فوبیای خاص چیست و با چه نشانه‌هایی همراه است؟ فوبیا خاص در واقع به ترس غیر منطقی، شدید و مفرط از یک شی و یا موقعیت خاص گفته می‌شود که پاسخ اضطرابی فوری ایجاد می‌کند. در واقع اگر در مواجهه با موقعیت‌های مختلف مثل لحظه بلند شدن هواپیما یا مواجه شدن با حیواناتی خاص نظیر سوسک و عنکبوت، بودن در مکان‌های بسته و... دلهره و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنید، احتمالا به فوبیا مبتلا هستید. این ترس غیرمنطقی به خصوص در مواردی که مرتبط به محرکی باشد که به وفور در زندگی روزمره با آن مواجه می‌شوید، می‌تواند زندگی‌تان را به شدت مختل کند و در عملکرد اجتماعی و شغلی تان نیز اثرات منفی بر جای بگذارد. در ادامه به توضیح انواع فوبیا خاص و نشانه‌های آن می پردازیم، همچنین روش‌های درمانی در اختلال هراس را بررسی می‌کنیم.
منبع: فوبیا چیست
برای دریافت مشاوره در زمینه فوبیا چیست می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
فوبیا چیست؟
اصطلاح فوبیا به هرگونه ترس شدید، غیر منطقی و مزمن گفته می‌شود که اغلب نشان دهنده یک اختلال اضطرابی است. این اختلالات اضطرابی انواع خاصی دارند که از جمله آن‌ها باید به فوبیای خاص، فوبیای اجتماعی و آگورا فوبیا یا همان ترس از مکان‌های باز اشاره کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فوبیای اجتماعی کلیک کنید.
فوبیا خاص چیست؟
فوبیای خاص یکی از انواع فوبیاست که در دسته اختلالات اضطرابی جای گرفته است و به ترس افراطی، غیر منطقی و مزمن نسبت به یک شی یا وضعیت خاص گفته می‌شود. علاوه بر این، ترس بسیار شدیدی که در فرد ایجاد می‌شود با ماهیت محرک تناسبی ندارد و به همین دلیل، افراد فوبیک برای اجتناب از آن محرک‌ها استراتژی‌هایی مانند اجتناب یا فرار را به کار می‌برند تا احتمال مواجه شدن با محرک را به حداقل برسانند. برای شناخت بیشتر درباره انواع فوبیا کلیک کنید.
علائم و نشانه های فوبیای خاص
از جمله علائم فوبیای خاص می‌توان به موارد زیر اشاره داشت.
- فرد در برخورد با یک شی یا موقعیت خاص، به صورت افراطی مضطرب می‌شود.
- علائم جسمانی و روانی ترس، مانند بالا رفتن ضربان قلب، احساس دلهره شدید و ... بلافاصله بعد از مواجه شدن با محرک اضطراب زا ایجاد می‌شود.
- فرد تمام تلاش خود را می‌کند تا از این موقعیت اجتناب کند.
- این علائم بیشتر از 6 ماه ادامه می‌یابند و بر عملکرد وی در زندگی اجتماعی، روابط بین فردی و شغلی تاثیرات منفی می‌گذارد.
فوبیا چیست | انواع فوبیا خاص
به طور کلی فوبیاهای خاص به پنج طبقه عمده تقسیم می‌شوند.
1- فوبیای حیوانات
زوفوبیا شایع ترین نوع فوبیا است که از دوران کودکی شروع می شود و ممکن است تا دوران بلوغ هم ادامه یابد. معمولا در بزرگسالی از بین می رود.این نوع فوبیا شامل ترس از گربه، سوسک، فوبی عنکبوت و…می شود. (برای اطلاع درباره فوبیای عنکبوت کلیک کنید).
2- فوبیای محیط های طبیعی
این افراد هنگام رفتن به کوه، پل و ساختمان های بلند دچار تعریق و از دست دادن هوشیاری می شوند. این نوع فوبیا شامل فوبی طوفان، فوبی ارتفاعات و…می شود (برای آشنایی بیشتر درباره ترس از ارتفاع کلیک کنید).
3- فوبیای خون
فوبیای خون، جراحت و تزریق معمولا با غش کردن و بی حال شدن همراه است. فرد مبتلا به خون هراسی ممکن است با دیدن خون هشیاری خود را از دست بدهد و از حال برود.
