ارتداد

ارتداد چیست; انواع و شرایط دستیابی به آن

«ارتداد» در حقوق و حتی در فرهنگ عامه یکی از کلماتی است که بیشتر مردم شنیده اند. بسیاری از ما بارها کلمه مرتد را شنیده ایم. اما اغلب نمی دانیم که مرتد کیست و بر اساس چه دلایل یا دلایلی می توان فردی را مرتد دانست. بنابراین آشنایی با جایگاه فقهی و حقوقی ارتداد بسیار حائز اهمیت است. در این مقاله شما را با مفهوم ارتداد در نظام حقوقی ایران، مصادیق و شرایط ارتداد و انواع آن آشنا می کنیم.

جایگاه ارتداد در نظام حقوقی ایران

هر بیانیه حقوقی از دو بخش تشکیل شده است: یکی موضوع و دیگری حکم. مثلاً وقتی در حقوق جزا گفته می شود «سرقت جرم است» سرقت موضوع است و تقصیر (منع) حکم مورد نظر قانونگذار است و عموماً در قالب مجازات بیان می شود. در این میان سرقت به همان اندازه که منع شرعی است، ملکی است. علاوه بر موضوع و جمله، می توان از مؤلفه مهم دیگری به نام «ارزش مورد حمایت قانون» صحبت کرد. به عبارت دیگر، وقتی قانونگذار با بیان جمله ای رفتارهای خاصی را منع می کند، در وهله اول به دنبال آن است که بیان کند چه ارزش هایی برایش مهم است و در وهله دوم، برای نقض آن ارزش ها مجازات تعیین می کند. از آنها جلوگیری کرده و در نتیجه از آنها حمایت کنید.

این ارزش ها بر اساس اصول فکری پذیرفته شده در هر نظام اجتماعی شناسایی می شوند و بر این اساس از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت هستند. به عنوان مثال، در جامعه‌ای که دین نقش محوری دارد، اعتقادات دینی از جمله ارزش‌هایی است که قانونگذار به طرق مختلف به دنبال حفظ آن است. جامعه ایرانی را می توان یکی از این جوامع دانست که طبق قانون اساسی دین رسمی آن اسلام و مذهب رسمی آن مذهب جعفری دوازده امامی است. بر اساس این نقش کلیدی دین، یکی از اصول قانون اساسی به تبیین دین رسمی اختصاص دارد. بنابراین در نظام حقوقی ایران عناوین کیفری متعددی مربوط به عقاید دینی است که یکی از مهمترین آنها ارتداد نام دارد.

دو نکته اساسی در مورد ارتداد

قبل از ورود به بحث اصلی توجه به این دو نکته ضروری است:

اولاً، در مورد ارتداد، اختلافات فقهی فراوانی بین مرتدین وجود دارد; اما با وجود همه این اختلافات، این جرم یک واقعیت فقهی است و برای آن مجازات تعیین شده است. همچنین عنوان این جرم در قانون مجازات اسلامی نیامده است; اما بر اساس اصل 167 قانون اساسی که رجوع به منابع معتبر فقهی را در موارد سکوت، ابهام یا اجمال متون قانونی تجویز می کند، «ارتداد» را می توان به عنوان جرم تعبیر کرد نه صرف گناه. از طرفی با توجه به اینکه عنوان آن در قانون مجازات اسلامی ذکر نشده است، برای آشنایی با حدود و احکام آن باید به قول فقها مراجعه کرد.

این مقاله با در نظر گرفتن این نکات در مورد ارتداد نوشته شده است و در مراحل نگارش آن از منابع معتبر فقهی استفاده شده است.

ارتداد یعنی چه؟

ارتداد در لغت به معنای بازگشت و تغییر است; اما به این اصطلاح «کفر بعد از اسلام» می گویند. به عبارت دیگر، اگر شخصی پس از رسیدن به سن بلوغ مسلمان شود (اعتراف به اسلام کند) و پس از اسلام آوردن، اسلام را ترک کند و کافر شود، «ارتداد» صورت می گیرد و می توان عنوان «ارتداد» را نسبت داد. به این شخص در این میان فرقی نمی کند که قبل از سن بلوغ به دینی غیر از اسلام گرویده باشد یا مسلمان بوده باشد. اگر قبل از بلوغ دین دیگری نداشته باشد، می گویند مسلمان بوده است; البته با فرض اینکه حداقل یکی از پدر و مادرش در زمان لقاح مسلمان بوده باشد.

