دادگاه اطفال و نوجوانان

دادگاه اطفال و نوجوانان و نحوه انجام دادرسی کیفری

دادگاه محل محاکمه و محل عدالت است. اما این مکان پر سر و صدا و پر سر و صدا برای کودکان مکان عجیبی است. موجودات کوچکی که تصور واقعی از محیط و افراد اطراف خود ندارند. کودکانی که حتی اگر اشتباهی مرتکب شوند، صادقانه به آن اعتراف می کنند و از کار خود پشیمان می شوند.

حال اگر این مخلوقات عزیز خدا خواسته یا ناخواسته مرتکب جنایت شوند چه باید کرد؟ این موضوعی است که در حال حاضر ذهن روانشناسان و جامعه شناسان را به خود مشغول کرده و هنوز نتیجه خوبی حاصل نشده است. عقل و انصاف حکم می کند که این کودکان به دلیل سن کم و رشد ناکافی قوای فکری مورد عنایت، حمایت و نیز توجه ویژه قانونگذار قرار گیرند. از این رو قوه قضائیه به گونه ای مؤثر و خداپسندانه، دادگاه های جداگانه و متفاوتی را برای رسیدگی به بزهکاری اطفال و نوجوانان تشکیل و مقررات ویژه ای برای آن وضع کرد. حتی در ماده 40 کنوانسیون حقوق کودک که در سال 1989 به تصویب سازمان ملل رسیده و 193 کشور به آن ملحق شده اند، یک قوه قضاییه مستقل و بی طرف برای رسیدگی به اتهامات کودکان و نوجوانان پیش بینی شده است.

در همین راستا در این مقاله می خواهیم در مورد دادگاه اطفال و نوجوانان صحبت کنیم که برای محاکمه اطفال در نظر گرفته شده است.

مسئولیت کیفری نوجوانان

در نظام قضایی ایران قانون جزایی در سال 1304 به تصویب رسید که در مواد 34 تا 39 آن مسئولیت کیفری اطفال بیان شد. قانون تشکیل اطفال بزهکار به سال 1338 برمی گردد. این قانون انقلابی در صلاحیت نوجوانان بزهکار ایجاد کرد. اما این قانون تنها در مکان های خاصی که دادگاه اطفال و نوجوانان تشکیل شده بود اجرا می شد و مواد 34 تا 39 قانون مجازات مصوب 1334 بر آن حاکم بود.

در نهایت در قانون مجازات اسلامی مصوب 1361 و همچنین در قانون مدنی سن بلوغ که برای دختر 9 سال تمام قمری و برای پسر 15 سال تمام قمری بود به عنوان سن مسئولیت کیفری در نظر گرفته شد.

رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان تا سنین مذکور در محاکم اطفال و نوجوانان طبق قوانین حاکم و جرایم ارتکابی بعد از 9 یا 15 سال تمام قمری در دادگاه بزرگسالان رسیدگی می شد.

اما در سالهای بعد قوانین قدیم اصلاح شد و قوانین جدیدی به تصویب رسید و روند رسیدگی به دادگاه اطفال و نوجوانان و سن مسئولیت کیفری مورد بحث دستخوش تغییرات زیادی شد. اما با تصویب قانون مجازات اسلامی در سال 1392 تمامی جرایم اطفال و نوجوانان 9 تا 18 سال به طور کامل در دادگاه اطفال رسیدگی می شود.

حتی اگر جرم به صورت گروهی با افراد بالغ انجام شده باشد، جرم اطفال در همان دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود. حال اگر در حین رسیدگی به جرم، سن متهم زیر هجده سال از هجده سال بیشتر شود، دادگاه اطفال و نوجوانان همچنان به جرم او رسیدگی می کند، اما اگر سن متهم قبل از محاکمه از هجده سال بیشتر شود، به جرم او رسیدگی می کند. در دادگاه کیفری بزرگسالان محاکمه شود.

سازمان دادگاه اطفال و نوجوانان

دادگاه اطفال و اطفال در حوزه قضایی شهرستان یا مرکز استان در یک یا چند شعبه تشکیل می شود که ریاست آن در شهرهای غیر از مرکز استان با رئیس کل دادگستری و در شهرستان های استان با رئیس است. از دادگاه های مرکز شهر

قضات این دادگاه با احتساب سن و ازدواج و ترجیحاً داشتن فرزند از بین قضاتی که حداقل پنج سال سابقه خدمت قضایی داشته باشند توسط رئیس قوه قضائیه انتخاب می شوند.

