دعاوی بر اساس موضوع دعوا، مرجع رسیدگی و قانون آیین دادرسی حاکم، به دو نوع دعاوی کیفری و حقوقی تقسیم می شوند. دعاوی حقوقی، مربوط به موضوعات حقوقی و مدنی، مانند اموال و اشخاص است؛ اما دعاوی کیفری، دعاوی مرتبط با جرم و مجازات می باشند.
وقتی حقوق افراد بر اساس قانون نقض می شود، آنها می توانند به مراجع دادگستری رفته و با طرح شکایت و یا تقدیم دادخواست، دعوای خود را مطرح کنند و از قاضی بخواهند مطابق قانون، به اعمال کسی که سبب ورود زیانی به آنها شده یا مرتکب جرمی علیه آنها شده است، رسیدگی کند . از این رو، هر فرد، لازم است بداند موضوعی که قصد پیگیری آن را در دادگاه دارد، در چه حوزه قانونی قرار می گیرد و به چه روشی و در کدام دادگاه، می توان آن را پیگیری نمود.
آگاهی نسبت به موارد طرح دعوا کیفری و حقوقی، موجب می شود تا در جریان رسیدگی به یک دعوی، وقت و هزینه کمتری صرف شود. زیرا در این صورت، متقاضی می داند که دعوای خود را باید در کدام دادگاه طرح کند و به روند رسیدگی آن، آگاهی نسبی دارد.
با توجه به اهمیت موضوع طرح دعوا، در روند دادرسی، در این مقاله قصد داریم در ابتدا، به بررسی دعوای حقوقی و دعوای کیفری بپردازیم؛ سپس، به این سوال پاسخ دهیم که تفاوت دعوای کیفری و حقوقی چیست؟ اگر در خصوص دعوایی کیفری و حقوقی سوالاتی دارید، در این مقاله با ما همراه باشید.
دعوای حقوقی چیست ؟
دعوای حقوقی ، دعوایی است، که مرتبط با حقوق مدنی افراد و جبران خسارت ناشی از نقض این حقوق است. این نوع از دعاوی، معمولا در قانون مدنی، مشخص گردیده اند و به دو دسته اموال و اشخاص تقسیم می شوند. در دسته اموال، موضوعاتی از قبیل مالکیت و حقوق افراد بر اموالشان ، قرارداد خرید و فروش ، اجاره ، رهن ، مطالبه طلب و یا امور مربوط به مسائل وصیت ، ارث و غیره مطرح می شود . دسته اشخاص، شامل دعاوی مانند تابعیت، ارث، ازدواج، طلاق و غیره می شود.
قانون حاکم برای رسیدگی به دعاوی حقوقی، آیین دادرسی مدنی است. به موجب ماده 1 این قانون، "آیین‌دادرسی مدنی، مجموعه اصول و مقرراتی است، که در مقام رسیدگی به امور حسبی و کلیه دعاوی مدنی و بازرگانی" اعمال می شود. دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی مدنی، دادگاه حقوقی بدوی، تجدیدنظر و دیوان عالی کشور می باشد.
حتما بخوانید: آیین دادرسی مدنی چه فایده ای دارد
دعوای کیفری چیست ؟
دعوی کیفری، دعوایی است، که به علت وقوع یک جرم مطرح می شود و شاکی، درخواست مجازات مجرم را دارد. از این رو قبل از اینکه بخواهیم، یک دعوای کیفری را اقامه کنیم، ابتدا باید بدانیم چه عملی جرم محسوب می شود؟ بر اساس تعریف ارائه شده از جرم، در ماده 2 قانون مجازات اسلامی، "هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن، مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می شود."
بنابراین، برای شناسایی عمل مجرمانه، باید این نکته را در نظر داشت که عمل مجرمانه، عملی است که طبق قانون مجازات اسلامی، به عنوان جرم، شناسایی شده است. بنابراین، نمی توان هر فعل و ترک فعلی را جرم دانست و لزوما باید عمل ارتکابی دارای عنصر قانونی جرم و مجازات باشد. مانند قتل ، کلاهبرداری ، خیانت در امانت ، جعل ، فحاشی و توهین.
