. در واقع، موی انسان تقریباً ۹۰٪ از پروتئین کراتین تشکیل شده است. این پروتئین به دلیل ساختار شیمیایی خاص خود، به مو استحکام، قابلیت ارتجاع و درخشندگی می‌بخشد.

شیمی کراتین و پیوندهای مو

ساختار مولکولی کراتین پیچیده است، اما استحکام آن عمدتاً به دلیل وجود سه نوع پیوند در فیبر مو است:

1. پیوندهای هیدروژنی (Hydrogen Bonds): این پیوندها بسیار ضعیف هستند و با آب و حرارت شکسته و دوباره برقرار می‌شوند (این همان چیزی است که به شما اجازه می‌دهد موهای خیس خود را حالت دهید).

2. پیوندهای نمکی (Salt Bonds): این پیوندها نیز ضعیف هستند و تحت تأثیر تغییرات $\text{pH}$ مو قرار می‌گیرند.

3. پیوندهای دی‌سولفیدی (Disulfide Bonds): این قوی‌ترین پیوند در ساختار مو است. این پیوندها مسئول ساختار طبیعی مو (فر، موج یا صافی) هستند و تنها با مواد شیمیایی قوی (مانند مواد صاف‌کننده دائمی یا دکلره) شکسته می‌شوند.

آموزش کراتین مو در شیراز با مدرک

موی آسیب دیده و نیاز به کراتین

هنگامی که مو در معرض عوامل آسیب‌رسان زیر قرار می‌گیرد، ساختار کراتین آن تخریب شده و پیوندهای آن شکسته می‌شود:

• رنگ کردن مکرر و دکلره

• استفاده مداوم از ابزارهای حرارتی (اتو و سشوار داغ)

• عوامل محیطی (نور $\text{UV}$, آلودگی و آب شور)

این آسیب‌ها باعث ایجاد شکاف‌ها و حفره‌هایی در لایه کوتیکول و کورتکس مو می‌شوند. نتیجه این حفره‌ها، موی وز، شکننده، کدر و با قابلیت جذب رطوبت بالا (وز شدن در رطوبت) است. هدف از کراتین درمانی، پر کردن این شکاف‌ها با کراتین مصنوعی است.

کراتین درمانی چیست؟

کرانین درمانی (Keratin Treatment)، که به نام‌های صافی برزیلی (Brazilian Blowout) یا فلاشی تراپی (Escova Progressiva) نیز شناخته می‌شود، فرآیندی شیمیایی است که پروتئین کراتین را به صورت مصنوعی به ساختار مو اضافه کرده و با حرارت مهر و موم می‌کند.

۱. کراتین احیا (Repair Keratin)

• هدف اصلی: ترمیم و بازسازی موهای آسیب‌دیده، وز و خشک.

• مکانیسم: این محصولات کراتین هیدرولیز شده، اسیدهای آمینه و مواد مغذی را به مو می‌رسانند و حفره‌های آسیب‌دیده را پر می‌کنند.

• اثر صافی: اثر صاف‌کنندگی این روش ملایم است (حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد) و بیشتر بر روی کاهش وز و افزایش درخشندگی متمرکز است. این روش برای موهایی که فر طبیعی خود را دوست دارند اما از خشکی و وز رنج می‌برند، مناسب است.

۲. کراتین صافی (Smoothing Keratin / Brazilian)

• هدف اصلی: صاف کردن کامل ساختار مو و از بین بردن فرها و موج‌های شدید.

• مکانیسم: برای صاف کردن دائمی فرها، صرفاً کراتین کافی نیست. این نوع کراتین‌ها باید حاوی یک ماده شیمیایی فعال قوی باشند که پیوندهای دی‌سولفیدی مو را موقتاً شکسته و در حین اتوکشی، آن‌ها را در ساختار صاف بازسازی و تثبیت کند.

• ماده بحث‌برانگیز: در گذشته، ماده اصلی و قدرتمند در این محصولات فرمالدئید یا مشتقات آن (مانند $\text{Formalin}$ یا $\text{Methylene Glycol}$) بود. فرمالدئید در اثر حرارت آزاد شده و پیوندها را تثبیت می‌کند، اما یک ماده سرطان‌زا شناخته شده است.

