یکی از مشکلات بسیاری از افراد این است که بدون اینکه کار احمقانه ای کرده باشند، احساس حماقت و بی ارزشی می کنند. این افراد احساس می کنند که قادر به یادگیری چیزهای جدید نیستند و یا اینکه وجود آنها هیچ فایده ای ندارد.
بسیاری از این افراد خود را شایسته هیچ اتفاق خوب و مثبتی در زندگی نمی دانند. این موارد همه از تله بی ارزشی یا همان تله نقص سرچشمه می گیرد.
ما در این مقاله سعی داریم تا تله بی ارزشی را به صورت کامل به شما توضیح دهیم. بنابراین اگر مشتاق هستید تا بدانید که تله بی ارزشی چیست و نحوه مقابله و رهایی از آن به چه صورت می باشد، این مقاله را حتما بخوانید.
یکی از طرحواره ها یا تله ها، طرحواره بی ارزشی است. زمانی که کسی دچار این تله می شود، احساس می کند که از نظر شخصیتی، فردی بی لیاقت و حقیر است. این فرد خود را فردی منفور و بی ارزش به حساب آورده و خود را لایق موفقیت، ثروت و خوشبختی نمی داند.
معمولا منشا این طرحواره نیز از دوران کودکی در فرد شکل می گیرد. زمانی که پدر، مادر و یا سایر اطرافیان نزدیک به کودک می گویند که تو نمی توانی از پس فلان کار برآیی، او دچار چنین تله ای می شود.
تحقیقات نشان می دهد که زمانی که کسی در حال انجام کاری است، یک تشویق بسیار کوچک و کاملا بی معنی نیز می تواند به بهبود خلق و خوی او کمک کرده و باعث احساس شایستگی در فرد شود.
ولین واکنش در مقابل تله بی ارزشی، نقش قربانی است. فرد مبتلا به این مشکل، تصمیم به تسلیم شدن در برابر آن می گیرد. یعنی این فرد می پذیرد که بی ارزشی یکی از مشکلات اوست و زندگی اش را دو دستی تسلیم این تله می کند. این فرد برای تغییر شرایط و رسیدن به ارزشمندی تلاشی نمی کند.
در این نوع واکنش، فردی که دچار تله بی ارزشی شده است، عمدا دست به کارهایی می زند که باعث ایجاد درد شوند. مثلا ممکن است که این فرد وارد یک رابطه شود که در این رابطه طرف مقابل بی ارزشی او را نمایان کرده و به شکلی با او رفتار کند که تمام خاطرات بد کودکی را مرور کند.
سومین واکنش افراد مبتلا به تله بی ارزشی این است که آنها سعی می کنند به دور از شرایطی باشند که بی ارزشی و عیوب آنها را نشان می دهند. مثلا این افراد وارد هیچ رابطه ای نمی شوند و یا روابط عاطفی را زود تمام می کنند.
- فرد همواره تفکر همه یا هیچ را دارد؛ یعنی زمانی که از توانمندی هایش صحبت می کند، همواره از کلماتی مانند: همه، همیشه، هیچ وقت، هرگز و… استفاده می کند. به عنوان مثال می گوید که من هرگز نمی توانم ریاضی را یاد بگیرم.
- ممکن است فرد از اتفاقات کوچک و جزئی، برداشت های بیش از اندازه کلی داشته باشد. به عنوان مثال ممکن است فرد از یک دختر جواب منفی برای ازدواج دریافت کند و بگوید که من کلا دوست داشتنی نیستم.
- داشتن فیلتر ذهنی یکی دیگر از علائم تله بی ارزشی است. مثلا ممکن است که بعد از شکست در یک مسابقه، با خود بگوید داورها تنها برای من ابزار تاسف کردند و…
- پیش بینی های غیر منطقی از دیگر علائم تله بی ارزشی هستند. به عنوان مثال ممکن است که فرد پیش بینی کند که در پروژه پیش رو شکست خواهد خورد و…
هر کدام از این علائم و علائم مشابه با آنها می تواند نشان دهنده تله بی ارزشی در افراد باشد. افراد باید با مشاهده این علائم سریع در فکر درمان آن باشند تا توانایی های واقعی تر و درخشان تری از خود نشان دهند.
در صورتی که فرد قادر نیست این تله را در زندگی خود تغییر دهد، بهتر است برای حل مشکل با روانشناس (روان درمانگر) در ارتباط باشد و از او مشاوره بگیرد. روان درمانگر به فرد کمک خواهد کرد تا با ریشه یابی مشکل، شرایط را درک کرده و تغییرات لازم را در زندگی خود انجام دهد.