بر کسی پوشیده نیست که امروزه با روند رو به رشد تعداد ماشین ها و افزایش مشکلات ترافیکی در سراسر دنیا، پارکینگ های فعلی از نظر ظرفیتی جوابگو نخواهند بود و باید روشی جایگزین برای گذر از این بحران که در آینده گریبان گیر همه جوامع خواهد بود، پیشنهاد شود.
اگرچه به موازات پیشرفت تکنولوژی، صنعت ساختمان سازی و شهرسازی به طور قابل ملاحظه رشد کرده است، اما هم چنان مسئله ترافیک شهری از جمله مسائل کلانی است که کشورها با آن دست و پنجه نرم می کنند.
در صنعت شهرسازی، رعایت استانداردهای شهری در ساخت اماکن تحت نظارت اداره راهنمایی و رانندگی نظیر پارکینگ ها بسیار حائز اهمیت است؛ این که با توجه به حجم ترافیک خیابان ها چه تدابیری باید در طراحی و ساخت پارکینگ های درون شهری اتخاذ شود. گذشته از ایده هایی که در زمینه گسترش زیرساخت های حمل و نقل عمومی نظیر اتوبوس، مترو، و ... در راستای رفع گره های ترافیکی به مرحله عملیاتی رسیده اند، اخیراً مهندسان شهرسازی ایده ساخت پارکینگ های طبقاتی را مطرح کرده اند که چندی است در دنیا با استقبال بسیار زیادی روبرو شده است.
به طور کلی پارکینگ ها به دو دسته "پارکینگ های حاشیه ای" و "پارکینگ های غیرحاشیه ای" تقسیم می شوند: (1) پارکینگ های حاشیه ای: این نوع پارکینگ ها در کنار معابر ساخته می شوند و معمولاً در مکان هایی قرار دارند که از نظر تجاری - اداری بسیار اهمیت دارند. بنابراین، پارکینگ های حاشیه ای از نظر موقعیت، دارای ارزش بالایی هستند. (2) پارکینگ های غیرحاشیه ای: این نوع پارکینگ ها به گونه ای ساخته شده اند که ورودی و خروجی آن ها در معابر اصلی نیست و حداقل دسترسی را به معابر اصلی دارند.
پارکینگ های غیرحاشیه ای نیز خود به سه زیرمجموعه جداگانه تقسیم بندی می شود: (الف) هم سطح، (ب) مکانیکی، و (ج) طبقاتی، که از این میان "پارکینگ های طبقاتی" جزء مواردی هستند که اخیراً بیش تر مورد توجه قرار گرفته و در این مقاله قصد داریم نگاهی کوتاهی بر این نوع پارکینگ ها داشته باشیم.
همان طورکه پیش تر اشاره شد، تغییر قوانین شهری مبنی بر تأمین پارکینگ های مورد نیاز از یک طرف و محدودیت فضای پارک و افزایش روزافزون تعداد خودروها از طرف دیگر باعث شده است تا راهکاری نظیر تأسیس پارکینگ های طبقاتی پا به میان بگذارند. از آن جا که در پارکینگ های طبقاتی به هیچ عنوان "رمپ" یا "لوپ" برای مسیر تردد خودروها وجود ندارد، ازاین رو، مسافران و سرنشینان عملاً در داخل پارکینگ طبقاتی حاضر نمی شوند و خودروها در بدو ورود به پارکینگ تحویل می شوند و در اختیار پارکینگ قرار می گیرند.
بدین صورت که خودرو پس از تحویل به مسئول پارکینگ، طی مکانیسم خاصی توسط بالابرها در جای مشخصی در پارکینگ قرار داده می شود. گفتنی است، راننده نیازی ندارد که در این نوع پارکینگ زمان صرف کند تا جای خالی برای خودروی خودش پیدا کند؛ زیرا این کار به شکل اتوماسیون توسط کادر پارکینگ طبقاتی انجام می شود. حتی رانندگان برای دریافت خودروی خود نیازی نیست که در صف های طویل و شلوغ بایستند؛ زیرا این کار در اسرع وقت و بدون هیچ ترافیکی انجام می شود و جای هیچ نگرانی نیست.