• جایگزین‌های جدید: برندهای جدیدتر از ترکیبات فرمالدئید–آزاد (Formaldehyde-Free) مانند اسید گلیوکسیلیک (Glyoxylic Acid) یا مشتقات سیستئین استفاده می‌کنند که اثر صاف‌کنندگی ضعیف‌تری دارند اما ایمن‌تر هستند.

پروتکل انجام کراتین درمانی

فرآیند کراتین درمانی، یک پروتکل چند مرحله‌ای است که زمان اجرای آن بسته به طول و حجم مو می‌تواند ۳ تا ۵ ساعت طول بکشد.

۱. شستشوی عمیق (Clarifying Wash)

• هدف: باز کردن کامل کوتیکول مو.

• مو با یک شامپوی قلیایی مخصوص (شامپوی $\text{Clarifying}$ یا شامپوی قلیایی با $\text{pH}$ بالا) شسته می‌شود. این شامپو تمام بقایای محصولات، چربی‌ها و سیلیکون‌ها را حذف کرده و فلس‌های کوتیکول مو را باز می‌کند تا کراتین به راحتی به لایه کورتکس نفوذ کند.

۲. اعمال مواد کراتینه (Application)

• موها تا حدی (حدود ۸۰ درصد) خشک می‌شوند.

• مواد کراتینه با استفاده از قلم‌مو، به صورت دقیق و لایه به لایه، با فاصله مشخص از ریشه (برای جلوگیری از تماس با پوست سر) روی ساقه مو اعمال می‌شود.

• بسته به نوع محصول، مواد باید بین ۲۰ تا ۶۰ دقیقه روی مو باقی بمانند تا مواد فعال کاملاً به ساختار مو نفوذ کنند.

بهترین کلینیک های پوست در مشهد

۳. خشک کردن و اتوکشی حرارتی (Blow-Drying and Flat Ironing)

• خشک کردن: موها کاملاً با سشوار خشک می‌شوند.

• حرارت دهی و فعال‌سازی: این حیاتی‌ترین مرحله است. آرتیست مو را به دسته‌های بسیار نازک تقسیم کرده و با استفاده از اتوی موی سرامیکی یا تیتانیومی با دمای بسیار بالا هر بخش را چندین بار اتو می‌کند.

  • وظیفه حرارت: حرارت شدید دو کار انجام می‌دهد: ۱. فعال‌سازی ماده شیمیایی تثبیت‌کننده (مانند فرمالدئید یا اسید گلیوکسیلیک). ۲. مهر و موم کردن (Sealing) پروتئین کراتین در داخل کوتیکول‌های مو که حالا صاف و بسته شده‌اند.

۴. شستشوی نهایی (Final Wash and Conditioning)

بسته به نوع مواد، ممکن است مو بلافاصله یا پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت شسته شود. در شستشوی نهایی، از ماسک‌های تثبیت‌کننده و نرم‌کننده استفاده می‌شود.

مزایا، معایب و ریسک‌ها

۱. مزایای کراتین درمانی

• کاهش وز و افزایش درخشندگی: بزرگترین مزیت، از بین رفتن کامل وز مو است. کراتین سطح کوتیکول را صاف کرده و بازتاب نور را افزایش می‌دهد.

• صرفه‌جویی در زمان حالت دهی: موها به راحتی شانه شده، سریع‌تر خشک می‌شوند و نیاز به استفاده روزانه از اتوی مو به شدت کاهش می‌یابد.

• افزایش نرمی و مدیریت پذیری: موهای ضخیم، فر یا بسیار آسیب دیده، نرم‌تر و قابل مدیریت‌تر می‌شوند.

• ماندگاری: بسته به نوع مواد و مراقبت، اثر صافی و احیای کراتین می‌تواند بین ۳ تا ۶ ماه ماندگار باشد.

۲. معایب و ریسک‌های بهداشتی

• ریسک سلامتی (فرمالدئید): بزرگترین نگرانی مربوط به فرمالدئید است. گاز فرمالدئید در دمای بالا آزاد می‌شود و می‌تواند باعث تحریک شدید چشم، بینی، گلو و ریه‌ها شود. در صورت تماس طولانی‌مدت، این ماده به عنوان یک ماده سرطان‌زای احتمالی شناخته شده است.

