شرایط حمل و نقل دریایی چیست | مهمترین ناوگان در حمل و نقل بین‌المللی
مقدمه
شرایط حمل و نقل دریایی چیست؟ بدون حمل و نقل نمی‌توانیم تجارت را در مفهوم جهانی تعریف کنیم. تجارت زمانی جهانی خواهد بود که حمل و نقل نیز در سطح جهانی صورت بگیرد. یکی از شاخص‌های پیشرفت در هر کشور را میتوان توسعه حمل و نقل بین‌المللی آن دانست. در این میان حمل و نقل دریایی در تجارت بین المللی حدودا ۹۰ درصد از کل را به خود اختصاص داده است. امروزه ترابری دریایی با وجود کشتیهای متنوع و اختصاصی به طور گسترده در دریاها و اقیانوس‌های سراسر جهان به حمل انواع محموله‌ها مشغول هستند.
کشتیرانی را نمی‌توان فقط به کالا و تجارت محدود کرد بلکه کشتیهای مسافربری نیز در ابعاد کوچک و غول‌پیکر هر روزه مسافران بسیاری را از طریق دریا جابه‌جا می‌کند. با توسعه صنعت گردشگری در صنعت مرتبط با کشتیهای مسافری نیز پیشرفت‌های چشمگیری دیده می‌شود. تغییرات عمده در ساختمان کشتیها و ایجاد انواع امکانات رفاهی مانند سینما و استخر، لذت سفرهای دریایی را بیش از پیش کرده است.
اهمیت حمل و نقل دریایی
حمل و نقل دریایی بخشی جدا نشدنی و غیرقابل انکار تجارت بویژه در سطح بین‌المللی است به طوریکه در حمل و نقل دریایی ارائه خدمات کارا از معیارهای تاثیرگذار در تجارت موفق بین‌المللی است. ترابری دریایی به دلیل تاثیر مستقیم بر قیمت تمام شده کالا از اهمیت بالایی برخوردار است و توجه به آن در محیط رقابتی فعلی صاحبان صنایع نقشی حیاتی دارد.
شرایط حمل و نقل دریایی و جابجایی کالا از طریق دریا در زمان حاضر حلقه بسیار مهمی در زنجیره اقتصاد است و با توجه به مزیت‌های آن از جمله سرعت عمل در حمل حجم بالائی از کالا، هزینه پایین حمل و پرداخت وجه در مقابل اسناد از مناسب‌ترین روش‌های حمل و نقل به شمار می آید. البته ایرادی که به این نوع حمل نقل میتوان گرفت، غلیرغم ظرفیت بسیار بالای کالا در هر سفر، طولانی بودن زمان انتقال از مبدا به مقصد به نسبت حمل و نقل زمینی و هوایی است.
شرایط حمل و نقل دریایی در ایران
جمهوری اسلامی ایران با وجود دریاچه خزر در شمال کشور و آب‌های نیلگون خلیج فارس و دریای عمان در جنوب، از کشورهای مهم در زمینه حمل و نقل دریایی است. ایران دارای یازده بندر بازرگانی با ظرفیت ۱۸۶ میلیون تن کالا است. در حال حاضر جابجایی بیش از نود درصد کالاهای کشور از طریق حمل و نقل دریایی صورت می‌گیرد. با توجه به موقعیت استراتژیک خلیج فارس و ارتباط آن با آب‌های آزاد، ایران را میتوان یکی از کشورهای مهم در شرایط حمل و نقل دریایی در سطح بین الملل دانست که روزانه حجم انبوهی از کالا و فراورده‌های نفتی را بارگیری و به سایر نقاط جهان ارسال می‌کند. این کالاها از چند بندر مهم در جنوب کشور ارسال می‌شوند.
مهمترین بنادر جنوب ایران
به علت گلوگاه مهم جهان به نام خلیج فارس، بنادر بازرگانی مهمی در جنوب کشور وجود دارد که بیشترین واردات و صادرات کشور از این بنادر صورت می‌گیرد. مهمترین بندر در شرایط حمل و نقل دریایی ایران بندر عباس می‌باشد که هر روز شاهد عبور و مرور کشتیهای غول‌پیکر ترانزیت برای انتقال انواع کالا است.
