پوکی استخوان ( استئوپروز ) بیماری است که تمام سیستم اسکلتی را درگیر می کند. پوکی استخوان باعث نازک شدن ترابکول و کورتکس استخوان می شود. استخوان ها ضعیف ومستعد شکست می شوند. شیوع پوکی استخوان بسیار بالا است و حدود ۳/۱ افراد با سن ۶۰ سال از آن رنج میبرند. در این مقاله به مبحث تاثیر پوکی استخوان بر ایمپلنت نیز می پردازیم:
شیوع و عوارض پوکی استخوان:
ریسک ایجاد پوکی استخوان با افزایش سن بالا می رود. بیشتر بانوان در حدود ۵۰ سالگی وآقایان هم ۱۵-۱۰ سال بعد از بانوان درگیر این بیماری میشوند.
توده استخوان توسط tscoreارزیابی می شود. Tscor:
پایین تر از( ۵/۲-) به عنوان استئوپروز.
درجات میان (۵/۲ -تا ۱-) به عنوان استئو پنی (درجات خفیف پوکی استخوان ).
بین (۰ تا ۱-) و بیشتر، نرمال.
پوکی استخوان و فک ها
پوکی استخوان معمولا در رادیوگرافی های فک مشخص نمی شود. البته گاهی مقایسه دو کلیشه پانورامیک (opg) در فواصل زمانی مختلف ممکن است تغییر در استخوان را نشان دهد ولی تشخیص از طریق ct (سی تی اسکن )ممکن است.
در عکس ها بیشتر به شکل ضایعات لوکالیزه دیده می شود که می تواند با پاتولوژی های دیگر استخوان اشتباه شود از جمله:
کیست های استخوان
گرانولوم های giant-ccll
فیبرومای استخوان شونده
استئوسارکوما
یک بیوپسی برای هیستوپاتولوژی اغلب ضروری است و باعث قطعی شدن و یا رد شدن تشخیص اولیه می شود.
پریودونتیت ( بیماری لثه و استخوان )
ژنژیویت یا بیماری لثه بیش از ۹۰% از جامعه را درگیر کرده است اما ۱۲-۸% از افراد پریودنتیت (بیماری لثه و استخوان ) دارند. پریودونتیت بیشتر افراد میان سال و مسن را درگیر می کند. پوکی استخوان در افراد مسن بخصوص در بانوان بیشتر شایع است و معمولا وقتی که افراد مسن از پوکی استخوان و پریودونتیت رنج میبرند بیماری پریودونتیت آنها سریع تر و مخرب تر است و استخوان بیشتری را از دست میدهند.
مدیریت و درمان بیماری
مدیریت رژیم غذائی
تغییرات رفتاری
دارو درمانی
مدیریت مشکلات دهان و دندانی
۱- تغذیه و رژیم
۱- کلسیم:
به علت اینکه میزان پایین کلسیم در ایجاد پوکی استخوان نقش دارد، لبنیات به عنوان منابع مهم کلسیم توصیه می شود که شامل شیر(کم چرب یا پرچرب)پنیر ،ماست ،بستنی و…. می باشد. حدود ۸۸% از شیر گاو آب می باشد و شامل کلسیم فسفنات و منیزیم و پروتئین و پتاسیم و سدیم و کربوهیدراست و ویتامینA وD و B6 وفولیک اسید و زینک و… می باشد. برای اطمینان از کلسیم کافی برای تشکلی استخوان میزان ۱۰۰۰-۲۰۰ میلی گرم از آن مورد نیاز است ولی برای یک شخص بالغ بهتراست حدود ۸۰۰میلی گرم و برای جوانان و افراد مسن در حدود ۱۲۰۰ میلی گرم مورد نیاز است. در عین حال میزان اضافه بر آن سودی برای بدن ندارد.
۲- فسفر:
به نسبت ۱ به۱ با کلسیم مورد نیاز است. منابع آن سبزیجات گوشت و میوه هستند.
