بعد از رسیدن به سن 18 سالگی در مردان، اگر فرد به دلایلی مثل تحصیل در دانشگاه یا معافیت‌های خاصی مشغول به خدمت نشود، موظف به انجام خدمت سربازی در ایران می‌شود. خدمت سربازی در این کشور اجباری است و اگر افراد مشمول به هر دلیلی از انجام این وظیفه خودداری کنند، ممکن است با غیبت و در نهایت اضافه خدمت مواجه شوند. با این حال، تطابق مناطق مختلف کشور برای خدمت سربازی ممکن است متفاوت باشد. به همین دلیل، برای اطمینان از عدالت و ایجاد شرایط یکسان برای همه مشمولین، تسهیلاتی مانند کسری خدمت اعمال می‌شود.
معمولاً، مناطقی که افراد مختلف در آنها خدمت می‌کنند، متنوع و متفاوت است. اطلاعات دقیق در مورد کسری خدمت و مناطق محروم سربازی ممکن است با تغییرات سیاسی و نظامی تغییر کند. برای دانستن کدام شهرها کسری خدمت دارند و لیست مناطق محروم سربازی و اطلاع از شرایط معافیت تحصیلی با مشاوران نظام وظیفه آویژه در ارتباط باشید.
تاریخچه مناطق عملیاتی در جنگ 8 ساله ایران و عراق
مناطق عملیاتی به معنای مناطقی هستند که در طول جنگ 8 ساله ایران و عراق مورد استفاده و اهمیت قرار گرفتند. مناطق به سه دسته زیر تقسیم بندی می‌شوند:
مناطق عملیاتی درگیر قبل از جنگ: این مناطق به مناطقی اشاره دارند که پیش از آغاز جنگ 8 ساله بین ایران و عراق در سال 1359 هجری شمسی (1979 میلادی) درگیری‌های نظامی و اقدامات نظامی در آنها رخ داد. این مناطق ممکن است محل تصاویری از تنش‌ها و تداخل‌های نظامی بین دو کشور باشند.
مناطق عملیاتی درگیر حین جنگ: این مناطق به مناطقی اشاره دارند که در طول دوره جنگی بین ایران و عراق (از سال 1359 تا مرداد 1367 هجری شمسی یا 1980 تا 1988 میلادی) مورد استفاده و اهمیت قرار گرفتند. در این مناطق نبردها و عملیات‌های نظامی انجام می‌شد و ممکن است به عنوان مراکز اصلی تداوم جنگ تحمیلی شناخته شوند.
مناطق عملیاتی درگیر بعد از جنگ (بعد از قطعنامه): پس از پایان جنگ بین ایران و عراق با قبول قطعنامه 598 شورای امنیت، مناطقی که تحت تأثیر جنگ قرار گرفته بودند، به مناطق عملیاتی درگیر بعد از جنگ تبدیل شدند. در این مناطق اقداماتی ممکن است برای تأمین امنیت و بازسازی انجام شده باشد.
همچنین، تاکید می‌شود که بسیاری از مناطق به عنوان "مناطق عملیاتی غیر درگیر" نیز شناخته می‌شوند که در آنها اقدامات آماده‌باش نظامی و پاکسازی بعد از قطعنامه انجام شده تا برآورده‌سازی شرایط پس از جنگ تسهیل شود. این مناطق ممکن است در مراحل پس از پایان جنگ به اهمیت اقتصادی و اجتماعی برخی از مناطق تبدیل شوند.
دریافت کسری خدمت و معافیت ایثارگری در مناطق عملیاتی پس از جنگ
راه‌های دریافت کسری خدمت در مناطق عملیاتی، به شرح زیر است:
مرحله اول:
مراجعه به یگان خدمتی و دریافت گواهی حضور در منطقه عملیاتی با تعداد ماهی که یگان بر اساس پرونده‌ها و ابلاغیه‌های موجود تعیین می‌کند.
مرحله دوم:
مدارک جهت ثبت در سیستم باید به فرماندهی مرکزی یگان در استان یا تهران تحویل داده شود.
مرحله سوم:
مشمولین برای دریافت نامه کسری به منظور ارائه به وظیفه عمومی باید گواهی اشتغال به خدمت خود را به فرماندهی مرکزی در استان یا فرماندهی کل در تهران ارائه دهند.
مرحله چهارم:
تحویل نامه به پلیس+۱۰ جهت ثبت در سیستم نظام وظیفه و دریافت برگه سبز جدید با ثبت کسری خدمت بر اساس تعداد ماه حاضر در جنگ برای تحویل به یگان خدمتی.
نکته‌های مهم:
در مناطق عملیاتی پس از قطعنامه، معمولاً ۸۰ درصد حالت عادی در نظر گرفته می‌شود.
