کمتر کسی را می‌توان یافت که نام کبد چرب به گوشش نخورده باشد. همانطور که از نام این بیماری پیداست، کبد چرب بر اثر تجمع بیش از اندازه چربی درون کبد به وجود می‌آید. البته به طور طبیعی مقداری چربی در کبد وجود دارد اما با افزایش وزن و چربی بدن، مقداری از این چربی در بافت کبد رسوب کرده و کبد را چرب می کند.
کبد چرب تا مراحل انتهایی خود بی علامت است و با توجه به شیوع بیش از اندازه این بیماری حتی در بین جوانان، نیاز به چکاپ سالیانه سلامت عمومی بدن و مخصوصا کبد، بیش از پیش احساس می‌شود.
وظیفه کبد چیست؟
کبد، مواد مغذی را تجزیه می‌کند، صفرا ترشح می‌کند، بدن را از سم پاک می‌کند و پروتئین می‌سازد. کبد داروهای زیادی را سوخت و ساز می‌کند. چربی را تجزیه و به کلسترول تبدیل می‌کند. گلوکز را به گلیکوژن تبدیل و فاکتورهای ایمنی لازم جهت مبارزه با عفونت را تولید می‌کند.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستند؟
بیماری کبد چرب دو نوع اصلی دارد: کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) و کبد چرب الکلی (Steatohepatitis).
1) کبد چرب غیر الکلی نوعی از بیماری کبد چرب است که با مصرف زیاد الکل مرتبط نیست؛ اما علت آن هنوز به طور دقیق مشخص نشده است. البته محققان از ارتباط برخی مشکلات سلامتی با افزایش خطر بروز کبد چرب اطمینان دارند. بر اساس مطالعات، این بیماری بیشتر در افرادی شایع است که:
- مبتلا به دیابت نوع ۲ و پیش‌دیابت هستند.
- چاق هستند، به‌خصوص چاقی شکمی.
- در سنین میانسالی یا سالمندی هستند (گرچه کودکان هم می‌توانند دچار این بیماری شوند).
- از نژاد لاتین و سفیدپوستان غیر لاتین هستند. این بیماری در میان آفریقایی-آمریکایی‌ها (سیاه‌پوستان) شیوع کمتری دارد.
- چربی خون بالایی دارند (میزان بالاتر از حد نرمال کلسترول و/یا تری گلیسرید).
- فشار خون بالایی دارند.
- داروهای خاصی همچون کورتیکواستروئیدها و داروهای ضد سرطان مصرف می‌کنند.
- دچار اختلالات متابولیکی خاصی همچون سندرم متابولیک (ابتلای هم‌زمان به دیابت نوع 2، فشار خون بالا و چاقی) هستند.
- کاهش وزن سریع داشته‌اند.
- به عفونت‌های خاصی مثل هپاتیت سی دچارند.
- در معرض سموم خاصی قرار گرفته‌اند.
2) بیماری کبد چرب الکلی فقط در افرادی بروز می‌کند که الکل زیادی مصرف می‌کنند؛ به خصوص افرادی که مدت طولانی مصرف‌کننده الکل بوده‌اند. خطر ابتلا به این بیماری در زنان، افراد چاق و افراد مبتلا به انواع خاصی از جهش ژنتیکی بیشتر است.
بیماری کبد چرب چه علائمی دارد؟
- درد شکم یا احساس پُری در قسمت بالا و سمت راست شکم
- حالت تهوع، از دست دادن اشتها یا کاهش وزن
- زردی قسمت سفید چشم و پوست (حالتی موسوم به زردی یا یرقان که به علت افزایش بیلی‌روبین در خون اتفاق می‌افتد)
- ورم شکم و پاها (اِدِم)
- بزرگ و برجسته شدن رگ‌های زیر پوست
- خستگی بیش از حد یا گیجی ذهنی و روانی
- سرخی کف دست‌ها
- ضعف
عوارض کبد چرب چیست؟
- دیابت
- فشار خون بالا
- بیماری‌های قلبی
- بیماری‌های کلیوی
- سرطان کبد
گرید کبد چرب غیر الکلی
بسیاری از افراد می‌دانند اگر کبد چرب را درمان نکنند، در نهایت به سرطان کبد دچار خواهند شد، اما کبد سالم به یک‌باره تبدیل به کبد سرطانی نمی‌شود. مراحلی که کبد سالم تا سرطانی شدن طی می‌کند، با عنوان گرید کبد چرب مشخص شده‌اند.
- گرید 1: خفیف‌ترین شکل این بیماری است. در این مرحله، چربی دور اندام و خارج از آن جمع می‌شود، اما هنوز بر عملکرد کبد تأثیر نگذاشته است.
- گرید 2: یک وضعیت نسبتاً جدی است که برای پیشگیری از بدتر شدن شرایط، نیاز به مداخله پزشکی است.
