آرزوی موفقیّت از رایجترین دعاهایی است که مردم نسبت به همدیگر می کنند و بیشترین مورد آن با جمله «موفق باشید» در ذیل ورقه امتحانی دانش آموزان به چشم می خورد. توفیق، به معنی هماهنگ سازی همه علل و اسباب و برطرف کردن موانع کار برای رسیدن به مقصود می باشد.
بدیهی است که توفیق دهنده خداوند می باشد و نباید غیر از خداوند از کسی انتظار توفیق داشت آن چنان که حضرت شعیب(ع) در هدایت قوم خود به آن تصریح نموده است: « قَالَ یَا قَوْمِ أَرَأَیْتُمْ إِنْ کُنْتُ عَلَی بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّی وَ رَزَقَنِی مِنْهُ رِزْقًا حَسَنًا وَ مَا أُرِیدُ أَنْ أُخَالِفَکُمْ إِلَی مَا أَنْهَاکُمْ عَنْهُ إِنْ أُرِیدُ إِلا الإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ مَا تَوْفِیقِی إِلا بِاللَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنِیبُ؛ گفت: ای قوم من، بیندیشید اگر از جانب پروردگارم دلیل روشنی داشته باشم و او از سوی خود روزی نیکویی به من داده باشد [آیا باز هم از پرستش او دست بردارم] من نمی خواهم در آنچه شما را از آن باز می دارم با شما مخالفت کنم من قصدی جز اصلاح [جامعه] تا آنجا که بتوانم ندارم و توفیق من جز به [یاری] خدا نیست بر او توکل کرده ام و به سوی او بازمی گردم.»(هود، آیه۸۸)
البته کسی که انتظار توفیق از خدا دارد خود نیز در حد وسعش باید تلاش کند درخواست توفیق بدون تلاش مسخره کردن خود است و نتیجه ای نخواهد داشت. امام رضا(ع) در این مورد فرمودند: « مَن سَألَ اللهَ التَّوفیقَ وَ لَم یَجتَهِد، فَقَدِ استَهزَءَ بِنَفسِهِ؛ هر کس از خداوند، توفیق بطلبد ولی تلاش نکند، خودش را مسخره کرده است.»(مسند الامام الرضا(ع)، ج ۱، ص۲۸۳؛ نهج الدّعا، ج۱، ص۴۳۸)
در رابطه با تلاش و توفیق به این نکته باید دقت نمود که همه تلاشها با توفیق همراه نیست؛ بعضی مواقع تلاش هست ولی توفیق نیست و برعکس. مردم در این موضوع به چهار گروه تقسیم شده اند:
الف ـ تلاش می کند ولی توفیق نمی یابد و نتیجه نمی گیرد ولی اجر تلاشش را می برد.
ب ـ تلاش می کند توفیق انجام عمل صالح را هم دارد، مأجور است و به ثواب عمل می رسد.
پ ـ تلاش نمی کند و توفیق هم ندارد، نتیجه نمی گیرد ثوابی نمی برد .
ت ـ تلاش نمی کند اما توفیق هست، مؤاخذه می شود به عنوان مثال ثروتمندی که امکان انفاق دارد ولی نمی کند.
به این نکته هم باید توجه کرد که در برخی موارد گناهان باعث سلب توفیق می شوند و انسان را از تلاش برای انجام عمل صالح باز می دارند. بنا بر آموزه های دینی، بعضی از گناهان علاوه بر اعمال و حیات فرد گناهکار در سرنوشت هفت نسل بعدی از اولاد او تأثیر منفی دارد.