مصادیق ارتداد

ارتداد از دو طریق قابل تحقق است; مسلمان در یک مورد از دین اسلام خارج می شود و به ادیان دیگر می پیوندد و در مورد دیگر بدون خروج از دین منکر ضروریات دین می شود. در این صورت اگر انکار ضروریات دین منجر به انکار پیامبر(ص) شود، می توان گفت که ارتداد صورت گرفته است. در این صورت باید توجه داشت که بر اساس برخی اقوال فقهی، انکار ضروریات دین، چون منجر به انکار دین می شود، موجب ارتداد خواهد شد. ضروریات دین نیز از اموری است که بر آن اجماع (اجماع فقهی) وجود دارد و به عبارت دیگر می توان آنها را از حیثیت دین دانست.

شرایط ارتداد

ارتداد (ارتداد یا انکار ضروری دین) با هر نوع رفتار و گفتاری ممکن است انجام شود; اما باید توجه داشت که در این میان آنچه مهم است این است که این خروج و کفر بعد از اسلام آوردن باید عاقلانه باشد تا بگوییم ارتداد صورت گرفته است. در واقع می توان گفت که انسان زمانی مرتد است که بداند اسلام دین حق و حقانیت و به عبارت دیگر کامل ترین و برترین دین است؛ از آن خارج می شود. یا آن را انکار کند که می داند امر ضروری دین است.

مرتد در ارتداد برخلاف عقاید خود عمل می کند و آن را انکار می کند، هرچند به درستی عقاید دینی خود معتقد باشد. پس اگر انسان از روی دشمنی و دشمنی یا از روی سوء ظن (شک) که به او رسیده است، دین اسلام را ترک کند یا چیزی را برای دین ضروری نداند، نمی توان گفت که مرتد است. ضروریات دین را می شمارد و سپس آن را انکار می کند و بین حالتی که امر را به طور کلی از ضروریات دین نمی داند (حال اول را می توان ارتداد دانست ولی حالت دوم را ارتداد نمی داند) اختلاف است. ).

انواع ارتداد چیست؟

ارتداد می تواند طبیعی یا ملی باشد که بر اساس آن مرتد به دو قسم طبیعی و ملی تقسیم می شود. در هر یک از این دو نوع حکم متفاوتی برای مرتد تعیین شده است. در این قسمت به بیان انواع مرتدین و حکم هر یک از آنها می پردازیم:

مرتد طبیعی

اگر پدر و مادر یا یکی از آنها در زمان لقاح مسلمان باشد و بعد از رسیدن به سن بلوغ مسلمان شود و با علم به حقانیت اسلام آن را ترک کند یا منکر ضروریات اسلام شود، ارتداد می یابد و او مرتد فطری خواهد بود. به عبارت دیگر، فطری بودن یا نبودن ارتداد منوط به این است که حداقل یکی از والدین مرتد در زمان لقاح مسلمان بوده باشد. یعنی اگر بعد از بلوغ از اسلام برگردد و در اسلام متولد شود، ارتداد او فطری است.

از نظر مجازات، مرتد فطری کشته می شود و توبه او پذیرفته نمی شود. از سوی دیگر، از زمان ارتداد، مانند یک مرده با او رفتار می شود. بنابراین از زمان ارتداد همسرش از او جدا می شود و کشته ها را نگه می دارد و همچنین به محض وقوع ارتداد مالکیت او بر اموالش از بین می رود و تمام اموالش بین ورثه تقسیم می شود. ولی اگر مرتد فطری زن باشد، اولاً کشته نمی شود; ثانیاً توبه او پذیرفته می شود و در صورت عدم توبه حکم حبس ابد برای او اجرا می شود.

مرتد ملی

اگر انسان در اسلام متولد نشده باشد. یعنی وقتی نطفه اش لقاح می گیرد پدر و مادرش مسلمان نیستند و بعد از رسیدن به سن بلوغ مسلمان می شود و بعد با علم به حقانیت اسلام یا انکار ضروریات اسلام ارتداد و ارتداد بر ضد. او به آن مرتد ملی می گویند. مرتد ملی بر خلاف مرتد فطری فرصت توبه دارد و اگر توبه نکند کشته می شود. همچنین زوجه از زمان ارتداد تعداد طلاق را نگه می دارد و اگر مرتد تا پایان عده توبه نکند رابطه زناشویی به کلی از بین می رود. علاوه بر این، اگر مرتد توبه نکند، اموالش بین ورثه مسلمانش تقسیم می شود و اگر وارث مسلمانی نداشته باشد، تمام اموالش به امام (حاکم اسلامی) می رسد.

به عبارت دیگر، ارتداد ملی، مالکیت مرتد بر اموال خود را از بین نمی‌برد و تا زمانی که وضعیت توبه او مشخص نشود، به قوت خود باقی است. اما این مالکیت مطلق نیست و نمی تواند در این ملک هیچ گونه تصرفی بکند. در ارتداد ملی اگر مرتد زن باشد، خواه توبه کند و چه نکند کشته نمی شود.

https://hamyanedalat.com/