مزایای پارکینگ مکانیزه
- با توجه به هزینه های زیاد زمین، برای این نوع پارکینگ نیاز به آزاد سازی زمین زیادی نیست.
- از کاربری های موجود در راستای برنامه ریزی شهری می توان استفاده بهینه کرد.
- ظرفیت کاربری را با حداقل هزینه میتوان چندین برابر افزایش داد.
- از پارک کردن ماشین ها در حاشیه ها میتوان جلوگیری کرد که نتیجه آن آسودگی و آرامش روانی در معابر و کم کردن ترافیک میباشد.
ضوابط پارکینگ طبقاتی
پارکینگ‌های طبقاتی مزایای زیادی دارند، برای مثال در این پارکینگ بیشترین میزان بهره‌وری از فضا خالی می شود، یعنی در کمترین مکان بیشترین فضا برای ساخت جای پارک را ایجاد می نمایند. این پارکینگ‌ها دسترسی آسان را برای هم وطنان ایجاد می‌نمایند تا براحتی و بدون هیچ گونه دردسری به ماشین پارک شده خودشان دسترسی پیدا کند. این پارکینگ‌ها از امنیت بسیار بالایی برخوردارند و باعث میشوند که شمایی که ماشین خود را در این پارکینگ‌ها پارک کرده اید بدون هیچ‌گونه نگرانی بابت دزدیده شدن اشیاء ماشین خود و یا حتی برخورد ماشین‌های دیگر به ماشینتان و تصادف جلوگیری نمایید و با خیال راحت ماشین خود را در این مناطق پاک نمایید. همچنین این پارکینگ‌ها ماشین شما را از انواع مختلف عوامل آب و هوایی مانند باران، برف، طوفان، و آفتاب محافظت می‌کند.
ساخت پارکینگ‌های طبقاتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، و شهرداران و مهندسان و کارکنان ایمنی سعی می‌کنند که با حساسیت بسیار بالایی نسبت به ساخت این پارکینگ‌ها اقدام نمایند. ایمنی در این نوع پارکینگ‌ها حرف اول را می‌زند پس برای داشتن ایمنی در ساخت این پارکینگ‌ها سازندگان باید توجه کامل را نسبت به شرایط ساخت، مکان ساخت، پی‌ریزی محیط مورد نیاز، ارتفاع مورد نیاز، و همچنین فضای خالی در اطراف پارکینگ به منظور جلوگیری از اتفاقات غیرمنتظره دقت نمایند. به این منظور شهرداری‌ها ضوابطی را برای پارکینگ‌های طبقاتی وضع نمودن نموده‌اند که سازندگان پارکینگ با استفاده از این ضوابط پارکینگ طبقاتی بتوانند پارکینگ هایی هرچه ایمن‌تر برای مشتریان خود آماده نمایند.
برخی ضوابط پارکینگ ها برای ساخت
پارکینگ‌های عمومی از لحاظ ابعاد اندازه و ساخت طوری طراحی میشوند که برای عموم مردم و انواع مختلف ماشین‌ها مناسب باشند و معمولاً از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار هستند. ساخت این پارکینگ ها معمولاً در خیابان های شلوغ، حرم‌ها، انواع زیارت‌گاه‌ها، مکان‌های تفریحی، و پاساژها انجام می‌شود. معمولاً در ساخت این پارکینگ‌ها از ضوابط پارکینگ ها استفاده میشوند که این قوانین کاملاً با توجه به نوع مکانی که پارکینگ را در این می‌سازیم، وضع می‌شود.
