۱۲ خرداد -۱۶ دقیقه خواندن

اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5

امروز از سایت هنر زندگی با مقاله اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 همراه شما هستیم. بیش فعالی یکی از رایج ترین اصطلاحاتی که افراد برای کودکان پرجنب و جوش استفاده میکنند با این تفاوت که این علائم درکودک بیش فعال به قدری هست که در عملکرد او اختلال ایجاد میکند. بیش فعالی یکی از اختلالات در حیطه روانشناسی کودکان است که قابل کنترل می باشد. والدین این کودکان باید آگاه باشند و شیوه درست فرزند پروری را بدانند تا رفتارهای ناسازگارانه آنان را مهار و رفتارهای مطلوب شان را تقویت کنند. تشخیص این اختلال نیازمند ارزیابی دقیق و جامع می باشد و لازم است اطلاعاتی از والدین کودک و معلمان او گرفته شود. در ادامه مقاله به بررسی کامل اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 پرداخته ایم.

منبع: اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5

برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.

معرفی اختلال بیش فعالی

بیش فعالی اختلالی عصبی تحولی است یعنی زیر 18 سال خودش را نشان میدهد که در کودکان و نوجوانان بروز میکند.میزان شیوع این اختلال 29/5 درصد برآورد کرده اند.دو مولفه این اختلال بر اساس مجموعه ای از ملاک های رفتاری مشخص شده اند:

ملاک DSM5 برای اختلال بیش فعالی

بیش فعالی اول یک اختلال است و دوما نقص در عملکرد بدنی است. برای اینکه فردی مورد تشخیص قرار بگیرد باید شش نشانه یا تعداد بیشتر از نشانه های زیر را در هر یک از طبقات بی توجهی و بیش فعالی نشان دهد. این رفتارها باید حداقل 6 ماه وجود داشته باشند و ناسازگار با سطح رشدی فرد باشند.

علاوه بر این چند نشانه بی توجهی یا بیش فعالی- تکانشگری باید قبل 12 سالگی باشد. هم چنین نشانه ها باید در دو یا تعداد بیشتری از موقعیت ها اختلال ایجاد کنند مثل مدرسه و خانواده.

سایر نشانه های اختلال بیش فعالی

-اغلب نمیتواند به جزئیات توجه کند

-اغلب در حفظ توجه در تکالیف یا فعالیت های بازی مشکل دارد.

-وقتی با او صحبت میکنید بنظر میرسد که گوش نمیکند.

-اغلب از دستور العمل ها پیروی نمیکند و نمیتواند تکالیف درسی، کارهای عادی یا وظایف در محیط کار را تمام کند

-اغلب در سازمان دادن به تکالیف و فعالیت ها مشکل دارد.

-اغلب از انجام دادن تکالیفی که به تلاش مستمر ذهنی نیاز دارند مثل تکلیف درسی یا خانگی اجتناب میکنند.

-اغلب لوازم ضروری برای تکلیف یا فعالیت ها را گم میکند مثل مداد، کتاب یا لوازم تحریر

-اغلب به راحتی توسط محرک های نامربوط دچار حواس پرتی میشود.

-اغلب در فعالیت روزمره دچار فراموشی هستند.

-دست و پاهایشان اغلب بی قرار است و مدام وول میخورند.

-اغلب در کلاس یا فعالیت هایی که نشستنی هست صندلی را رها میکنند.

-قبل از اینکه سوالی بپرسید پاسخ را سریعا میدهند.

نظریه های بیش فعالی

برخی تحقیقات روانشناسی بیش فعالی را ارثی میدانند که شواهدی را برای درگیر بودن چند ژن مربوط به دوپامین اثبات میکند. هم چنین برخی ساختارهای مغز افراد بیش فعال ناهنجاری هایی نشان میدهد که در تنظیم کنترل حرکتی مشکل دارند. نظریه بارکلی معروفترین نظریه بیش فعالی است که اعلام می کند مشکل اصلی این افراد ناتوانی در جلوگیری از پاسخ است که در 4 زمینه حافظه کوتاه مدت، درونی کردن گفتار معطوف به خود، تنظیم عاطفه و انگیزش و بازسازی خود را نشان میدهد. علاوه بر مسائل وراثتی عوامل اجتماعی فرهنگی نیز در بیش فعالی اثرگذارند. مثلا کودکی که در محیط آشفته بزرگ شده و درگیر مسائل خانوادگی و یا مشکلات تحصیلی شده است، رفتارهای نامطلوب بیشتری نسبت به سایر کودکان نشان میدهد.

اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 | سبب شناسی بیش فعالی

تحقیقات زیست شناختی در مورد علل بیش فعالی نشان میدهد که لب های پیشانی، هسته های دم دار، گره های پایه، جسم پینه ای و مسیر بین این دو در مغز کودکان بیش فعال با کودکان عادی متفاوت است. مطالعات نوروبیوشیمیایی نیز تاثیرات دوپامین و نوراپی نفرین را در مغز این کودکان نشان داده اند. هم چنین مطالعات خانوادگی نقش ژن ها را در سبب شناسی این اختلال نشان میدهند. فرزندان والدینی که در دوران کودکی اختلال بیش فعالی-کم توجهی داشته اند بیشتر احتمال دارد واجد ملاک های تشخیصی این اختلال باشند.

تحقیقات روی دوقلوها هم نقش عوامل ژنتیکی را در بروز این اختلال نشان میدهد. تعدادی از متغیرهای محیطی نیز مثل مسمومیت ها یا حساسیت به افزودنی های غذایی، رنگ ها یا شکر رژیمی در بیش فعالی دخیل دانسته شده اند. برخی تحقیقات سیگار کشیدن یا مصرف الکل یا مشروب مادر در دوران بارداری را به عنوان علت بیش فعالی معرفی کرده اند. هم چنین کمبود وزن کودک به هنگام تولد نیز از دیگر عوامل خطربیش فعالی هستند. هرچند این تحقیقات گاهی نتایج ضد و نقیضی را هم نشان داده اند و متغیرهای خانوادگی و اجتماعی هم در کنار این عوامل سهیم هستند.

سایر مشکلات ناشی از بیش فعالی

در این بخش از مقاله اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 به بررسی سایر مشکلات کودکان بیش فعالی می پردازیم. زمانی که این کودکان در جامعه برچسب میخورند معمولا عزت نفس خود را از دست میدهند. آن ها تصور میکنند دیگر دوست داشتنی نیستند و به تدریج تصویر ذهنی منفی از خود پیدا میکنند.هر تشخیص پزشکی یا روانشناسی بر آنان تاثیر میگذارد؛ چه بزرگسال و چه کودک باشد. در این مواقع به فرد احساس قربانی بودن و یا اینکه هویت متزلزل دارند دست میدهد. همین عامل سبب میشود این کودکان خود را انسانی بد و شوم بدانند و ناسازگاری رفتاری بیشتری هم از خود نشان دهند. احساس ضعف، درماندگی و یاس از دیگر پیامدهای برچپسب زدن است. همچنین این برچسب ها سبب میشود که والدین انتظارات منفی داشته باشند که خود مانعی بر سر راه درمان میشود. برای کسب اطلاع از کنترل بیش فعالی در بزرگسالی کلیک کنید.

اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5| تشخیص بیش فعالی با تست کانرز

پرسشنامه کانرز والدین برای تشخیص اختلال کم توجهی-بیش فعالی مورد استفاده قرار میگیرد که به صورت زیر می باشد:

1-بی توجه است، حواسش به راحتی پرت میشود

2-عصبانی و خشمگین است.

3-در انجام دادن یا تمام کردن تکالیف مشکل دارد.

4-همیشه ئر حال حرکت است یا طوری عمل میکند که انگار یک موتور است.

5-مدت زمان توجه و تمرکز او کوتاه است.

6-با بزرگتر ها مشاجره میکند.

7-دست یا پاهایش را تکان میدهد یا در جای خود وول میخورد.

8-در تمام کردن تکالیفش ناموفق است.

