مالیات ارزش افزوده

یکی از انواع مالیات های غیر مستقیم مالیات ارزش افزوده می باشد که در ازای ارزش افزوده ایجاد شده ، در طول مراحل مختلف تولید اخذ می شود و پرداخت کننده نهایی آن مصرف کننده است . نحوه محاسبه ارزش افزوده در حال حاضر به صورت خود اظهاری است و مهلت ثبت اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده در سامانه ارزش افزوده نیز 15 روز پس از پایان هر فصل می باشد .

یکی از عمده ترین راه های کسب درآمد توسط دولت ها ، وضع مالیات می باشد که اصولا با هدف ارائه خدمات به شهروندان تعیین و وضع می شود . به طور کلی مالیات هایی که توسط دولت اخذ می شود را به انواع مختلفی همچون مالیات مستقیم و مالیات غیر مستقیم تقسیم بندی می کنند که هر یک از آنها نیز به انواع مختلفی تقسیم می شوند .

یکی از انواع مالیات های غیر مستقیم ، مالیات ارزش افزوده یا مالیات بر ارزش افزوده می باشد که به معنای مالیاتی است که به دلیل ارزش افزوده ایجاد شده در فرایند تولید کالاها و خدمات ، به صورت مرحله ای وضع می شود و در نهایت به صورت غیر مستقیم از خریداران یا مصرف کنندگان آن کالا اخذ می شود . بنابراین قصد داریم به این سوالات پاسخ دهیم که نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده و مهلت ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده چگونه است .

به همین مناسبت ابتدا به تعریف و مفهوم مالیات ارزش افزوده می پردازیم و پس از توضیح نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده ، به توضیح سامانه مالیات بر ارزش افزوده پرداخته و مهلت ثبت اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را ذکر می کنیم .

مالیات ارزش افزوده چیست

به طور کلی مالیات را به دو نوع مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می کنند و همانگونه که از نام آن مشخص است ، مالیات مستقیم به مالیاتی گفته می شود که به صورت مستقیم و بلا واسطه از درآمد یا دارایی های افراد اخذ می شود ؛ مانند مالیات بر درآمد حقوق و مشاغل ، مالیات بر درآمد املاک و یا مالیات بر دارایی ها همچون مالیات بر ارث .

اما در مورد مالیات های غیر مستقیم ، شخص بخصوصی به صورت مستقیم مسئول پرداخت مالیات نیست ؛ بلکه در عمده موارد توسط مصرف کنندگان کالاها پرداخت می شود ؛ مانند مالیات بر مصرف و فروش کالاها و خدمات و همچنین مالیات بر ارزش افزوده . بنابراین ، مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیر مستقیم است که پرداخت کننده مشخصی را نمی توان برای آن شناخت ؛ بلکه در نهایت از مصرف کننده کالا یا خدمات دریافت می شود .

اما در پاسخ به این سوال که مالیات ارزش افزوده چیست و چه مفهومی دارد ، می توان به قانون مالیات بر ارزش افزوده رجوع کرد که ارزش افزوده را تعریف کرده است و بر اساس آن ، " ارزش افزوده در این قانون ، تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین می ‌باشد " .

همانطور که ملاحظه می شود ارزش افزوده به ارزشی گفته می شود که از تفاوت ارزش کالاها و خدمات ، با ارزش کالاهای واسطه ای یا مواد اولیه تشکیل دهنده آن ناشی می شود ؛ بنابراین این تفاوت ارزش ، مشمول اخذ مالیات ارزش افزوده خواهد شد .

به عنوان مثال اگر بهای تمام شده برای کالایی 1000 تومان بوده و این کالا پس از طی مراحل مختلف تولید ، به قسمت 3000 تومان به دست مصرف کننده برسد ، ارزش افزوده ای معادل 2000 تومان خواهد داشت که به این ارزش افزوده ، در هر مرحله از تولید ، مالیات تعلق می گیرد که به آن مالیات بر ارزش افزوده گفته می شود و پرداخت کننده آن کسی نیست جز مصرف کننده نهایی ؛ که در ادامه نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده توضیح داده می شود .

لازم به ذکر است که مبلغ مالیات بر ارزش افزوده نرخ مصوبی است که در ابتدای هر سال با توجه به نرخ تورم ، توسط سازمان مالیاتی کشور اعلام می‌شود ؛ به عنوان مثال مالیات بر ارزش افزوده برای سال 1400 ، با نرخ 9 درصد تعیین شده است که شامل 6 درصد مالیات و 3 درصد عوارض می باشد .

