شاید کمتر کسی باشد که از فواید و یا لزوم وجود سرما برای انسان ها با خبر نباشد و یا نگران گرم شدن کره زمین نباشد ، این نگرانی و افکار از سال ها قبل در ذهن انسان ها وجود داشته است و باعث شکل گیری ایده های انواع روش های تولید سرما بوده است ، این ایده ها کم کم شکل واقعیت به خود گرفته و انواع یخچال ها و یخساز صنعتی را ابداع و اختراع نموده است .
استفاده از سرما یکی از اولین راهکارهای بشر برای نگهداری بیشتر مواد غذایی بود.انسان ها در ابتدا از یخچال های طبیعی و سرمای هوا به عنوان منبع اصلی سرما و برودت استفاده می نمودند.ولی مواهب طبیعی در همه ی نقاط زمین وجود ندارد و ساکنان مناطق گرم و معتدل زمین نمی توانستند در تمام فصول از مزایای سرمای طبیعت استفاده کنند.در ابتدا سرداب ها به عنوان ایده بشر برای داشتن سرما در طول تمام فصول مختلف ساخته شدند.همه ما می دانیم که سرداب ها و یخچال های طبیعی برودت و سرمای مورد نیاز با تناسب رشد جمعیت روزافزون آن زمان را نداشتند.کلمه ای که همزمان با انقلاب صنعتی به گوش انسان ها خورد یخساز صنعتی بود.در سال 1841 دکتر جان کوری اولی یخساز صنعتی را اختراع نمود.این یخساز صنعتی انقلاب عظیمی را در جهان ایجاد نمود. زیرا در جامعه ی در حال توسعه آن زمان حدود نیمی از جامعه ای آماری آمریکا به طور مثال مواد غذایی خود را در محفظه های پر از یخ نگه می داشتند. خرید یخ گران بود زیرا یخ را از دریاچه های یخ زده و یخچال های طبیعی برش می دادند.پس از تولید اولین ماشین یخسازی در آمریکا زمان زیادی طول نکشید که مخترعان دیگری به فکر بهینه سازی این یخساز صنعتی افتادند.استفاده از ماشین بخار ، استفاده از آمونیاک و... راه های مختلفی بود که یخساز صنعتی روز به روز پیشرفته تر و بهینه تر شود.اما ورود اولین ماشین سردسازی در ایران به اوایل دهه 1350 باز می گردد.اولین یخساز صنعتی در این دهه به کشور وارد گردید.تولید یخ در آن زمان به این صورت بود که آب از چاه تامین می شد و سپس با اضافه نمودن کلر میکروب زدایی می گردید و در نهایت با استفاده از حوضچه های آب نمک و مبرد آمونیاک یخ تولید می گردید.یخ تولیدی در این یخساز های صنعتی هم آلوده به میکروب و هم آلوده به مواد شیمیایی بود و خیلی کیفیت مناسبی نداشت.متاسفانه هنوز که هنوزه در برخی شهرها به دلیل عدم آگاهی از این یخ که به صورت قالب های بزرگ می باشد استفاده می شود.
اواپراتور یخساز صنعتی
برای آشنایی با یخساز صنعتی بهتر از عملکرد این دستگاه را بدانید. به طور مختصر ما توضیحاتی راجع به چگونگی عملکرد یخساز صنعتی و اینکه چگونه این دستگاه آب را به یخ تبدیل می کن خواهیم داد.یخساز صنعتی همانطور که می دانید آب را از شکل مایع به صورت جامد تبدیل می کند.هر دستگاه یخسازی از دو بخش مجزا تشکیل شده است.بخش اول که در ارتباط با آب است به عنوان اواپراتور شناخته می شود.اواپراتور وظیفه انتقال سرما از پکیج برودتی به آب را دارد.که البته اگر به صورت علمی بخواهیم بیان کنیم.اواپراتور بخشی است که گرما را از آب گرفته و به سیستم برودتی می دهد.زیرا در سیستم ترمودیناک سرما ماهیتی از انرژی نیست و ما سرما را فقط در صورت عدم وجود گرما می دانیم. بخش اواپراتور از اهمیت ویژه ای برخوردار است.میزان تولید یخ ، کیفیت تولید یخ ، عمر دستگاه و... همه به جنس و نوع اواپراتور یخساز صنعتی بستگی دارد.خارج از انتظار نیست که قیمت یخساز صنعتی نیز به ابعاد و جنس مورد استفاده در یخساز صنعتی بستگی دارد.شکل اواپراتور تعیین کننده نوع یخ تولیدی هر دستگاه نیز می باشد.مثلا اواپراتور یخساز حبه ای به صورت یک مربع مشبک می باشد که هر کدام از خانه ها یه حبه یخ را تولید می کند.معمولا مناسب ترین آلیاژ برای ساخت اواپراتور استنلس استیل 304 می باشد.البته از آلومینیوم ، کربن استیل و آلیاژ های دیگر که آبکاری کروم می شوند نیز برای ساخت اواپراتور استفاده می شود.ولی اگر بخواهیم یخ بهاشتی تولید نماییم بهترین آلیاژ استیل 304 است.