قانون حاکم برای رسیدگی به دعوای کیفری، قانون آیین دادرسی کیفری است. به موجب ماده 1 این قانون، "آیین دادرسی کیفری، مجموعه اصول و مقرراتی است، که برای کشف و تحقیق جرایم و تعقیب مجرمان و نحوه رسیدگی و صدور رای و تجدید نظر و اجرای احکام و تعیین وظایف و اختیارات مقامات قضایی وضع شده است." فردی که قصد اقامه دعوای کیفری دارد، باید به دفاتر خدمات قضایی، مراجعه و شکایت خود را ثبت کند .
بیشتر بخوانید: جرم چیست و عناصر تشکیل دهنده آن کدامند
تفاوت دعوای کیفری و حقوقی چیست ؟
بنابر آنچه گفته شد، دعاوی براساس موضوع دعوا، دادگاه صالح و قانون آیین دادرسی حاکم، به دو گروه دعاوی کیفری و دعاوی حقوقی، تقسیم می شوند. میان این دو دعوا، تفاوت هایی وجود دارد که برای طرح دعوا باید به آنها آگاهی داشت. تفاوت دعوای حقوقی و کیفری، به شرح ذیل می باشد:
اول: این دو گروه از دعاوی، در ماهیت با یکدیگر تفاوت دارند. دعاوی حقوقی، مربوط به خسارت و جبران خسارت در حوزه حقوق مدنی است و دعوای کیفری، مربوط به جرم و مجازات می باشد.
دوم: عناوین جرایم کیفری، در قانون به طور مشخص بیان شده است. مثلا در قانون ذکر شده است، که یک عمل با وجود چه شرایطی کلاهبرداری محسوب می شود و تحت عنوان جرم کلاهبرداری قرار می گیرد و مجازات آن نیز مشخص است . در واقع تمامی جرایم، در قانون مشخص شده اند و خارج از آنچه قانون گذار در قانون مشخص کرده است، جرمی وجود ندارد . اما در دعاوی حقوقی، موضوع کلی، خسارتی است که به افراد وارد شده و محدودیتی در شناسایی موارد خسارت، در قانون وجود ندارد.
سوم: اقامه دعوای حقوقی، با طرح داد خواست و اقامه دعوای کیفری، با طرح شکواییه صورت می گیرد، که این از تفاوت طرح شکایت حقوقی و کیفری است.
چهارم: قانون آیین دادرسی در دعاوی حقوقی و کیفری، نیز با یکدیگر متفاوت است. دعاوی حقوقی با توجه به قواعد آیین دادرسی مدنی و دعاوی کیفری با اعمال آیین دادرسی کیفری، مورد رسیدگی قرار می گیرند.
پنجم: در نهایت این که، ادله اثبات دعوا در دعاوی حقوقی و کیفری، با یکدیگر متفاوت می باشد که این امر به دلیل تفاوت در موضوع دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری می باشد. ادله اثبات دعوا در امور مدنی که در قانون آیین دادرسی مدنی مشخص گردیده اند، اقرار، اسناد، گواهی، معاینه محل و تحقیق محلی، رجوع به کارشناس، سوگند است و ادله اثبات در دعاوی کیفری، به موجب ماده 160 قانون آیین دادرسی کیفری": عبارت از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی است."
ویدیو بررسی ویدیویی تفاوت دعوی حقوقی و کیفری
در ادامه بخوانید: ادله اثبات دعوی در امور حقوقی و کیفری
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دعوای حقوقی و کیفری و تفاوت آنها در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دعوای حقوقی و کیفری و تفاوت آنها پاسخ دهند .
سوالات متداول
1- دعوای حقوقی به چه نوع دعوایی گفته می شود؟
دعوای حقوقی به دعاوی گفته می شود که در صورت نقض حقوق دیگران مطرح می شود بی آن که موضوع آن مشمول جرم قانونی قرار گرفته باشد که این موضوع به تفصیل در مقاله شرح داده شده است .
2- دعوای کیفری به چه نوع دعوایی گفته می شود؟
در مواردی که قانون برای امری مجازاتی مقرر کرده است دعاوی ناشی از آن را دعاوی کیفری گویند که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این مورد می توانید به مقاله مراجعه نمایید .
3- تفاوت دعوای حقوقی و دعوای کیفری چیست؟
از جمله مهم ترین تفاوت های این دعاوی در موضوع دعوا مرجع رسیدگی و آیین دادرسی حاکم بر آنها است که این موارد به تفصیل ضمن مقاله قید شده اند .