  • توصیه: همیشه از آرتیست بخواهید که از مواد فرمالدئید–آزاد استفاده کند و فرآیند را در فضایی با تهویه قوی انجام دهد.

• صاف شدن ناخواسته: اگر هدف احیا بوده و موها ناخواسته با مواد صاف‌کننده قوی صاف شوند، فر طبیعی مو از بین می‌رود.

• آسیب در صورت حرارت زیاد: اگر اتوکشی با دمای بیش از حد بالا و تکرار زیاد انجام شود، ممکن است به جای ترمیم، مو بسوزد و شکننده شود.

• ریزش موی موقت: فشار و کشش هنگام اتوکشی می‌تواند منجر به ریزش موی ضعیف شود.

مراقبت‌های پس از کراتین و جایگزین‌های ایمن

حفظ نتایج کراتین درمانی به شدت به مراقبت‌های پس از آن وابسته است.

۱. روتین مراقبت‌های حیاتی

برای افزایش ماندگاری کراتین، رعایت نکات زیر ضروری است:

• استفاده از شامپوهای بدون سولفات: سولفات‌ها مواد شوینده قوی هستند که کراتین کاشته شده در کوتیکول مو را سریعاً تجزیه و حذف می‌کنند. استفاده از شامپوهای بدون سولفات و کلرید سدیم–آزاد حیاتی است.

• حمام آب شور و کلردار: آب استخر حاوی کلر و آب دریا حاوی نمک است که پیوندهای کراتین را شکسته و ماندگاری آن را به شدت کاهش می‌دهند. هنگام شنا، بهتر است موها را با آب شیرین خیس کرده و از ماسک محافظ استفاده کنید.

• استفاده از ماسک کراتین: ماسک‌ها و نرم‌کننده‌های حاوی کراتین هیدرولیز شده، پیوسته مواد پروتئینی را به مو می‌رسانند و ماندگاری صافی را افزایش می‌دهند.

• اجتناب از گیره و کش مو: در ۷۲ ساعت اولیه پس از کراتین، موها باید کاملاً صاف و باز باشند تا ساختار جدید آن‌ها تثبیت شود. بستن یا خم کردن مو می‌تواند جای خطوط ناخواسته را روی مو باقی بگذارد.

۲. جایگزین‌های ایمن‌تر

برای افرادی که نگران فرمالدئید یا مواد شیمیایی قوی هستند، روش‌های ایمن‌تری وجود دارد:

• پروتئین درمانی (Protein Treatments): این درمان‌ها کراتین یا پروتئین‌های دیگری را بدون استفاده از ماده صاف‌کننده شیمیایی قوی به مو می‌رسانند. هدف آن‌ها صرفاً احیا و کاهش وز است و هیچ صافی ایجاد نمی‌کنند.

• بوتاکس مو (Botox for Hair): این روش (که هیچ ارتباطی با سم بوتولینوم ندارد) یک ترکیب قوی از مواد مغذی، ویتامین‌ها و کراتین است که به عمق مو نفوذ کرده، آن را پر و حجیم می‌کند. این روش نیز بیشتر بر احیا و از بین بردن وز تمرکز دارد.

سخن پایانی

کراتین درمانی مو یک ابزار قدرتمند برای تبدیل موهای وز، خشک و نامنظم به موهایی صاف، براق و قابل کنترل است. با این حال، انتخاب نوع کراتین (احیا یا صافی)، آگاهی از وجود مواد شیمیایی تثبیت‌کننده (مانند فرمالدئید) و رعایت دقیق پروتکل‌های ایمنی در هنگام اجرا و مراقبت‌های پس از آن (شامپوهای بدون سولفات)، برای دستیابی به نتایج مطلوب و حفظ سلامت مو و تنفس مشتری، کاملاً حیاتی است. کراتین یک راه‌حل کوتاه مدت برای بهبود ظاهر است، نه یک معجزه دائمی برای سلامت مو.