۳- ویتامین D:
ویتامین Dبرای جذب کافی کلسیم مورد نیاز است. حدود IU400 تا قبل از ۵۰ سالگی در روز معمولا کافی است. ولی پس از ۵۰ سالگی نیاز به حدود IU800 ویتامین D می باشد. منابع ویتامین D شیر، روغن ماهی ،برگهای سبز و دانه ها می باشد.
۴- پروتئین:
منابع پروتئین گوشت، بره، ماهی، تخم مرغ و دانه ها …. می باشد. این مقدار باعث کاهش تراکم استخوان می شود. در عین حال باعث بالا رفتن فشار خون هم می شود.
۵- ویتامین c:
روزانه حدود ۶۰ میلی گرم از ویتامین C کافی است. میزان بیشتر آن هیچگونه سودی برای بدن ندارد. منابع آن میوه ها و سبزیجات است.
۶- کافئین:
یک فنجان قهوه ی بزرگ حدودا ۱۸۰mgکافئین دارد. بیش از ۴ فنجان در روز پیشنهاد نمیشود.
۷- Isoflavine:
در دوره یائسگی تراکم استخوان را با این دارو می توان تا حد زیادی حفظ کرد این دارو باعث کند شدن روند پوکی استخوان می شود.
۲- تغییرات رفتاری
ورزش بخصوص انواعی که با وزنه انجام شود روند پوکی استخوان را کند می کند، چون باعث تشکیل مداوم استخوان می شود. حدودا ۳۰ دقیقه تمرین کافی میباشد. ورزش را قسمتی از برنامه روزانه کردن دارای منافع بسیاری من جمله در زمینه استخوان و پوکی آن میباشد. ورزش های مفرح هم مثل رقص بسیار مفیدند.
۳- دارو
گستره وسیعی از داروها برای پوکی استخوان در یائسگی موجود میباشد که شامل هورمونها و بیس فسفوناتها میباشد.
درمانهای هورمونی: شامل جایگزین های کلسی تونین و استروژن میباشد.
کلسی تونین و هورمونهای پاروتیروئید (PTH): میان کلسی تونین و پاراتورمون یک تعادلی وجود دارد. کلسی تونین باعث ذخیره کلسیم می شود. درحالی که پاراتورمون در دوزهای فیزیولوژیک (مناسب)، باعث تقویت حفظ کلسیم می شود در حالی که دردوزهای بالا، باعث تحلیل کلسیم می شود.
سطوح سرمی مناسب کلسیم خون چقدر است؟ ۹-۱۱میلی گرم در ۱۰۰ میلی لیتر خون ولی در صورتی که بالانس بهم بخورد از طریق کلیه ها دفع می شود و این باعث ضعیف شدن استخوانها که منتهی به پوکی استخوان می شود.
عوارض زیادی هورمون پاراتیروئید چیست؟ حالت تهوع – استفراغ – خستگی – سردرد. جایگزین های استروژن باعث کند شدن روند پوکی استخوان می شود. ولی خطر آن ایجاد ترومبوز (لخته خون) می باشد.
بیس فسفونات ها: این داروها از تحلیل استخوان جلوگیری میکنند.
بیس فسفونات ها دارای دو نوع هستند:
انواع با نیتروژن
انواع بدون نیتروژن
بیس فسفونات ها تمایل بسیار بالا به استخوان دارند و حتی تا دهه ها به استخوان متصل می مانند.
انواع دهانی آن شامل:
Fosamax(آلندرونات سدیم)
didrocal (اتیدرونات)
Evista
انواع داخل وریدی:
aclasta (zoledronic acid)
aredia (pamidronate disodium)
Zometa (zoledronic acid)
۴- درمان دندانی و مدیریت بیماران مبتلا به پوکی استخوان
به هیچ وجه داروهای بیمار بدون مشاوره با پزشک معالج نباید تغییر یا قطع شوند. برای بیماران پوکی استخوان بیشتر درمان ها میتواند به صورت موفقیت آمیز انجام شود.