پارکینگ‌های خصوصی: همان‌طور که از اسم این نوع پارکینگ‌ها مشخص است تحت تملک افراد خاصی هستند و فقط این افراد اجازه استفاده از این پارکینگ‌ها را دارند، به طور معمول این پارکینگ‌ها برای ساختمان‌های مسکونی در نظر گرفته می شود که افرادی که در این ساختمان‌ها زندگی نمی‌کنند اجازه استفاده از این پارکینگ‌ها را ندارند. همچنین ضوابط پارکینگ های خصوصی با توجه به شرایط ساختمان متفاوت است.
ضوابط پارکینگ ها عبارتند از:
- درب پارکینگ های خصوصی باید ارتفاعی بالاتر از دویست و ده سانتی‌متر داشته باشد.
- در پارکینگ‌های عمومی باید فضای مورد نیاز به معلولین قرار داده شود، که معمولاً این میزان حدود دو درصد از فضای انتخاب‌شده برای پارکینگ است و باید در نزدیکی ورودی و خروجی پارکینگ احداث شود.
- درصورتی که این نوع پارکینگ ها دارای ستون باشند قوانین خاصی برای چگونگی ساخت این ستون‌ها و محل پارک خودروها وجود دارد و باید آن‌ها را کامل در نظر گرفت، برای مثال ستون‌ها باید کاملاً دارای علامت‌های هشدار دهنده باشند تا از برخورد ماشین ها با آن‌ها جلوگیری شود و ایمنی رانندگان و ماشین ها حفظ شود.
- بر اساس ضوابط پارکینگ ها، برای تمامی پارکینگ‌های طبقاتی الزامی است که خروجی اضطراری و همچنین دسترسی کاملاً آسان و مستقیم برای پارکینگ‌ها در تمامی طبقات وجود داشته باشد.
- در صورت این که ساختمان دارای آسانسور باشد هم زمان باید پله نیز در تمامی طبقات برای دسترسی به پارکینگ تعبیه شود.
- همچنین درب ورودی پارکینگ عمومی باید در محل تعبیه شود که تا حد امکان نیاز به قطع درختان محله نداشته باشیم.
- در صورت ساخت پارکینگ در طبقات زیرزمین وزیر ساختمان مساحت این بخش از محیط جزء تراکم مورد نیاز ساختمان محاسبه نمی‌شود.
- درب ورودی و همچنین درب خروجی در پارکینگ‌های عمومی باید به صورت کاملاً جداگانه از هم تعبیه شوند.
- ارتفاع درب ورودی برای پارکینگ‌های عمومی باید حداقل دویست و چهل سانتی متر باشد.
- در پارکینگ های عمومی، عرض ورودی پارکینگ باید حداقل سه متر و حداکثر شش متر باشد.
ضوابط مهم دیگر در ساخت پارکینگ های طبقاتی
- برای ساخت پارکینگ‌های طبقاتی حداقل زمین مورد نیاز باید متراژی حدود هزار و پانصد متر مربع داشته باشد، اگر این زمین متراژ کمتر از هزار و پانصد متر مربع داشته باشد عوامل مختلفی مانند شکل هندسی زمین، شدت نیاز منطقه، و پیشنهاد مشارکت کننده عوامل دخیل در صادر کردن مجوز ساخت این نوع پارکینگ‌ها خواهد بود.
- برای احداث بیشتر از شش طبقه برای پارکینگ‌های عمومی (بر روی طبقه همکف) و فضاهای دیگر مانند فضاهای تجاری، اداری، تفریحی، و غیره با رعایت کلیه ضوابط پارکینگ‌ها و مقررات شهرسازی تامین صددرصد پارکینگ‌ها در زیر زمین برای این‌گونه ساختمان‌ها صادر می شود.
- پارکینگ‌های عمومی که در سطح شهر احداث شده‌اند تماماً و صد درصد تحت تعلق شهرداری تهران بوده‌اند و بهره‌برداری از آن‌ها نیز توسط شهرداری تهران صورت خواهد پذیرفت و هیچ شخص یا ارگانی اجازه استفاده شخصی از این نوع پارکینگ‌ها را ندارد.