9-کنترل کردن او در فروشگاه های بزرگ یا هنگام خرید از مغازه دشوار است.

10-در خانه و مدرسه بی نظم و بهم ریخنه است.

11-کنترل خود را از دست میدهد.

12-برای انجام تکالیف نیاز به نظارت از نزدیک دارد.

13-فقط وقتی به چیزی علاقمند باشد به آن توجه میکند.

14-در موقعیت هایی که نامناسب است بشدت نگران میشود یا بالا و پایین میرود.

تست کانرز

15-حواس پرت است یا مدت زمان توجه و تمرکز او کوتاه است.

16-تحریک پذیر است.

17-از مشغول شدن به تکالیف با تلاش ذهنی بالا اجتناب یا اکراه دارد.

18-بیقرار است و وول میخورد.

19-وقتی برای انجام کاری دستور میگیرد حواسش پرت میشود.

20-به طور جدی با درخواست بزرگترها مخالفت میکند یا از انجام آن اجتناب میکند.

21-در تمرکز پیدا کردن در کلاس مشکل دارد.

22-در انتظار کشیدن در صف یا منتظر نوبت ماندن در بازیها یا موقعیت های گروهی مشکل دارد.

23-جای خود را در کلاس یا سایر موقعیت هایی که انتظار میرود باقی بماند ترک میکند.

24-عمدا کارهایی را انجام میدهد که دیگران را آزار دهد.

25-دستورات را پیگیری نمیکند و در تمام کردن تکالیف و کارهای روزانه خود مخالفت میکند.

26-به راحتی در تلاش هایش مایوس میشود. برای کسب اطلاعات بیش تر در زمینه تست بیش فعالی کلیک کنید.

نتیجه تستکانرز

در پاسخ به هر سوال جواب هرگز – گاهی – اغلب – خیلی زیاد داده می شود. هر چه قدر که پاسخ هرگز بیش تر باشد به این است که کودک بیش فعال نیست و هر قدر که پاسخ اغلب و خیلی زیاد داده شود به معنی احتمال بیش فعالی است که در این صورت حتما توصیه می شود که یک روانشناس کودک مراجعه نمایید. برای کسب اطلاعات بیش تر در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.

نکات مهمی درباره کودک بیش فعال که باید حتما با والدین در مورد آن صحبت کرد

در این بخش از مقاله اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 به بررسی نکات مهم در کودکان بیش فعال می پردازیم.

تنها بازی کردن کودک

وعده های غذایی

لباس پوشیدن کودک در صبح

رفتار کودک در حمام و توالت

رفتار کودک وقتی والدین به او تلفن میزنند

رفتار کودک هنگام تلویزیون دیدن

رفتار کودک هنگام مهمانی رفتن

رفتار کودک در اماکن عمومی مثل فروشگاه، سوپر مارکت و موارد مشابه

رفتار کودک وقتی مادر مشغول کارهایش است

رفتار کودک وقتی پدر در خانه است

رفتار کودک وقتی از او میخواهند وظایف روزانه اش را انجام دهد

رفتار کودک در سایر موقعیت ها

اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 | سنجش کودکان بیش فعال

برای سنجش و ارزیابی کودکان بیش فعال راهکارهایی وجود دارد که توسط متخصص استفاده می شود. این راهکارهای عبارتند از:

1. مشاهده رفتار کودک بیش فعال

روانشناس با مشاهده کودک به اطلاعات ارزشمندی دست می یابد. در کلینیک بسیاری از روانشناسان اتاق بازی وجود دارد که کودک در آن موقعیت رها میشود و رفتارهایش در دو فاصله زمانی 15 دقیقه ای مورد مشاهده قرا میگیرد. در موقعیت بازی کودک را بین اسباب بازی ها رها میکنند تا با آن ها بازی کند. سپس از کودک میخواهند یک سری برگه ها را پر کند و کاری به اسباب بازی ها نداشته باشد. در این مواقع روانشناس میتواند کودک پرخاشگر و غیر پرخاشگر مبتلا به بیش فعالی را از هم متمایز کند.

2. اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 | مصاحبه با معلم

روانشناس بالینی برای ارزیابی دقیق از کودک یک پرسشنامه عمومی مدرسه را با اجازه والدین برای معلم ارسال میکند. اینکار برای سنجیدن رفتار کودک در محیط مدرسه و کلاس درسی, توجه او و ارتباط با هم سالان است تا ارزیابی دقیق تری از کودک به عمل آید.

3. مشکلات یادگیری

با شناسایی مشکلات توجه در کودک و مقیاس درجه بندی عملکرد تحصیلی میتوان مسائل کودک در زمینه یادگیری را مشخص کرده و یک رشته آزمون های مرتبط با آن را اجرا کرد. بدین ترتیب نقاط ضعف و قوت کودک در زمینه درسی نیز مشخص میشود. توصیه می شود مقاله کودکم بیش فعال است یا بازیگوش را مطالعه فرمایید.

مواردی که در کودکان بیش فعال نادیده گرفته میشود

در این بخش از مقاله اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 به بررسی مواردی که در این کودکان نادیده گرفته می شود می پردازیم که به شرح زیر هستند:

1. خودکارآمدی

خودکارآمدی جزئی از عزت نفس است و به معنی باور داشتن به توانایی فردی برای ایجاد تغییر در خود است. احساس خودکارآمدی بالا یعنی کودک بتواند در به تحقق رساندن آمال و آرزوهایش احساس توانمندی و قدرت کند. هم چنین او بتواند برای رسیدن به موفقیت بیشتر تلاش کند و با دیگران رابطه بهتری برقرار کند. نقطه مقابل خودکارآمدی، احساس درماندگی آموخته شده قرار دارد که کودک به این میرسد که تلاش هایش فایده ای ندارد و نمیتواند به نتایج دلخواهش برسد.

هر کاری بکند دیگران باز هم او را دوست نخواهند داشت و همین عامل سبب میشود که این کودکان با خشونت با دیگران برخورد کنند. وقتی کودک بیش فعال در معرض یاس و ناامیدی قرار دارد، به تدریج اعتماد به نفس و عزت نفس او پایمال میشود و خودکارآمدی اش پایین میرود که همین منجر به تشدید علائم در او میشود.

2.سازگاری با محیط

با توجه به نظریه هایی در مورد نحوه یادگیری افراد و سازگار شدن آن ها با محیط میدانیم که کودک و یا بزرگسال از موقعیت های آزاردهنده اجتناب میکنند. بنابراین اگر محیط مدرسه یا خانه و یا هر جای دیگر آزاردهنده باشد و کودک نتواند با آن محیط سازگار شود سعی میکند با روش هایی چون بی توجهی یا تخریب آن، محیط را تغییر دهد. این عدم سازگاری سبب طرد کودک از محیط میشود.

3. معلول شمردن خود و عدم دریافت بازخورد مثبت

وقتی کودک بیش فعال مدام از محیط و اطرافیان بازخورد منفی میگیرند طبیعی است که دیگر نمیتوانند با مسائل کنار بیایند و احساس عدم لیاقت و ناتوانی میکنند. آن ها سعی میکنند با بی توجهی به دستورات بزرگترها و یا فراموش کاری از عزت نفس تخریب شده ی خود محافظت کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه تربیت کودک بیش فعال کلیک کنید.

درمان اختلال بیش فعالی کودکان

سوالی که برای خیلی از والدین مطرح میشود این است که آیا کودک بیش فعال را میتوان درمان کرد و یا راه حل قطعی برای رفتارهای ناسازگار او وجود دارد یا خیر.

در درمان این کودکان باید چند بعدی عمل کنیم تا نقاط ضعف و قوت کودک در آن لحاظ شود. مسئله اصلی که برای درمان کودکان بیش فعال باید لحاظ شود کمبودها و مشکلات بارز است. نکته دیگری که باید در نظر گرفته شود اخنلال این کودکان با سایر اختلالات است. مثلا کودکی که در کنار بیش فعالی اضطراب هم دارد، متفاوت است با کودکی که صرفا بی توجهی دارد.