بندر چابهار نیز یکی از مهمترین بنادر ایران و امید کشورهای آسیای میانه نظیر قزاقستان، افغانستان، ازبکستان، ترکمنستان، تاجیکستان و قرقیزستان است که به آب‌های آزاد دسترسی ندارند. این کشورها واردات و صادرات خود را از طریق این بندر انجام می‌دهند و ایران از حق ترانزیت آن درآمدزایی دارد.
پس از بندرعباس بزرگترین بندر حمل و نقل دریایی ایران، بندر امام خمینی است. این بندر که از پر رفت و آمدترین بنادر ایران است، از مهمترین مناطق بازرگانی کشور محسوب می‌شود. پس از این بنادر، بندر بوشهر، بندر شهید باهنر، بندر شهید رجایی، بندر لنگه، بندر خرمشهر، بندر عسلویه، بندر آبادان، بندر خارک و بندر گوارتر، بنادر ایرانی هستند که حجم قابل توجهی از ترانزیت و صادرات و واردات کشور را بر عهده دارند.
انواع کشتی در حمل و نقل دریایی
در ناوگان حمل و نقل دریایی میتوان کشتیها را از نظر مسیر و برنامه تردد و همچنین از نظر ساختار و کاربرد تقسیم بندی کرد. کشتیها از نظر مسیر و برنامه تردد به دو گروه خطوط منظم یا لاینر و خطوط نامنظم با ترمپ تقسیم‌بندی می‌شوند. کشتیهای لاینر، خدمات حمل و نقل دریایی را با کشتی های نام برده شده، بنادر ثابت و مشخص، برنامه حرکت ثابت و منظم و اغلب با قیمت تعیین شده و ثابت ارائه می‌دهند.
اما کشتیهای ترمپ در خطوط معینی حرکت نمی‌کنند و محموله ها را به نقاط مدنظر صاحبان کالا حمل می‌کنند. حرکت کشتیها بر اساس موقعیت بار در زمان و مکان نامنظم صورت می‌گیرد. بیشتر کشتی های ترمپ برای بهره‌برداری جهانی منظور شده اند و به تکرار سفر دریایی در یک مسیر معین محدود نمی‌شوند. بازار کشتیرانی ترمپ را میتوان یک بازار رقابتی با اجاره‌کنندگان و مالکان متعدد است. از آنجا که نرخ کرایه‌ها در این بازار اغلب در حال نوسان است، کشتیرانی ترمپ یک فعالیت پرریسک محسوب می‌شود.
کشتی های جنرال کارگو
از کشتیهای چند منظوره یا جنرال کارگو برای بارگیری و انبار کردن انواع گسترده کالا در اشکال مختلف از جمله بشکه، عدل و پالت استفاده می‌شود. در شرایط حمل و نقل دریایی محصولات جنگلی، ماشین آلات سنگین یا صنعتی، مواد غذایی، کانتینر و دیگر کالا ها را با این نوع از کشتیها حمل می‌کنند. این کالاها در انبارهای عمومی جای داده می‌شوند که مخصوص کالای خاصی نیستند. کشتیهای جنرال کارگو با ورود کشتیهای فله‌بر و سپس کشتیهای کانتینری با استقبال کمتری مواجه شده اما کماکان دارای بیشترین تعداد شناورهای کالابر در ناوگان جهانی حمل و نقل دریایی است.
کشتیهای فله بر خشک
کالای فله‌ای به کالای بدون بسته‌بندی گفته می‌شود و کشتی فله بر از انواع کشتیهای تجاری است که برای شرایط حمل و نقل دریایی محموله‌های خشک مانند ذغال سنگ، سنگ‌های معدنی، سنگ آهن، غلات، کاکائو، کود شیمیایی، خوراک دام و دیگر محموله‌های خشک طراحی شده است. عرشه این کشتیها مسطح است و در آن درب‌های ضد آب از محموله‌ها در مقابل نشت آب حفاظت می‌کند. امروزه حدود یک سوم ناوگان تجاری کشتیهای جهان به کشتیهای فله بر اختصاص یافته است.