- در ساختمان‌های اداری و تجاری مخصوص جامعه معلولین برای حدود هر یکصد متر مربع موجود در سطح طبقات ساختمان یک واحد پارکینگ در نظر گرفته می شود و ساخته می‌شود.
- طبق ضوابط پارکینگ ها، درصورتی‌که یک ساختمان توانایی تبدیل به فضایی مسکونی تجاری و یا اداری را داشته باشد، مابه‌التفاوت ساخت پارکینگ‌ها برای این ساختمان ها باید تامین شود و در صورتی که از لحاظ قانونی توانایی دریافت عوارض پارکینگ را داشته باشیم عوارض این پارکینگ‌ها دریافت می شود.
- برای احداث پارکینگ‌های طبقاتی نقشه‌های مختلف مانند نقشه‌های محاسباتی، نقشه‌های طرح سیستم تهویه، نقشه‌های اطفاء حریق و همچنین روشنایی ساختمان نیز باید به تایید سازمان اداره کل فنی شهرداری برسد و بعد مجوز ساخت صادر شود.
- نقشه معماری ساختمان باید قبل از صدور پروانه به تایید سازمان ترافیک رسیده باشد.
- تعیین محل مورد نیاز برای ساخت پارکینگ‌های طبقاتی برای کلیه ساختمان‌ها و کلیه استفاده‌ها مانند استفاده‌های تجاری، اداری، و یا مسکونی با پیشنهاد سازمان قوانین ترافیک و همچنین شورای طرح می‌رسد و بعد اجازه ساخت پارکینگ داده می شود.
- به منظور جلوگیری از ترافیک و بار سنگین ماشین های سواری که به دلیل احداث پارکینگ‌ها در فضاهای تجاری، اداری، تفریحی بیمارستانی، و غیره به وجود آمده است، این‌گونه فضاها باید با رعایت ضوابط پارکینگ‌ها که تحت نظر کمیته خاص هر منطقه و شرایط خاص آن منطقه است انجام گیرد.
- باید توجه شود که برای ساخت پارکینگ‌های تجاری اداری و تفریحی تعداد طبقات پارکینگ ها حداکثر شش طبقه از سطح خیابان و سه طبقه زیر زمین است.
- طبقات همکف و زیرزمین می توانند از صددرصد فضای ساختمان استفاده نمایند البته با پیش بینی تهویه مناسب و استفاده از دستگاه های تهویه بسیار قوی.
- طبق ضوابط پارکینگ ها، پیش بینی و ساخت راه پله‌ها برای ایجاد ارتباطات بین طبقه‌ها الزامی است و اگر تعداد طبقه ها بیشتر از چهار طبقه باشد نصب آسانسور برای این گونه ساختمان‌ها و دسترسی به همه طبقات پارکینگ الزامی است.
جمع بندی
به طورکلی، استفاده از پارکینگ طبقاتی مزایای متعددی دارد که از جمله آن ها می توان به انتقال مکانیزه خودروها، استفاده از فضای بهینه و حداقل برای پارک خودروها، امکان استفاده از ارتفاعات بیش تر و فضای زیرزمین در تأمین جای پارک، حذف مسیرهای عبوری بین طبقات مثل رمپ ها و لوپ ها، افزایش سطح ایمنی مسافران و سرنشینان خودروها، و عدم تصادفات احتمالی خودروها اشاره کرد.
با همه این تفاسیر، اگرچه بدیهی است پارکینگ های طبقاتی با داشتن چنین مزیت هایی، در حال حاضر تنها راه موجود برای برون رفت از مشکلات فعلی ترافیکی شهرها محسوب می شوند؛ اما آیا به نظر شما با توجه به شرایط فعلی خیابان ها و حجم قابل توجه خودروها، این ایده در هر جا پتانسیل رفع کامل این مشکل را خواهد داشت؟