هم چنین در کنار این ها کودکی که والد مضطرب و با سبک فرزندپروری مستبدانه دارد نیز باید از کودکی با والدین دیگر متمایز شود. بنابراین در درمان این کودکان هم محیط خانواده و مشکلات فردی والدین و هم سایر اختلالاتی که ممکن است با بیش فعالی باشد، باید دستور کار روانشناس بالینی قرار گیرد. مداخلاتی که روانشناس باید برای کودکان بیش فعال انجام دهد شامل این موارد هستند:

1. اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 | مداخله در رابطه با کودک

درمان های شناختی رفتاری مسائل اصلی این کودکان را مدنظر قرار میدهند مثل تکانشگری، ضعف سازماندهی، رعایت نکردن قواعد و نظم و عدم تبعیت از دستور بزرگترها و… این تمرین ها بر آموزش خودتنظیمی، بازبینی خود، تقویت خود و فنون خودآموزی تاکید دارند. کودکان بیش فعال معمولا به یادآوری نیاز دارند و مشخص کردن این فنون باعث رفتار بهتر آنان میشود.

2. آموزش والدین

طبیعی است که کودکان بیش فعال سبک فرزندپروری متمایزی را نسبت به کودکان عادی می طلبند. والدین این کودکان باید از عزت نفس آنان محافظت کنند و رفتارهای سازگارشان را مورد تشویق قرار دهند. یکی از مسائلی که باعث تشدید رفتارهای نادرست کودکان بیش فعال میشود مشکلات فردی والدین و عدم تحمل و صبرشان دربرابر کوکد است. ذکر این نکته مهم است که کودک بیش فعال مانند سایر کودکان علایق و توانمدی هایی دارد که متاسفانه در جامعه به دلیل برچسب زدن نادیده انگاشته شده است. پدر و مادر باید علایق فرزندشان را کشف و خلاقیت او را ارتقا دهند. همه اینها نیازمند داشتن رابطه سالم و سازنده همراه با محبت با فرزندشان است.

روانشناس بالینی در کنار جلساتی که با هدف بهبود روابط والد- کودک دارد، علائم و مشکلات این کودکان را برای پدر و مادر توضیح میدهد و برخورد با این کودکان را هم آموزش می دهد. این برنامه برای والدین با کودکان 2 تا 12 ساله است. روانشناس معمولا در این جلسات لیستی از رفتارهای مشکل ساز کودکان را میخواهد و سپس بر اساس آن برنامه ای برای اجرای راهکارهای لازم میچیند. تغییر رفتار کودک بستگی به اجرای دستور العمل های لازم والدین از طرف روانشناس است. برای اطلاع بیش تر از برخورد با کودک بیش فعال کلیک کنید.

3. اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 | مداخلات رفتاری

کودکان بیش فعال در تنظیم و حفظ رفتار به کمک پیامدها مسئله دارند و این عامل قطعا مشکلاتشان را در زمینه بازداری، شروع یا ادامه دادن پاسخ به پیامدها تشدید میکند. این کودکان در رعایت قوانین و دستور العمل مشکل دارند. با توجه به این مشکلات فنونی که کنترل ما بر تقویت را بیشتر میکند در برخورد با کودکان بیش فعال موثر خواهد بود. یکی از فواید استفاده از مداخلات رفتاری این است که میتوان این تکنیک را به معلمان و والدین آموزش داد؛ چرا که تداوم رفتار و تعمیم رفتار را بیشتر میکند.

بیشترین و پرکاربردترین تکنیک رفتاری برای کودکان بیش فعال روش های مدیرت وابستگی است که با تقویت مثبت و پیامدهای دیگر، رفتار سازگار و مطلوب را ایجاد میکند. در برنامه مدیریت وابستگی، والدین راه و رسم استفاده از این تکنیک ها در رابطه با کودک و اجرای آن را یاد میگیرند.