4- فوبیای موقعیت
این نوع فوبیا عبارت است از مکان هایی که فرد نمی تواند به راحتی از آن ها فرار کند یا خارج شود نظیر فوبی رانندگی، فوبی پرواز، بودن در آسانسور و سایر فوبی مکان های بسته و… . این افراد از ترس روبرو شدن با مکان های شلوغ یا بسته در خانه می مانند. (برای شناخت بیشتر درباره فوبی رانندگی و فوبی پرواز کلیک کنید).
5-فوبیای اجتماعی
این نوع فوبیا که اختلال اضطراب اجتماعی شناخته می شود، ترس و نگرانی فرد از روبرو شدن با موقعیت های اجتماعی است که ممکن است به انزوای فرد منجر گردد. این افراد از قرار گرفتن در معرض دید دیگران و یا صحبت در جمع واهمه دارند.
6-فوبیای تاریکی
ترس از شب و تاریکی در بین کودکان و خردسالان رایج است اما در صورتی که تا بزرگسالی ادامه یابد، نوعی فوبیا شناخته می شود. انواع دیگر فوبیا شامل مواردی چون فوبی عدد 13، فوبی دندان پزشکی و سایر موقعیت هایی می شود که منجر به خفگی یا استفراغ می شوند. برای اطلاع بیشتر درباره فوبیای حیوانات و ترس از مکان های بسته کلیک کنید.
فوبیا چیست | ویژگی های افراد مبتلا به فوبیا
معمولا افرادی که دچار فوبیای خاص هستند هنگام پیش بینی یا در حین مواجهه با شیء یا موقعیت هراس آور از نظر فیزیولوژیکی دچار برانگیختگی می‌شوند. تقریبا در تمامی ترس‌ها به جز ترس از خون، آمپول و جراحت، افراد دچار بیش فعالیتی سیستم سمپاتیک می‌شوند. این امر باعث بروز علائم جسمانی خاص نظیر افزایش ضربان قلب، تند شدن سرعت تنفس و افزایش تعریق می‌شود. اما افرادی که دچار ترس از خون، آمپول و جراحت هستند در مواجهه با این موارد علائم متفاوتی را تجربه می‌کنند که از جمله آن‌ها می توان به غش یا واکنش‌های نزدیک به آن، افزایش خفیف ضربان قلب و فشار خون و به دنبال آن کاهش ضربان قلب و فشار خون اشاره کرد.
برای اطلاع بیشتر درباره فوبیای خون کلیک کنید.
فوبیا چیست | فوبیای خاص و اختلالات همراه آن
اکثر افرادی که مبتلا به فوبیای خاص هستند کم تر برای حل مشکل خود اقدام می‌کنند و این مشکل معمولا در جریان بروز یک اختلال روان شناختی دیگر شناسایی می‌شود. متخصصان بر اساس مطالعات پژوهشی و بررسی‌های بالینی به این نتیجه رسیده‌اند که فوبیای خاص با طیف وسیعی از اختلالات به خصوص افسردگی همراه است. از جمله سایر اختلالاتی که معمولا در کنار این مشکل دیده می‌شوند می‌توان به اختلالات مرتبط با شخصیت نظیر اختلال شخصیت وابسته، سایر اختلالات اضطرابی، اختلالات مرتبط با مصرف مواد و شکایات جسمانی اشاره کرد. برای آشنایی بیشتر با انواع اختلالات اضطرابی کلیک کنید.
دلایل بروز فوبیای خاص چیست؟
عوامل مختلفی می‌توانند در تعامل با یکدیگر، بروز اختلال فوبیای خاص را رقم بزنند. ما در ادامه به مهم‌ترین عواملی که تاکنون در این باره شناسایی شده اشاره کرده‌ایم.
عوامل مربوط به مزاج
عوامل مزاجی به برخی ویژگی‌های رفتاری اشاره دارند که دارای ریشه‌های زیستی هستند. از جمله عوامل مزاجی که می‌توانند افراد را در برابر اختلال فوبیای خاص آسیب پذیر کنند می‌توان به بازداری رفتاری بالا، گرایش به روان رنجوری و حساسیت بیشتر در برابر تجربه هیجانات منفی اشاره کرد.
