پرخوابی یا هایپرسومنیا یعنی اینکه فرد در طول روز بیش از اندازه احساس خواب آلودگی کند یا اینکه در شبانه روز بیشتر از 9 ساعت بخوابد. افرادی که با این اختلال زندگی می کنند، در طول روز در مکان های نامناسب و در موقعیت های مختلف مجبور به خوابیدن می شوند.
این افراد ممکن است که در محل کار، هنگام مصرف غذا، مکالمات تلفنی و… خوابشان ببرد. اکثر این افراد خواب طولانی مدت دارند و صبح ها مشکل بیدار شدن از خواب را نیز دارند. برخی از آنها صبح موقع بیدار شدن از خواب طولانی، باز هم احساس گیجی و خواب آلودگی دارند.
افراد مبتلا به این اختلال در طول هفته حدودا 70 ساعت می خوابند و صبح ها به سختی از خواب بیدار می شوند. البته آنها احساس می کنند که تمام شب را بیدار بوده اند.
از مهم ترین علل بروز این اختلال می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استعمال مواد مخدر و الکل
استفاده از داروهای خواب آور یا قطع آنها
استعداد ژنتیکی برای پرخوابی بدون علت محیطی
بیماری هایی مانند: ام اس، افسردگی، آنسفالیت (Encephalitis)، کم کاری تیروئید، صرع، چاقی و…
توجه داشته باشید که پرخوابی می تواند نشانه یک بیماری دیگر باشد. مثلا خواب سنگین می تواند علامتی بر بیماری سندرم کلاین لوین (Kleine-Levin) باشد که این سندرم یک بیماری عصبی است و در مردان بزرگسال دیده می شود.
روان پزشکان طبقه بندی های مختلفی برای هایپرسومنیا ارائه دادند که این طبقه بندی در حال تکمیل است. اما در حالت کلی پرخوابی را به دو نوع پرخوابی اولیه و ثانویه تقسیم بندی کرده اند
دلیل این اختلال بیماری های جسمی نیست و به انواع زیر تقسیم بندی می شود:
نارکولپسی نوع ۱
این نوع از پرخوابی در بین افراد 10 تا 25 ساله شایع است این افراد دچار فلج خواب و توهم نیز می شوند.
این نوع از نارکولپسی با ضعف عضلانی ناشی از احساسات همراه است(کاتاپلکسی) همراه است و دلیل عمده آن پایین بودن هیپوکرتین (ماده شیمیایی مغز و مایع مغزی نخاعی) است.
نارکولپسی نوع ۲
این نوع معمولا در نوجوانی شروع می شود. نسبت به نوع 1علایم کمتری دارد. کاتاپلکسی ندارد و هیپوکرتین نیز سطح طبیعی خود را دارا است.
سندرم کلاین-لوین
این نوع از پرخوابی نادر که به سندرم زیبای خفته نیز مشهور است بیشتر مردان جوان و پسران نوجوان را درگیر می کند و شامل دوره های پرخوابی شدید توام با اختلالات روانی است. فرد در طول این مدت ممکن است اتفاقات مهم زندگی خود را از دست بدهد.
دوره های پرخوابی می تواند تا 10 روز طول بکشد و در طول سال چندین بار تکرار شود.
هیپوخوابی ایدیوپاتیک
در این نوع از پرخوابی فرد بنا به دلایل نامعلوم احساس خواب آلودگی می کند.
در برخی از مواقع ممکن است که این اختلال به شکل ناگهانی و خود به خودی از بین برود. این مساله یعنی این که پرخوابی گاهی یک اختلال موقتی است و به مرور زمان بهتر می شود.
افرادی که با این اختلال مواجه هستند، ممکن است که دچار مشکل تمرکز شده و در زمان کار کردن، در زمان تماشای تلویزیون یا هنگام رانندگی به خواب بروند. این افراد در معرض خطر بیشتری از جمله تصادفات و حوادث بد محیط کار هستند.
کودکان و نوجوانانی که دارای مشکل پرخوابی هستند، در مدرسه با مشکل روبرو شده و دچار مشکلات رفتاری می شوند.
از دیگر عوارض این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
فشار خون بالا یا مشکلات قلبی
پرخوابی باعث پایین آمدن ناگهانی سطح اکسیژن خون شده و فشار خون را افزایش می دهد. این مساله باعث فشار به سیستم قلبی عروقی شده و در نتیجه افزایش فشار خون را به دنبال دارد.
فشار خون بالا نیز می تواند باعث ابتلای فرد به حمله قلبی، سکته مغزی و ضربان قلب غیرطبیعی مانند فیبریلاسیون دهلیزی شود.
دیابت نوع 2
داشتن مشکلات خواب در افراد، باعث کاهش انسولین و افزایش دیابت نوع 2 در افراد می شود.
سندرم متابولیک
این نوع اختلال شامل فشار خون بالا، سطح کلسترول غیرطبیعی، قند خون بالا و چاقی بوده و بیماری های قلبی را نیز به دنبال دارد.
مشکلات کبدی
افراد مبتلا به این اختلال دچار مشکلات زیادی در عملکرد کبد هستند و در مجاری ادرار این افراد بیشتر از دیگران احتمال بروز زخم وجود دارد.
همسران محروم از خواب
خروپف با صدای بلند یکی از مواردی است که در این افراد بسیار دیده می شود و همین مساله باعث می شود که اطرافیان از خواب یا فعالیت هایی که نیاز به تمرکز دارند، محروم شوند.
عوارض دارو و جراحی
در این افراد نگرانی از داروهای خاص و بیهوشی عمومی وجود دارد. افراد مبتلا به اختلال پرخوابی بعد از عمل جراحی عوارض بیشتری را مشاهده می کنند؛ زیرا این افراد مستعد ابتلا به مشکلات تنفسی هستند؛ به خصوص زمانی که دچار کمردرد باشند این تنگی نفس بیشتر می شود.
برای درمان این اختلال راه های مختلفی وجود دارد. ازجمله این راهکارها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تغییر سبک زندگی
افرادی که با این اختلال مواجه هستند، بهتر است که از مصرف الکل و مواد مخدر اجتناب کنند. همچنین برنامه خواب و بیدار ماندن را به شکلی تنظیم کنند که در ساعات مناسبی از شبانه روز بخوابند.
دارو درمانی
از آنجایی که در افراد مبتلا به پرخوابی یک واسطه عصبی مغزی تولید می شود و همین مساله باعث بروز خواب آلودگی خواهد شد، درمان های دارویی برای این بیماری بسیار موثر هستند.
بنابراین در برخی از مواقع برای این بیماران داروهایی مانند آمفتامین (Amphetamine)، متیل فنیدات (Methylphenidate)، مدافینیل (Modafinil)، کلونیدین (Clonidine)، لوودوپا (Levodopa)، بروموکریپتین (Bromocriptine)، داروهای ضد افسردگی و… تجویز می شود.
نور درمانی
مواجه شدن تدریجی با نور در کاهش پرخوابی تاثیر دارد. این روش درمانی یک نوع شبیه سازی طلوع خورشید بوده و بیدار شدن را برای بیماران آسان تر می کند. این افراد در زمان بیدار شدن احساس هوشیاری بیشتری خواهند داشت.