- گرید 3: وضعیت وخیم کبد چرب است. در این مرحله، بافت کبد و عروق اطراف آن دچار آزار بافتی و اسکار دائمی شده‌اند، اما عملکرد کبد همچنان تا حدود قابل توجهی مطلوب است. این مرحله، فیبروز کبدی است.
- گرید 4: در این مرحله، عملکرد کبد دچار اختلال شده و علائم چربی کبد ظاهر می‌شوند. پوست و سفیدی چشم‌ها زرد شده و درد مبهم و آزاردهنده‌ای در قسمت پایینی سمت راست دنده‌ها حس می‌شود. این مرحله با نام سیروز کبدی نیز شناخته می‌شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم و نشانه‌های ثابتی دارید که باعث نگرانی‌تان شده است، به پزشک مراجعه کنید. با این حال، به این دلیل که علائم کبد چرب در ابتدا بروز نمی‌کند، چک‌آپ منظم پزشکی کار عاقلانه‌ای است؛ به خصوص اگر در گروه پرخطر ابتلا به کبد چرب هستید یا در اعضای خانواده‌تان سابقه ابتلا به این بیماری وجود دارد.
بیماری کبد چرب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- سطوح بالای آنزیم‌های کبدی (افزایش میزان آنزیم‌های کبدی) که در آزمایش خونی که معمولاً برای مشکل دیگری درخواست شده است مشخص می‌شود، می‌تواند هشداری برای این بیماری باشد.
- سونوگرافی یا سی تی اسکن کبد
- نمونه‌برداری کبد (گرفتن نمونه‌ای از بافت کبد) برای تشخیص میزان پیشرفت بیماری
- فیبرواسکن؛ نوعی سونوگرافی خاص که گاهی اوقات به جای نمونه‌برداری کبد از آن استفاده می‌شود تا میزان چربی و بافت آسیب‌دیده در کبد مشخص شود.
مؤثرترین درمان کبد چرب: تغییر سبک زندگی
- وزن خود را کم کنید: اگر وزن‌تان بالا است یا چاق هستید، به خصوص اگر چربی شکمی دارید، برای کاهش وزن مقدار کالری مصرفی روزانه‌تان را کاهش و فعالیت بدنی‌تان را افزایش دهید. کاهش مصرف کالری، یکی از مهم‌ترین کارها برای کاهش وزن و مدیریت این بیماری است. اگر در گذشته سعی کرده‌اید وزن خود را کم کنید و موفق نبوده‌اید، از پزشک کمک بگیرید.
- رژیم غذایی سالم را انتخاب کنید: رژیم غذایی سالمی داشته باشید؛ رژیمی که سرشار از میوه (مانند سیب، انگور و مرکبات)، سبزیجات و غلات کامل باشد. مقدار کالری مصرفی‌تان را نیز بررسی و کنترل کنید. رژیم مدیترانه‌ای یکی از بهترین انواع رژیم غذایی و سرشار از موادغذایی مفید برای سلامت بدن است.
- ورزش کنید و فعال‌تر باشید: سعی کنید در بیشتر روزهای هفته، حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید. اگر قبلاً قصد داشتید وزن‌تان را کم کنید، حتماً متوجه شده‌اید که فعالیت بدنی بیشتر، برایتان مفید است. اما اگر پیش از این به صورت منظم ورزش نمی‌کردید، پس از تأیید پزشک، به تدریج ورزش را شروع کنید.
- دیابت خود را کنترل کنید: برای کنترل دیابت، دستورات پزشک را رعایت کنید. مطابق تجویز پزشک داروهایتان را مصرف کنید و قند خون‌تان را به‌دقت پایش کنید.
- میزان کلسترول خون‌تان را پایین بیاورید: یک رژیم غذایی سالم و گیاهی همراه با ورزش و دارو، کمک می‌کند تا میزان کلسترول و تری گلیسرید خون‌تان را در حد سالم نگه دارید.
- از کبدتان محافظت کنید: از کارهایی که باعث می‌شود فشار بیش از حد به کبدتان وارد شود، اجتناب کنید. برای مثال، الکل ننوشید. دستور العمل مربوط به هر نوع داروی تجویزی و بدون نسخه را رعایت کنید. قبل از هر نوع درمان گیاهی، حتماً با پزشک‌تان مشورت کنید، چون همه داروهای گیاهی بی‌خطر نیستند. در مورد جایگزینی مواد غذایی ناسالم با خوراکی‌های چربی‌سوز نیز با پزشک خود گفتگو کنید.
سخن پایانی
یک سبک زندگی سالم علاوه بر سلامت عمومی بدن، سلامت کبدتان را تضمین می‌کند. حتی اگر فردی از لحاظ ژنتیکی بسیار مستعد ابتلا به کبد چرب باشد، باز هم با رعایت یک سری نکات ساده مثل مثل داشتن رژیم غذایی سالم، خودداری از مصرف الکل و ورزش کردن، می‌تواند تا حد زیادی ریسک ابتلا به کبد چرب را کاهش داده و به صفر برساند.
Reference: https://lafarrerr.com/blog/fatty-liver