یونیت سرمایشی یخساز صنعتی
یونیت سرمایشی یک یخساز صنعتی از اجزای زیادی تشکیل شده است. همه این اجزا در کنار هم وظیفه ایجاد سرما و خروج گرما را از بر عهده دارند.همه ما با سیکل تبرید آشنا هستیم و نیازی به توضیح آن در این مقاله وجود ندارد.یونیت سرمایشی از اجزایی مانند : کمپرسور ، کندانسور ، اکسپنشن ، گیج های فشار و دما ، تانک ریسیور و.... تشکیل شده است.تمامی این قسمت ها در کنار هم به عنوان یونیت سرمایشی در یخساز صنعتی کار می کنند.مایع مبرد توسط کمپرسور فشرده می شود و سپس با استفاده از اکسپنشن این مایع پرفشار تبدیل به مایع کم فشار می شود که پس از حرکت در اواپراتور به گاز تبدیل شده و وارد کندانسور می شود.گرما در کندانسور از گاز مبرد گرفته می شود و مجددا به مایع تبدیل می گردد.نکته اینجاست که در اواپراتور مبرد گرما را از آب یا سیال دیگر می گیرد و به همین دلیل موجب کاهش دمای آن و یخ زدن می شود.افزایش ظرفیت یخسازی در یخساز صنعتی منوط به افزایش ظرفیت کمپرسور ، کندانسور و سایر اجزای یونیت سرمایشی است.برند سازنده این تجهیزات نیز در قیمت یخساز صنعتی تاثیر بسیار زیادی دارد.مثلا کمپرسور های مارک بیتزر یا بوک که مبدا شرکت سازنده آن ها آلمان است کمپرسور هایی به مراتب گران تر نسبت به رفکامپ که مبدا ایتالیایی دارند هستند.به لطف مهندسان داخلی صنعت کندانسور سازی در داخل کشور پیشینه قوی و خوبی دارد و شرکت هایی نظری نوین ، آرتمن ، نیک و... عملکرد خوبی در زمینه طراحی و تولید کندانسور دارند.
کاربرد یخساز صنعتی
در شرکت های تولید مواد پروتئینی مانند سوسیس و کالباس گوشت برای مخلوط شدن به دستگاهی به نام کاتر ریخته می شود.در داخل کاتر مواد با هم مخلوط می شوند.این مخلوط شدن و اصطکاکی که بین کاتر و گوشت ایجاد می شود موجب گرم شدن گوشت و در اصطلاح پخته شدن غیر اصولی آن می شود.به همین دلیل در داخل دستگاه مقداری یخ هم باید ریخته شود. به همین دلیل در این شرکت ها یخساز صنعتی جزئی لاینفک به شمار می رود.معمولا یخسازی که در این شرکت ها استفاده می شود ظرفیتی بین 500 تا 2تن در شبانه روز دارد و بسته به میزان تولید شرکت تغییر می کند.
در شرکت های تولید نان به روش صنعتی نیز یخساز صنعتی کاربرد دارد. در این شرکت ها برای عمل آوری خمیر از یخساز صنعتی استفاده می شود.بهداشت در این نوع یخ بسیار اهمیت دارد. به همین دلیل باید متریال استفاده شده در این یخساز ها کیفیت مناسبی داشته باشد تا یخ بهداشتی تولید گردد.متریالی که معمولا برای تولید یخساز صنعتی بهداشتی استفاده می شود استنلس استیل 304 یا 316 است.