البته در دو مورد خاص ، قانون نرخ مالیات ارزش افزوده بیشتری پیش بینی نموده که عبارتند از انواع سیگار و محصولات دخانی با مالیات بر ارزش افزوده 12 درصد و همچنین انواع بنزین و سوخت هواپیما با نرخ ارزش افزوده بیست درصد . عرضه کالاها و خدمات و یا واردات موارد زیر نیز از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شده است :

- محصولات کشاورزی فرآوری نشده ؛

- دام و طیور زنده ، آبزیان ، زنبور عسل و نوغان ؛

- انواع کود، سم، بذر و نهال ؛

- آرد خبازی ، نان ، گوشت ، قند ، شکر ، برنج ، حبوبات و سویا ، شیر ، پنیر ، روغن نباتی و شیرخشک ؛

- کتاب ، مطبوعات ، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ ، تحریر و مطبوعات ؛

- کالاهای اهدایی به صورت بلاعوض به وزارتخانه‌ها ، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی ؛

- کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات ، وارد کشور می‌شود ؛

- اموال غیر منقول ؛

- انواع دارو ، لوازم مصرفی درمانی ، خدمات‌ درمانی و خدمات توانبخشی و حمایتی ؛

- خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق ، موضوع قانون مالیات های مستقیم ؛

- خدمات بانکی و اعتباری بانک ها ، مؤسسات و تعاونی‌ های اعتباری و صندوق ‌های قرض‌الحسنه مجاز و صندوق تعاون ؛

- خدمات حمل و نقل عمومی و مسافری درون و برون شهری جاده‌ای ، ریلی ، هوایی و دریایی ؛

- فرش دستباف ؛

- انواع خدمات پژوهشی و آموزشی ؛

- خوراک دام و طیور؛

- رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی ویژه فرودگاه ها ؛

- اقلام با مصارف صرفا دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی ؛ لذا تولید کنندگان و ارائه دهندگان مصادیق فوق نیازی نیست اقدام به ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده در مهلت تعیین شده نمایند .

حتما بخوانید: تفاوت مالیات مستقیم و غیر مستقیم چیست

نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده

در قسمت قبل تا حدودی به توضیح مفهوم ارزش افزوده و مالیات ارزش افزوده پرداخته شد ؛ با این حال برای شناخت دقیق مفهوم مالیات بر ارزش افزوده لازم است که نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده با ذکر مثال توضیح داده شود .

همانطور که گفتیم مالیات بر ارزش افزوده ، از زمان تولید تا عرضه و رسیدن به دست مشتری به صورت مرحله به مرحله دریافت می‌شود و اولین پرداخت کننده آن ، تولید کننده و سپس عرضه کننده هستند که در آخرین مرحله ، مصرف کننده یا خریدار ، مالیات نهایی را می پردازد و عرضه کننده پس از کم کردن و برداشتن مالیات پرداخت شده توسط خودش ، باقی مانده آن را به دولت می پردازد . به عنوان مثال :

تصور کنید تولید کننده ای کالای خود را با قیمت 1000 تومان ، با احتساب 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده ( تعیین شده برای سال 1400 ) ، به عرضه کننده ای بفروشد . اینجا عرضه کننده باید مبلغ 1090 تومان به تولید کننده بپردازد . این 90 تومان ، همان مالیات ارزش افزوده یعنی 9 درصدی است که بر کالا تعیین شده است .

اگر عرضه کننده قصد داشته باشد کالای خریداری شده را با قیمت 1200 تومان به مصرف کننده نهایی بفروشد ، مصرف کننده نهایی علاوه بر پرداخت 1200 تومان ، باید مبلغ 108 تومان دیگر نیز به عنوان مالیات ارزش افزوده بپردازد . این 108 تومان اضافه شده ، همان 9 درصد مالیات ارزش افزوده ای است که به کالای 1200 تومانی تعلق گرفته است . همانطور که ملاحظه می شود ، پرداخت کننده اصلی مالیات بر ارزش افزوده ، مصرف کننده نهایی است .

اما در نهایت ، فروشنده یا عرضه کننده ای که کالای خود را فروخته است ، مسئول تنظیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات ارزش افزوده به دولت است و اوست که در مقابل دولت پاسخگوی پرداخت مالیات ارزش افزوده است و برای پرداختن مالیات ارزش افزوده ، باید مالیات پرداخت شده توسط خودش را از مالیات دریافت شده توسط خریدار کسر کرده و باقیمانده آن را به دولت بدهد .

