مننژیوم مغزی | جراحی و درمان تومور مننژیوم مغزی

مننژیوم یک تومور مغزی است که از پرده های مننژ ایجاد شده است. تومورهای مننژیوما مغزی رشدی بسیار کند داشته و اغلب آنها سالیان متمادی بدون علامت هستند. اما گاهی اوقات ممکن است بافت های مجاور مغزی، عروق و یا اعصاب مغزی را تحت تاثیر قرار دهند. به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تومورهای مننژیوم در زنان بیشتر از مردان شایع بوده و معمولاً در سنین بالا تشخیص داده می شوند. تومورهای مغزی مننژیوم معمولاً خوش خیم بوده و نیازمند درمان سریع نیستند، مگر آنکه مشکلات جدی برای بیمار ایجاد نمایند.

تومور مننژیوم مغزی چیست؟

تومورهای شامل هر گونه توده در مغز هستند که به شکلی غیر طبیعی رشد کرده و مزاحم فعالیت و عملکرد طبیعی بخش های مختلف مغز می شوند. تومور مننژیوم مغزی یک تومور اولیه دستگاه اعصاب مرکزی (CNS) است. تومور مننژیوم مغزی از ابتدای شکل گیری خود در مغز و نخاع ایجاد می شود. به طور کلی این نوع از تومورهای مغزی رایج ترین نوع تومورهای مغزی اولیه در انسان هستند و در حدود 30% کلیه تومورهای مغزی، تومور مننژیوم هستند.

به گفته دکتر محمد صمدیان، استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، تومور مننژیوم مغزی از پرده های مننژ که نقش حفاظتی دور مغز و نخاع دارند ناشی می شوند. پرده مننژ یک پرده سه لایه است که تومورهای مننژیوم مغزی می توانند از هر یک از این 3 لایه ایجاد شوند.

تومورهای مننژیوم مغزی به طور معمول رشدی بسیار کند داشته و بیش از 90 درصد آنها خوش خیم و غیر سرطانی می باشند. بنابراین کمتر از 10 درصد از تومورهای مننژیوم ممکن است خطرناک و یا کشنده شوند. اکثر تومورهای مننژیوم در مغز شکل می گیرند. در مواردی اندک ممکن است تومورهای مننژیوم در نخاع نیز ایجاد شوند.

از نظر بافت شناسی و پاتولوژی تومورهای مننژیوم عملاً جزو تومورهای مغزی نیستند چون از بافت مغز و اعصاب ایجاد نشده اند، اما به دلیل اینکه این تومورها در دستگاه اعصاب مرکزی ایجاد شده اند و عملکردی همچون باقی تومورهای مغزی دارند، به لحاظ کاربردی در دسته تومورهای مغزی جای می گیرند.

تومورهای مننژیوم شایع ترین تومورهای مغزی بوده و در زنان بیش از مردان مشاهده می شوند. در برخی موارد تومورهای مننژیوم به عنوان آتیپیکال (غیر طبیعی) دسته بندی می شوند. به این معنا که مشخص نیست خوش خیم هستند و یا بدخیم. اما به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی در ساختمان پزشکان آریا، ممکن است این تومورهای مننژیوم مغزی آتیپیکال به تدریج در طول زمان بدل به توموری بدخیم و سرطانی شوند.

تعداد بسیار کمی از تومورهای مننژیوم ممکن است سرطانی شوند. این تومورها معمولاً رشدی سریع داشته و حتی ممکن است به سایر بخش های مغز و حتی به ریه ها نیز متاستاز دهند.

انواع تومورهای مننژیوم مغزی

تومورهای مننژیوم مغزی در بسیاری از اوقات ممکن است در طول عمر فرد شناسایی نشده و با توجه به کوچک بودن و عدم وجود علایم و عوارض، فرد بیمار تمامی زندگی خود را با این تومور بدون هیچ مشکلی سپری نماید. گاهی اوقات نیز این تومورها طی بررسی های تصویربرداری CT اسکن و یا MRI مغز که به دلایل دیگری صورت گرفته اند، شناسایی می شوند.

طبق نظر دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی تهران در ساختمان پزشکان آریا، با توجه به اینکه تومورهای مننژیوم حدود 30 درصد تومورهای مغزی را شامل می شوند، دسته بندی و انواع متنوعی نیز دارند که شامل موارد زیر است:

تومور مننژیوم محدب:

این نوع تومورهای مننژیوم در سطح مغز درست زیر جمجمه رشد می کنند. تومورهای مننژیوم محدب حدود 20% از تومورهای مننژیوم را تشکیل می دهند. این تومورها تا زمانی که به اندازه ای بزرگ نشده باشند که به مغز فشار آورند، هیچ علامتی ندارند.

تومور مننژیوم داس مغز و پاراسژیتال:

این نوع از تومورهای مننژیوم درون یا پشت داس مغز شکل می گیرند. داس مغز یک لایه بسیار ظریف بین دو نیمکره مغزی است.