عوامل محیطی دخیل در بروز فوبیا
عوامل محیطی بسیاری وجود دارند که می‌توانند در بروز فوبیاهای خاص نقش موثر داشته باشند. برای مثال حمایت افراطی والدین، از دست دادن والدین یا جدایی از آن‌ها به هر دلیل و مواجه شدن با بدرفتاری‌های جسمی و جنسی از جمله مهم‌ترین عواملی هستند که در اکثر اختلالات اضطرابی نقش دارند. همچنین همایند شدن شی یا موقعیت هراس انگیز در گذشته با یک عامل ترسناک نیز می‌تواند باعث شرطی شدن ذهن نسبت به آن موضوع شده و ترس پایداری را از آن به وجود بیاورد.
عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیک
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که نسبت به بروز برخی فوبیاهای خاص آمادگی ژنتیکی وجود دارد. برای مثال احتمال ابتلای فردی که یکی از بستگان درجه یک وی دچار فوبیای خاص نسبت به حیوان است نسبت به سایر افراد بیشتر است. همچنین عوامل ژنتیکی خاصی در مورد ابتلا به ترس از خون، جراحت و آمپول تا کنون شناسایی شده‌اند.تحریک آمیگدال و ترشح هورمون جنگ و گریز بخشی از مغز است که زمان استرس آماده می شود.
فوبیا چیست | تفاوت فوبیا و اختلال وحشت زدگی
فوبیا و اختلال وحشت زدگی هر دو تنگی نفس، لرزش و تعریق را دارند اما تفاوت در این است که افراد مبتلا به فوبیا در هنگام فکر کردن به موضوعی خاص یا در معرض قرار گرفتن آن دچار ترس و اضطراب می شوند اما در اختلال وحشت زدگی فرد به طور غیرمنتظره و ناگهانی دچار حمله می شود و از فکر خاصی نمی ترسند.اگرچه ممکن است این اختلال با فوبی هم باشد.
فوبیا چیست|تاثیرات فوبیا بر زندگی افراد
فوبیا بر کیفیت زندگی افراد تاثیر زیادی می گذارد. افراد فوبیک رفت و آمدهایشان محدود می شود و به راحتی نمی توانند به هر مکانی که می خواهند بروند. به بیان دیگر فوبیا باعث می شود کار، موقعیت های اجتماعی و تحصیلی افراد به مخاطره بیفتد.محدودیت های فوبیا می تواند منجر به دوری از اجتماع و افسردگی شود.فوبیا اگر درمان نشود ممکن است در فرد خجالت، ناامیدی و احساس از دست دادن کنترل در زندگی بدهد.
فوبیا چیست | روش های درمان فوبیای خاص
مشاوره روانشناسی و مشاوره کنترل استرس در تشخیص و درمان فوبیا به شما کمک می‌کنند. روش‌های مختلفی برای درمان فوبیای خاص استفاده می‌شود که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم. شما می‌توانید این درمان‌ها را توسط مجرب ترین روانشناسان در مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی نیز دریافت نمایید. برای اطلاع درباره روند دریافت مشاوره کنترل استرس و اضطراب کلیک کنید.
شناخت درمانی فوبیا
افرادی که به فوبیا دچار هستند، دارای باورهای غلطی در مورد محرک‌های ترس آور هستند و این محرک‌ها را به اشتباه، بسیار خطرناک‌تر از چیزی که واقعا هست می‌پندارند. یکی از موثرترین درمان‌ها برای به چالش کشیدن این باورها از طریق درمان شناختی است. در واقع شناخت درمانگران هسته اصلی تمام مشکلات هیجانی و رفتاری را افکار و باورهای ناکارآمدی می‌دانند که به فرد اجازه غلبه بر ترس‌هایش را نمی‌دهند.
شناسایی این افکار و آموزش روش‌هایی برای اصلاح آن‌ها به شما کمک می‌کند تا بتوانید از احساسات منفی ترس و اضطراب عبور کنید و فوبیای خود را درمان نمایید. در کنار این مسئله این شیوه در درمان اختلالات دیگر از جمله افسردگی نیز به کار می‌روند.
برای آشنایی بیشتر درباره درمان شناختی رفتاری افسردگی کلیک کنید.
حساسیت زدایی منظم فوبیا
در روش حساسیت زدایی منظم، ابتدا لیستی از موقعیت‌های استرس زا در ارتباط با محرک خاص تهیه می‌شود و براساس آن، سلسله مراتبی از کمترین مقدار تا بیشترین مقدارِ اضطراب که در مورد آن محرک تجربه می‌کنید، مشخص می‌شود. همچنین در این روش آموزش‌های آرمیدگی یا همان ریلکسیشن نیز در اختیار شما قرار می‌گیرد.