در این مثال ، چون فروشنده کالا 90 تومان به تولید کننده پرداخته ، باید آن را از مالیات 108 تومانی که از خریدار گرفته کسر کرده و 18 تومان باقی را به حساب دولت واریز نماید که در ادامه به توضیح مهلت ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده در سامانه ارزش افزوده خواهیم پرداخت .

بیشتر بخوانید: ثبت نام اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقوقی

سامانه مالیات ارزش افزوده

در قسمت قبل نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده را توضیح دادیم و گفتیم که برای پرداخت مالیات بر ارزش افزوده ، پرداخت کننده می تواند مالیات پرداخت شده توسط خودش را کم کرده و باقی مانده آن را به حساب دولت واریز نماید . اما در پاسخ به این سوال که نحوه پرداخت مالیات ارزش افزوده چگونه است ، باید گفت که در حال حاضر این امر از طریق سامانه مالیات ارزش افزوده انجام می شود .

با این توضیح که در حال حاضر برای ثبت نام اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی سامانه یک پارچه مالیات ارزش افزوده به نشانی www.evat.ir ایجاد شده است که همه مودیان مالیاتی می توانند با مراجعه به سامانه ارزش افزوده و با استفاده از روش خود اظهاری ، مالیات بر ارزش افزوده شان را به صورت الکترونیکی مشخص و پرداخت کنند .

لازم به ذکر است که برای ورود به سامانه مالیات بر ارزش افزوده و ثبت اظهارنامه ارزش افزوده ابتدا باید کد اقتصادی جدید دریافت کرد . در صورتی که مودی قبلا در این سامانه ثبت نام نکرده باشد ، ابتدا بایست با انجام مراحل ثبت نام ، نام کابری و رمز عبور خود را مشخص نماید .

بیشتر بخوانید: سایت سازمان امور مالیاتی کشور

مهلت ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده

در این قسمت قصد داریم این موضوع را بررسی کنیم که مهلت ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده تا چه زمانی است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که بر اساس قانون ، در پایان هر فصل از سال ( یعنی هر سه ماه یک بار ) ، مودیان مالیات ارزش افزوده مکلف هستند که به سامانه مالیات ارزش افزوده مراجعه کرده و پس از محاسبه مالیات ارزش افزوده ، اقدام به ثبت اظهارنامه مالیاتی خود ظرف مدت 15 روز پس از پایان هر فصل نمایند . البته در مواردی مهلت ثبت اظهارنامه مالیاتی تمدید می شود .

لازم به ذکر است که ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده خارج از مهلت قانونی سبب اعمال جریمه هایی در خصوص مودیان خواهد شد ؛ به این معنا که اگر مودیان در مهلت مقرر اقدام به ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده نکرده باشند ، مالیات ارزش افزوه آنان به طریقی غیر از ثبت اظهارنامه ( یعنی با رسیدگی مالیاتی ) تعیین می شود و ممکن است مشمول جریمه های قانونی شوند .

بیشتر بخوانید: مهلت ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مالیات ارزش افزوده در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مالیات ارزش افزوده پاسخ دهند .

سوالات متداول

1- مالیات ارزش افزوده چیست ؟

مالیات بر ارزش افزوده به مالیاتی گفته می شود که ناشی از ارزش افزوده ایجاد شده در کالاها و خدمات در طی مراحل مختلف بوده که در آخرین مرحله از مصرف کننده دریافت می شود که این موضوع در مقاله توضیح داده شده است .

2- نحوه محاسبه مالبات بر ارزش افزوده چگونه است ؟

مالیات ارزش افزوده به صورت مرحله به مرحله محاسبه می شود و مصرف کننده کالا پرداخت کننده نهایی آن محسوب می شود ولی ارائه دهنده کالا یا خدمت باید مابه التفاوت مالیات پرداخت شده با مالیات دریافت شده از مصرف کننده را به دولت بپردازد که برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانید مقاله را مطالعه نمایید .

3- مهلت ثبت اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده چقدر است ؟

اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده برای هر فصل باید تا 15 روز پس از پایان فصل تنظیم شده و در سامانه ارزش افزوده ثبت شود که جزئیات مربوط به این موضوع در متن مقاله توضیح داده شده است .

منبع : مالیات ارزش افزوده