محاسبه میزان ایثارگری و کسری خدمت با توجه به نوع یگان خدمتی توسط ستاد کل نیروهای مسلح از پیش اعلام شده است.
افرادی که شامل معافیت ایثارگری می‌شوند، یعنی یکی از اعضای درجه ۱ خانواده‌شان دارای حداقل ۳۰ ماه حضور در جبهه یا ۲۵ درصد جانبازی یا تلفیق این دو با جمع ۳۰ می‌شود، نیازی به اشتغال به خدمت ندارند و با ارائه نامه به پلیس+۱۰ مراحل را تکمیل خواهند کرد.
تمامی قوانین معافیت اعم از حالت عادی یا قانون تلفیق در مناطق عملیاتی پس از جنگ با ملاک ۸۰ درصد حالت معمول محاسبه می‌شوند.
کسری خدمت مناطق محروم
کسری خدمت مناطق محروم به افرادی اختصاص دارد که در مناطق با شرایط نامساعد و محرومیت بالا خدمت سربازی می‌کنند. این افراد به دلیل ویژگی‌های خاص منطقه خدمت، تسهیلاتی مثل کاهش مدت زمان خدمت دریافت می‌کنند. هر سرباز در زمان تقسیم نیروها توسط سازمان نظام وظیفه عمومی به یک منطقه مشخص برای خدمت انتخاب می‌شود. این انتخاب براساس شرایط منطقه انجام می‌شود و شرایط خدمت هر سرباز ممکن است در مناطق مختلف متفاوت باشد. سازمان نظام وظیفه سعی می‌کند تا با ارائه تسهیلات متناسب با شرایط منطقه، عدالت در انتخاب مناطق خدمت را حفظ کند.
سربازانی که در مناطق محروم خدمت می‌کنند، به طور معمول حدود 2 ماه تخفیف در مدت خدمت دریافت می‌کنند. به عنوان مثال، اگر مدت خدمت کلی یک سرباز 24 ماه باشد، با دریافت کسری خدمت مناطق محروم، تنها 22 ماه خدمت می‌کند. حتماً به یاد داشته باشید که برای استفاده از این تسهیلات، نباید مشمول غیبت غیرموجه باشید. در مورد کسری خدمت مناطق محروم این نکات را به خاطر داشته باشید:
اگر افراد مشمول دیگر کسری‌های خدمت هم هستند، می‌توانند از این تسهیلات به علاوه دیگر کسری‌ها استفاده کنند و مدت خدمت خود را کاهش دهند.
برای درخواست کسری خدمت مناطق محروم، باید برگه عدم غیبت از سربازی را داشته باشید.
اگر مشمولان دارای غیبت باشند و بتوانند این غیبت را توجیه کنند، همچنان می‌توانند از کسری خدمت مناطق محروم بهره‌برند.
لیست مناطق عملیاتی در کشور
بخشی از کشور که در دوران جنگ و پس از آن برای حفظ تمامیت ارضی و جلوگیری از نفوذ بیگانگان اهمیت ویژه‌ای دارد، مناطق عملیاتی نامیده می‌شوند. این مناطق به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه خود در استان‌های مرزی و حیاتی کشور قرار دارند. در این مقاله به بررسی برخی از مناطق عملیاتی بعد از جنگ و در سال 1402 هجری شمسی خواهیم پرداخت.
1. استان آذربایجان غربی:
شهرهای پیرانشهر، اشنویه، سردشت
2. استان کردستان:
شهرهای بانه، مریوان و سرآباد (غرب کشور)
3. استان کرمانشاه:
شهرهای سرپل ذهاب، باینگان، ازگله، تازه آباد، اورامانات، پاوه، نوسود
4. استان ایلام:
شهرهای ایوان، ایلام، صالح آباد، مهران، دهلران و موسیان
5. استان خوزستان:
شهرهای اندیمشک، شوش، دزفول، هفت تپه، خرمشهر، آبادان، اهواز، حمیدیه، هویزه، شادگان، اروند کنار، سوسنگرد، بندر امام خمینی، ماهشهر، بستان، هندیجان و...
6. استان بوشهر:
شهرهای بندر دیلم، بندر گناوه، بندر بوشهر و جزیره خارک
این مناطق به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی، اقتصادی و امنیتی خود در دوران جنگ و پس از آن توجه ویژه‌ای از سوی مقامات نظامی و دولتی کشور دریافت کرده‌اند. تدابیر و تسهیلات خاصی برای سربازان و اهالی این مناطق در نظر گرفته شده تا حفظ امنیت و تمامیت ارضی کشور تضمین شود. این مناطق عملیاتی به عنوان نقاط استراتژیک برای دفاع از کشور و پاسداری از مرزهای ملی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.