طبق روش حساسیت زدایی منظم برنامه‌ای برای مواجهه با سلسله مراتب محرک‌های هراس آور تنظیم می‌شود. این مواجهه می‌تواند در دنیای واقعی یا به صورت مجازی صورت بگیرد. همچنین در طول جلسات درمانگر مواجهه به صورت تصور ذهنی را نیز در دستور کار قرار می‌دهد. در حین مواجهه شما یاد می‌گیرید که چگونه با استفاده از روش‌های آرام سازی پاسخ‌های مناسبی را جایگزین ترس‌های قبلی کنید و با موقعیت کنار بایید. راز موفقیت این روش درمانی این است که به تدریج و براساس میزان آمادگی فرد تنظیم شده و در طول پیش روی نیز تا حد زیادی به آن توجه می‌شود. برای آشنایی بیشتر درباره درمان فوبیا کلیک کنید.
مواجه درمانی فوبیا
در روش مواجهه درمانی نیز سلسله مراتب به شما ارائه می‌شود، اما شما همچنان در هر مرحله اضطراب دارید. روش کار به این ترتیب است که آنقدر در معرض محرک‌های اضطراب آور می‌مانید تا در نهایت بتوانید با اضطرابش مقابله نمایید، به طوری که محرک‌های اضطراب آور طبق لیستی که از قبل تهیه شده از کم اضطراب آورترین شروع شده و سپس با کمک متخصص، وارد مرحله بعدی می‌شوید.
یادگیری مشاهده ای فوبیا
یکی دیگر از راهکارهای درمانی "یادگیری مشاهده‌ای" است که در آن با مشاهده یک الگو که در معرض محرک فوبیا زا قرار گرفته سعی می‌کنید بر اضطراب خود غلبه کنید؛ با تکیه بر این موضوع که عملا مشاهده می‌کنید که برای الگو هیچ اتفاقی نمی‌افتد و دلیلی برای ترس و اضطراب وجود ندارد، فعالانه تشویق می‌شوید تا بتوانید خود را در معرض محرک استرس زا قرار دهید.
دارو درمانی
در مواردی که فوبیا بسیار شدید باشد و زندگی فرد را به طور جدی مختل کرده باشد، می‌توان از داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی نیز استفاده کرد. با این حال روش‌های دارویی درمان قطعی برای رفع فوبیای خاص نیستند و تنها می‌توانند فرد را برای درمان روان شناختی آماده کرده و اضطراب‌های روزمره او را کاهش دهند. از همین رو بسیار اهمیت دارد که به مصرف داروهای آرام بخش اکتفا نکرده و درمان‌های روان شناختی را نیز پیگیری نمایید.
برای آشنایی با داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی کلیک کنید.
سوالات متداول
– آیا ترس شدید باعث تنگی نفس می‌شود؟
بله در اکثر موارد به جز ترس از خون که فرد دچار افت فشار خون یا غش می‌شود؛ سایر ترس‌ها سیستم سمپاتیک را فعال کرده و منجر به علائمی نظیر افزایش ضربان قلب و تند شدن سرعت تنفس می‌شود که در موارد شدید می‌توانند به احساس تنگی نفس و حمله عصبی نیز بیانجامند. از همین رو یادگیری تکنیک‌هایی نظیر ریلکسیشن برای کاهش علائم جسمانی از اهمیت بسزایی برخوردارند.
– آیا ترس از بیمار شدن نوعی فوبیاست؟
خیر، ترس از بیماری در اصطلاح تخصصی اضطراب بیماری نامیده می‌شود و در طبقه بندی اختلالات روانپزشکی در طبقه اختلالات جسمانی قرارمی‌گیرد. به همین خاطر روش‌های درمان آن نیز با فوبیا تفاوت‌هایی دارد. اگر دائما نگران این هستید که دچار بیماری خاصی شوید و در این باره مشغولیت ذهنی زیادی احساس می‌کنید بهتر است با یک روانشناس در مورد مشکل خود صحبت کنید.
منبع: فوبیا چیست
برای دریافت مشاوره در زمینه فوبیا چیست می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.