افراد سیگاری به خصوص خانمها مستعد به مشکلات بیشتر هستند:
ایجاد حفره خشک (dry socket) پس از کشیدن دندان
تاخیر در التیام زخم پس از جراحی های لثه و استخوان
سیگاری ها شیوع بالا تری از پریودنتیت (پیوره) شدید دارند و نسبت به درمان ها مقاوم تر هستند. شدت تحلیل استخوان در بیماران خانم مسن با مشکل لثه که دارای کمبود استروژن هستند بسیار بیشتر است و در صورت عدم درمان جایگزینی هورمونی (توسط استروژن) تحلیل استخوان بیمار بسیار شدید تر و وسیع تر میشود.
استخوان این بیماران معمولا نوع ۴ (ضعیف ترین نوع استخوان ) میباشد که برای گذاشتن ایمپلنت خیلی مناسب نیست و احتمال شکست و عدم جوش خوردن آن بالاست و باید به بیمار درمورد آن آگاهی داده شود اما اکثر بیماران دارای پوکی استخوان نسبت به پیوند استخوان خوب پاسخ میدهند و ایمپلنت سپس گذارده میشود.
اغلب میان توده ی استخوانی کمری (lumbar) و فک پایینی ارتباط مستقیم وجود دارد. دندانپزشک باید در صورتی که مشاهده کرد که فک بیمار بسیار ضعیف است و تشخیص پوکی استخوان داده نشده است حتما بیمار را به متخصص جهت چک کردن وضعیت پوکی استخوان ارجاع دهد. در نظر داشته باشید که از روی رادیوگرافی های جمجمه و فک نمیتوانید به وجود پوکی استخوان پی ببرید و نیاز به گرفتن تاریخچه دقیق پزشکی از بیمار دارید.بیماران دارای پوکی استخوان بی دندان معمولا یک ظاهر کلاس ۳ (فک پایین جلوتر از فک بالا) دارند.
علائم کلینیکی دیگر
نازک شدن لبها
خطوط عمودی صورت عمیق
افتادگی عضلات اطراف دهان
ساختن یک پروتز کامل برای این بیماران بسیار چالش برانگیز است و اغلب نیاز به تعداد حداقل ۲ یا بیشتر ایمپلنت میباشد. پیوند استخوان نیز اغلب برای بهبود گیر پروتز و جایگذاری ایمپلنت ها مورد نیاز است. یکی از عوارض جانبی جدی بیس فسفونات ها ایجاد نکروز فک میباشد. این بیماری بسیار نادر ولی بسیار جدی و خطرناک است. شیوع آن کمتر از ۱%موارد درمان شده با بیس فسفونات ها میباشد.
بیماران مستعد به نکروز فک ممکن است از بیماری های زیر رنج ببرند:
بیماری پاژه (paget)
مولتیپل میلوما
سرطان اولیه پستان –پروستات – کبد – ریه
علائم نکروز استخوان فک:
استخوان بدون عروق سفید متفلس شونده
درد بسیار کم یا عدم وجود درد
التهاب لثه و تحلیل استخوان بیش از ۵/۵میلی متر
عدم بهبودی حفره دندان کشیده شده
درنظر داشته باشید بیماران دارای نکروز فک به هیچ عنوان کاندید مناسبی برای جراحی دندانی و لثه وسیع نیستند.
نتیجه گیری
برای تشخیص استئوپروز تراکم استخوان کمری (lumbar) و لگن بسیار بهتر از رادیوگرافی های پانورامیک دهانی(OPG) میباشد.
سیگار باعث بدتر شدن پوکی استخوان میشود.
سیگار باعث شروع، تسریع و پیشرفت پوکی استخوان میشود و این کار را از طریق تاثیرات سمی خود بر روی کاهش جریان خون به تمام ارگان ها شامل استخوان انجام میده.د
دندانپزشکان در دهان این افراد همیشه باید به دنبال red flag( ضایعات پیش سرطانی ) باشند با اینکه احتمال آن بسیار بسیار پایین است .
منبع: https://kasradental.com