رئیس کل دادگستری استان در راستای اقدامات آموزشی و حمایتی برای اطفال، برای هر شعبه دادگاه اطفال حداقل چهار زن و مرد از متخصصان علوم تربیتی، روانشناسی، جرم شناسی، مددکاری اجتماعی، دانشگاهیان و مربیان آشنا به روانشناسی. و مسائل آموزشی اطفال و نوجوانان اعم از شاغل و بازنشسته به مدت دو سال به عنوان مستشار دادگاه انتخاب می شوند (انتخاب مجدد آنها بلامانع است) و در هر ارجاع، رئیس شعبه دو نفر از آنان را به قید قرعه انتخاب می کند.

در جوار دادگاه اطفال و نوجوانان و در محل آن شعبه ای از دادسرای عمومی و انقلاب زیر نظر یکی از معاونان دادسرا و در صورت لزوم یک یا چند دادیار و بازپرس تشکیل می شود.

حال اگر جرم توسط اطفال کمتر از 15 سال انجام شود و مجازات جرم فقط حبس کمتر از 3 سال باشد و یا جرم منافی عفت از قبیل زنای محصنه باشد، تعقیب و رسیدگی به طور کامل توسط دادگاه انجام می شود. دادگاه اطفال و نوجوانان، اما در مواردی غیر از موارد فوق، تعقیب و رسیدگی لازم به جرم توسط دادسرا انجام خواهد شد.

دادگاه در تحقیقات مقدماتی، نوجوانان 9 تا 15 ساله را به والدین یا قیم قانونی آنها یا در غیاب آنها به هر شخص حقیقی یا حقوقی که مقتضی بدانند ارجاع می دهد تا در صورت لزوم به دادگاه معرفی شود. اما حضور خود کودک الزامی است. نوجوانان بین 15 تا 18 سال یا از قبل تحت نظر هستند و یا برای آنها اسپانسر تعیین می شود. اگر این افراد نتوانند حامیان مالی خود را شناسایی کنند یا در جرایم علیه امنیت یا جرایم جدی که مجازات آن اعدام، قصاص، سه سال یا بیشتر است، شرکت کنند. دادگاه یا دادسرا می تواند برای متهمان 15 تا 18 ساله در کانون اصلاح و تربیت قرار بازداشت موقت صادر کند.

انتشار دادرسی دادگاه و دادگاه اطفال و نوجوانان، افشای هویت و هویت متهم توسط مطبوعات یا سایر رسانه های عمومی و یا به هر نحو دیگر ممنوع بوده و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.

دادرسی کیفری در دادگاه اطفال و نوجوانان

محاکمه در دادگاه های اطفال و نوجوانان مانند سایر دادگاه ها با قرار و ابلاغ به طرفین صورت می گیرد مگر در مواردی که ارتکاب جرائم صغیره و جرایم مستوجب حبس یا متهم یا اولیای دم یا وکیل وی (در صورت داشتن وکیل) باشد. در صورتی که حضور داشته باشند و از دادگاه تقاضای رسیدگی کنند و دادگاه نیز شرایط رسیدگی را داشته باشد، امکان رسیدگی و صدور حکم بدون قرار قبلی برای دادگاه وجود دارد. دادگاه اطفال و نوجوانان دارای کلیه اختیاراتی است که قانونگذار برای سایر دادگاهها به رسمیت شناخته است. که به نظر می رسد از حوصله این بحث خارج است و در مقاله ای دیگر باید به آن اشاره شود.

در جریان رسیدگی، حضور اولیای دم یا قیم کودک یا نوجوان، وکیل دادگستری، شاکی، افرادی که نظرات آنها در تحقیقات مقدماتی مسموع شده است، شهود و مطلعین و مددکار اجتماعی سازمان بهزیستی کشور. مورد نیاز هستند. ، دادگاه باید موافقت کند و حتی اگر دادگاه مصلحت بداند بهتر است طفل در جلسه حضور نداشته باشد، در هر صورت به رأی رسیدگی خواهد شد.

دادگاه محترم اطفال و نوجوانان در جرائم مهمی از قبیل قتل، سرقت مسلحانه، آدم ربایی و که قانونگذار برای آنها مجازات اشد تعیین کرده است، به ولی یا قیم قانونی متهم ابلاغ می کند که وکیل تعیین و در صورت عدم تعیین وکیل یا عدم تعیین وکیل. وکیل بدون عذر موجه، دادگاه مکلف به تعیین وکیل می باشد. اما در مورد جرایم جزئی مانند کیف‌کردن یا شکستن شیشه‌های اتومبیل، ولی یا قیم قانونی می‌تواند از متهم دفاع کند یا برای او وکیل تعیین کند. نوجوانان نیز می توانند در این نوع جرایم از خود دفاع کنند.