مننژیوم درون بطنی (اینترا ونتریکولار):

این نوع تومورهای مننژیوم در فضای خالی مغز که بطن نام داشته و مملو از مایع مغزی نخاعی است، شکل می گیرند. تومورهای مننژیوم درون بطنی می توانند منجر به انسداد مسیر جریان مایع مغزی شده، و در نتیجه هیدروسفالی شوند.

مننژیوم قاعده جمجمه:

این نوع تومورهای مننژیوم مابین استخوان های قاعده جمجمه و فضای استخوانی پشت چشم ها رشد می کنند. این نوع از تومورهای مغزی مننژیوم سخت ترین نوع برای جراحی مغز و اعصاب بوده و به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب در کلینیک قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، جراحی آنها نیازمند تبحر، تخصص و تجربه بسیار زیادی می باشد.

مننژیوم استخوان پروانه ای:

این نوع تومور مننژیوم در قاعده جمجمه پشت چشم ها ایجاد می شود. حدود 20% از تومورهای مننژیوم مغزی از این نوع هستند.

مننژیوم شیار بویایی:

این نوع مننژیوم بین اعصاب مابین مغز و بینی ایجاد شده و 10% تومورهای مننژیوم مغزی را شامل می شود. در صورت رشد می تواند منجر به مشکلات بویایی و بینایی شود.

مننژیوم صفحه پس سری/ پتروس:

در حدود 10% تومورهای مننژیوما هستند که در بخش پایینی مغز شکل می گیرند. با فشار بر اعصاب جمجمه ای منجر به مشکلات صورت و شنوایی می شوند. تومور مننژیوم پتروس می تواند با فشار بر عصب سه قلو (تریژمینال) منجر به نورالژی تریژمینال شود.

مننژیوم سوپرا سلار (بین قاعده جمجمه و هیپوفیز):

تومورهای مننژیوم مغزی که از قاعده جمجمه رشد کرده و در کنار غده هیپوفیز و عصب بینایی قرار می گیرند. مشکلات ناشی از این تومورهای مننژیوم شامل مشکلات بینایی و کژکاری های عملکردی غده هیپوفیز هستند.

مننژیوم راجعه (مکرر):

بازگشت و یا ایجاد تومور مننژیوم بطور مجدد پس از درمان. این نوع از مننژیوم ها می توانند بدخیم و سرطانی باشند.

علایم و عوارض تومور مغزی مننژیوم

به طور معمول تومورهای مننژیوم مغزی علایم و عوارض خاصی نداشته و نیازمند درمان فوری نیستند. اما در برخی موارد رشد بیش از اندازه تومورها مننژیوم مغزی خوش خیم نیز می تواند منجر به مشکلات جدی شده و حتی تهدید کننده سلامت و زندگی بیماران شود.

به گفته دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، در صورتی که تومورهای مننژیوم مغزی علایم و عوارضی داشته باشند، عبارتند از:

• تغییر در بینایی، همچون دوبینی یا تاری دید
• سردرد های شدیدی که به ویژه صبح تشدید می شوند.
• کاهش یا فقدان شنوایی
• زنگ زدن گوش (وزوز گوش)
• نقایص شناختی به ویژه از دست دادن حافظه
• از دست دادن بویایی
• تشنج
• ضعف در دستان یا پاها
• بی حس شدن (لمس شدن) اندام های بدن
• مشکلات زبانی

علل ایجاد تومور مغزی مننژیوم؟

علل ایجاد تومور مغزی مننژیوم هنوز به درستی شناخته نشده اند. جراحان مغز و اعصاب می دانند که عواملی منجر به تغییر ساختار در مننژ، از کنترل خارج شدن آنها و ایجاد تومور مننژیوم می شود. به گفته دکتر محمد صمدیان، جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، عوامل افزایش ریسک بروز تومورهای مغزی مننژیوم عبارتند از:

• رادیوتراپی (پرتو درمانی)
• بیماری های ژنتیک (نورو فیبروماتوز نوع 2)
• هورمون های زنانه
• چاقی

درمان تومور مننژیوم

درمان تومورهای مننژیوم به عوامل متعددی بستگی دارند. طبق تجربه حرفه ای طولانی مدت دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب در حوزه تومورهای مننژیوما در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، عوامل تعیین نوع درمان تومور مننژیوم عبارتند از:

• اندازه و محل تومور مننژیوما
• سرعت رشد تومور مننژیوما
• میزان تهاجمی بودن تومور مننژیوما
• سن و وضعیت سلامتی کلی شما
• اهداف درمانی برای شما

طبق تجربه دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب دانشگاه شهید بهشتی، در بسیاری از اوقات تومور مننژیوم مغزی نیازمند مداخله بلافاصله نیست. معمولاً آن دسته از تومورهای مننژیوما که کوچک، خوش خیم، غیر تهاجمی و با رشد کم هستند، علایم و عوارضی ایجاد نکرده و نیازمند درمان خاصی نیز نمی باشند. در این گونه از موارد تنها لازم است که شما به صورت دوره ای برای بررسی تومور خود تصویربرداری مغزی MRI انجام دهید. در صورت نیاز به درمان، روش های جراحی، رادیو تراپی و دارو درمانی بسته به وضعیت شما توسط جراح مغز و اعصاب در پیش گرفته خواهند شد.