کشتی های نفتکش
همانطور که از نام این کشتیها پیداست، از آن‌ها برای حمل و نقل دریایی نفت و محمولات نفتی استفاده می‌شود. به علت استفاده از پمپ، سرعت بارگیری و تخلیه در این کشتی ها سریع‌تر از انواع دیگر است. نفتکش‌ها، شناورهای ویژه‌ای برای حمل مقادیر بالای نفت با استفاده از دو نوع تانکر ویژه نفت خام و فراورده‌های نفتی است. بنابر آمار ارائه شده، بالاترین درصد حمل و نقل دریایی به کشتیهای نفتکش اختصاص دارد.
کشتی های رو-رو
این کشتی ها مجهز به سکوی مخصوص برای حمل وسایل نقلیه حامل کالا یا مسافر است. همچنین در این کشتیها طبقات مختلف و متحرک وجود دارد تا از فضای آن به بهترین شکل استفاده شود. این نوع کشتیها برای مسافرانی که با خودرو شخصی سفر می‌کنند مناسب است و نیز در واردات و صادرات خودرو یا محموله‌هایی که برای انتقال نیازمند تجهیزات هستند بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کشتی های کانتینربر:
این کشتیها برای حمل و نقل محموله‌ها در انواع کانتینرها طراحی شده است. بارگیری و حمل آسان کانتینرها و محافظت از کالا امتیازهای استفاده از کشتیهای کانتینربر است. کانتینر ویژه کالاهای بسته‌بندی‌شده ، کانتینر یخچالی برای کالاهای فاسدشدنی، کانتینر روباز و کانتینر مخصوص کالاهای فله از انواع کانتینرهای مورد استفاده در شرایط حمل و نقل دریایی است.
کشتی مسافربری
با گسترش صنعت گردشگری، پیشرفت‌های چشمگیری در کشتیهای مسافری با ظرفیت معمولا بیش از چهارهزار نفر ایجاد شده است. امروزه کشتیهای مسافربری مجهز به استراحتگاه‌های مجهز و مدرن، رمپ ورود خودرو، سینما، استخر و بیمارستان است.
کشتیهای LNG
LNGماده حاصل از میعان گاز طبیعی است که تنها به این شکل قابل حمل است. کشتیهای حامل LNG به صورت دوجداره، مطابق با استانداردهای صنعتی و با ایمنی بالا طراحی شده‌اند. پس از انتقال، LNG در پایانه‌ها مجدد به حالت گازی درمی‌آید.
کشتی های یخچالی
این کشتیها برای حمل مواد غذایی فاسد شدنی استفاده می‌شود و دارای سردخانه‌های مخصوص با برودت متناسب با محموله کشتی است. با وجود کشتی‌هایی با قابلیت حمل کانتینر یخچالی، تمایل بازار برای کشتیهای یخچالی کاهش یافته است.
کشتیهای دوبه بر
این نوع از کشتیها جهت حمل شناورهای دیگر مخصوصا دوبه ها استفاده می‌شود که دارای جرثقیل برای بارگیری و تخلیه دوبه است. دوبه شناوری با فضای توخالی است که برای حمل کالا به اسکله‌هایی با عمق کم و رودخانه‌های غیر قابل کشتیرانی استفاده می‌شود.
سخن پایانی
در این مطلب از سایت ستاره آبی دریا با شما همراه بودیم. شرایط حمل و نقل دریایی بیش از نود درصد از انتقال کالا و محموله را به عهده دارد و نقش آن در توسعه تجارت بین‌المللی غیرقابل انکار است. انواع مختلف کشتیها با کاربردهای اختصاصی روزانه میلیون‌ها تن کالای مختلف را به روش‌های ترانشیب، چارترینگ و کراس استافینگ بین بنادر مختلف جهان انتقال می‌دهند. ایران نیز با وجود خلیج فارس و بنادر مهم آن حوزه، نقش مهمی در ترابری دریایی بویژه در زمینه نفتی دارد اما در مقایسه با کشورهای اطراف مثل امارات متحده هنوز به جایگاهی مناسب نرسیده است.