4. مداخلات محیطی

تکنیکی که در کلاس درس مورد استفاده قرار میگیرد که عبارتند از: اصلاحات تکلیف مدار و آموزشی، استفاده از کامپیوتر شخصی و سایروسایل کمکی و درس دادن توسط همسالان، اجرای مداخلات پیامددار مثل نظام های تقویت ژتونی، اجرای برنامه های ارزیابی، محروم کردن کلاسی، اجرای برنامه های جریمه و قرارداد رفتاری. این تکنیک ها مشکلات کودکان بیش فعال را کاهش داده و در پیشرفت درسی آنان اثرگذار است.

5. رویکرد یکپارچه

ایجاد یک محیط ایده آل برای کودکان بیش فعال که محور آن فعالیت گرایی توسط راپورت مطرح شده است. این رویکرد سعی دارد محیط نامطلوب را غییر دهد و صرفا بر دارو یا تکنیک های دیگر تاکید نمیکند. در این رویکرد معلمان نقش بسیار مهمی به عنوان ناظر دارند و والدین دائما با فرآیند تدریس درگیرند اما متاسفانه بخاطر هزینه بالای آن در سطح وسیع اجرا نمیشود. هرچند که رویکردی بسیار کاربردی است و و مناسب ترین محیط را برای کودکان بیش فعال فراهم میکند.

6. اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5 | مداخلات پزشکی-بهداشتی

تجویز دارو در دهه 1990 برای بیش فعالی افزایش یافت. با توجه به اثربخشی دارو برای کودکان بیش فعال همکاری روانشناسان بالینی با روانپزشکان به منظور اطمینان یافتن از موثر بودن دارو در جهت کاهش مشکلات رفتاری این کودکان ضروری است. گرچه دارو در بسیاری از این کودکان تجویز می شود اما به تنهایی کارآمد نیست و حتما نیاز به مداخلات گسترده روانشناسان دارد. چون بسیاری از مسائل کودکان بیش فعال باید با آموزش و سبک درست فرزندپروری اصلاح گردد چیزی که در دارو وجود ندارد.

یکی از پر مصرف ترین داروها متیل فنیدیت است که معمولا در مقادیر خوراکی 5 میلی گرمی یا 10 میلی تجویز میشود. اثرات مثبت داروی محرک بر پیش دبستانی ها شامل بهبود حافظه، کم شدن رفتارهای نامطلوب،حرف شنوی بیشتر، بهبود تکالیف درسی، تعاملات بهتر با همسالان و کم شدن تنبیه ها و توقعات والدین است. برای اطلاع بیشتر از درمان بیش فعالی کلیک کنید.

ضرورت مشاوره و روان درمانی برای کودکان بیش فعال

یکی از رایج ترین مشکلات رفتاری در کودکان، اختلال بیش فعالی-کم توجهی است. این اختلال علائم و نشانه های واضحی دارد که گاهی اطرافیان و والدین آن را با لجبازی، شیطنت و حتی اختلالاتی چون نافرمانی مقابله ای و سایر اختلالات اشتباه میگیرند. ارزیابی کودک بیش فعال باید توسط روانشناس بالینی صورت بگیرد. روانشناسان و متخصصان با ارزیابی جامع و دقیق از والدین و معلمان کودک و هم چنین مصاحبه و مشاهده رفتارهای کودک بهترین شیوه درمان را برای بیش فعالی اتخاذ میکنند تا رفتارهای ناسازگار آنان را مهار و تعاملات شان را با دیگران بهبود بخشند.

تذکر های دائم و یا تنبیه و سرزنش این کودکان مشکلات شان را تشدید میکند و هیچ گونه اثری رویشان ندارد. بنابراین ابتدا شخصیت و عزت نفس این کودکان باید حفظ شود تا کودک احساس بی ارزش بودن و یا ناتوانی نکند .روانشناس بالینی علاوه بر تکنیک های لازم راهکارهایی برای افزایش عزت نفس این کودکان ارائه میدهد تا نتیجه طلوب و کارآمد گرفته شود. متخصصان حامی هنر زندگی در خدمت شما هستند تا با ارائه خدمات حضوری و تلفنی در این زمینه یاری تان کنند. برای کسب اطلاعات بیش تر در زمینه مشاوره تلفنی کلیک کنید.

منبع: اختلال بیش فعالی بر اساس DSM5