دارو درمانی برای تومورهای مننژیوما به طور معمول به صورت نادر به کار می رود. در مواردی که فرد را نمی توان تحت رادیوتراپی (پرتو درمانی) و یا جراحی تومور مننژیوم قرار داد، از داروهای شیمی درمانی استفاده می شود. همچنین برای کاهش علایم و عوارض تومور مغزی، همچون سردرد، فشار مغز، و حالت تهوع ممکن است حسب مورد جراح مغز و اعصاب برای شما داروهای مورد نیازتان را تجویز نماید.

لازم به ذکر است، با توجه به منشاء ناشناخته تومورهای مننژیوم و نبود داده های کافی در مورد علت و سیر این تومورهای مغزی، استفاده از داروهای طب سنتی و داروهای گیاهی حتی برای کاهش عوارض و علایم تومور بسیار خطرناک بوده و ممکن است حتی خدای ناکرده منجر به تشدید وضعیت تومور شما گردد. روش هایی همچون ماساژ، طب سوزنی، و هیپنوتیزم با کمک به شما برای مدیریت درد و کاهش عوارض، توصیه های ایمنی از طب سنتی می باشند که می توانید در کنار درمان تومور مننژیوم مغزی خود از آنها بهره ببرید.

عمل جراحی مننژیوم مغزی

در صورتی که تومور مننژیوم مغزی شما علایم و عوارض داشته و یا جراح مغز و اعصاب علایم رشد تومور را مشاهده نماید، ممکن است تصمیم به جراحی مغز برای شما گرفته شود. دکتر محمد صمدیان استاد برتر جراحی مغز و اعصاب تهران در کلینیک قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، جراحی مغز برای تومورهای مننژیوم را با هدف تخلیه کامل تومور از سر شما انجام می دهند.

در صورتی که تومور در محلی از مغز یا نخاع قرار گرفته باشد که از منظر ساختاری و یا استخوان های اطراف آن امکان تخلیه کامل نباشد، جراحان مغز و اعصاب تومور را تا جای ممکن تخلیه کرده و بعد از جراحی از رادیو تراپی (پرتو درمانی) برای تکمیل درمان شما استفاده خواهند کرد. دکتر محمد صمدیان بسته به اندازه و محل تومورهای مغزی مننژیوم، به ویژه در صورتی که در قاعده جمجمه باشند از نورو آندوسکوپی و جراحی میکروسکوپی استفاده می نمایند که جزو جراحی های بسته با کمترین میزان برش و حداقل خونریزی است.

ادامه درمان بعد از جراحی بستگی به عوامل زیر دارد:

• در صورتی که تومور قابل مشاهده ای باقی نماند، درمان دیگری نیاز نبوده و فقط برای پیگیری، به صورت دوره ای تصویر برداری MRI از مغز و یا نخاع شما به عمل خواهد آمد.
• اگر تومور مننژیوم شما خوش خیم بوده و تنها بخش اندکی از آن در سر باقی مانده باشد، جراحان مغز و اعصاب معمولاً تنها پیگیری های ادواری منظم را تجویز خواهند کرد. در برخی موارد نیز با طبق تشخیص جراح مغز و اعصاب، ممکن است نیاز به رادیو تراپی (پرتو درمانی) برای تکمیل درمانتان باشد.
• در صورتی که تومور شما آتیپیکال یا بدخیم باشد، لازم است رادیوتراپی (پرتو درمانی) را برای تکمیل درمان تومور مننژیوم انجام دهید.

عوارض بعد از عمل مننژیوم

جراحی مغز و نخاع برای تومورهای مننژیوم همانند همه عمل های جراحی دیگر بر روی بدن، ممکن است بعد از عمل دچار مشکلاتی از قبیل عفونت و یا خونریزی شوند که به سرعت برطرف می شوند. به گفته دکتر محمد صمدیان جراح برتر مغز و اعصاب تهران در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران، ریسک جراحی تومور مننژیوم در این کلینیک با توجه به استفاده از تکنیک های جراحی بسته نورو آندوسکوپ و جراحی میکروسکوپی بسیار پایین است.

البته بدیهی است که در تمامی جراحی های مغز با توجه به اندازه تومور، محل تومور و بافت هایی که تحت تاثیر آن قرار گرفته اند، ممکن است عوارضی بعد از عمل ایجاد شود. به عنوان نمونه، برداشتن تومور مننژیوما که در اطراف عصب بینایی یا بویایی شکل گرفته منجر به آسیب بینایی یا بویایی نخواهد شد. مگر اینکه تومور تهاجمی و بدخیم بوده و عملاً خودش پیش از جراحی عصب های مربوطه را تخریب نموده باشد.

راه های ارتباطی با کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران

آدرس : خیابان ولی عصر - سه راه توانیر - روبروی بیمارستان دی (دوم گاندی) ساختمان پزشکان آریا، طبقه 3، واحد 8

تلفن: 02188654208 - 02188672138

همچنین برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به صفحه اینستاگرام دکتر محمد صمدیان مراجعه فرمایید.