قشقایی یکی از ایل‌های بزرگ و کهن ایران است که در شجاعت، سرزندگی و سرسختی همتا ندارد. زندگی عشایر قشقایی با کوچ و زندگی در طبیعت پیوند خورده و همه ساله بین نواحی گرمسیر و سردسیر زاگرس جابجا می‌شوند. ایل قشقایی و جامعه عشایر آن جامعه‌ای سختکوش و مولد است و با کم‌ترین چشم‌داشت و امکانات، بیشترین بازدهی و تولیدات را دارد. در این مطلب از مجله گردشگری سفرزون قصد داریم تا شما را بیشتر با این قوم زحمتکش و دوست‌داشتنی آشنا کنیم. پس ما را تا انتها همراهی کنید.
قشقایی یا عشایر ایل قشقایی یکی از اتحادیه‌های ایلی ایران است که از قبیله‌هایی با ریشه‌های قومی گوناگون نظیر لر، کرد، عرب و ترک تشکیل شده است. البته اغلب قشقایی‌ها ریشه‌ای ترک دارند و تقریباً تمامشان به گویشی از زبان‌های ترکی اغوز غربی صحبت می‌کنند. بیشتر مردمان قشقایی شیعه مذهب‌اند. جمعیت این ایل در حدود ۳۰ سال قبل نیم میلیون بوده و در حال حاضر بیش از یک میلیون نفر تخمین زده می‌شود.
سکونتگاه
قشقایی‌ها در دوره‌های مختلف به تدریج به این سرزمین کوچیده و در آن ساکن شده‌اند. مرکز اصلی زندگی عشایر ایل قشقایی استان فارس است. اما به دلیل وسعت اراضی و قلمرو در دیگر استان‌ها نیز ساکن هستند. قشقایی‌ها در مرگ خان یا کلانتر، مانند عزیزان و فرزندان خود متأثر می‌شوند. آرامگاه عده‌ای از سران ایل قشقایی بر سر مسیر کوچ و با سنگ و شیروانی به سبک مزار حافظ ساخته شده و نظر بیننده را به خود جلب می‌کند.
ریشه‌شناسی نام قشقایی
تردیدها در ریشه‌شناسی نام ایل قشقایی زیاد است. قول متداول آن است که نام قشقایی از واژه ترکی قشقا به معنی «اسب پیشانی سفید» آمده است. نظر دیگری هم هست که طبق آن نام قشقایی از واژه ترکی قاچماق به معنی «فراری» گرفته شده است.
پوشش زنان و مردان قشقایی
مردان قشقایی پیراهن بی‌یقه سفید، شلوار گشاد سیاه، قبایی که جلویش با شال یا کمربند بسته می‌شود و کلاه نمدی سیاه و گردی به نام برک می‌پوشند. بعضی مردها نیز ژاکت‌های پوستی و جلیقه‌های نمدی می‌پوشند. پاپوش‌شان نیز همانند سایر عشایر گیوه است. مردها برای جشن‌ها، شکار و جنگ عبای نازکی به نام چوقا نیز می‌پوشند. تفنگ، چاقو، خنجر، شمشیر و چماق نیز از مهم‌ترین قسمت‌های آراستگی مردان و بستن قطار فشنگ مایه مباهات است. جالب است بدانید که در گذشته مردهای طوایف گوناگون قشقایی بر اساس کمربند و شیوه بستن قطار فشنگ‌شان قابل تشخیص بودند.
صنایع دستی
از مهم‌ترین صنایع دستی مردم قشقایی می‌توان به قالی‌بافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، چنته‌بافی ، گبه‌بافی و همچنین بافته‌های رِند و بافته‌های «چرخ» اشاره کرد. به‌طور کلی تولید دستبافته‌ها از مرحله ابتدایی تا آخرین مرحله به دست زنان صورت می‌گیرد. علاوه بر این‌ها، فعالیت‌های دستی دیگری مانند طناب بافی، چیق بافی و… (برای تولید لوازم مصرفی) نیز به وسیله قشقایی‌ها انجام می‌شود.
سیاه‌چادر
حتماً تا به‌حال سیاه‌چادرهای عشایر را دیده‌اید و هوس اقامت در آن‌ها به سرتان زده است! چادرهای ایلی را که «بوهون» خوانده می‌شود، از موی بز و به رنگ سیاه می‌بافند. سیاه چادر ایل قشقایی به شکل مستطیل است و از چند بخش گوناگون شامل سقف، لتف‌های اطراف چادر، تیرک‌ها، چند قطعه «کمَّج» یا ;کمجِّه»، بندها، میخ‌های بلند چوبی، میخ‌های کوچک چوبی که به نام «شیش» خوانده می‌شود و لفاف یا «چیق» یا «نی چی» اطراف چادر تشکیل شده است. لتف‌ها از جنس سقف و به رنگ سیاه بافته می‌شوند. پهنای لتف یک متر و درازای آن نامعین است و گاهی تا ده متر می‌رسد.