انتظار فرج

ای چشم و ای چراغ، روان شو به سوی باغ مگذار شاهدان چمن را در انتظار

مولوی

عطر سایان شب به کار تواند سبز پوشان در انتظار تواند

نظامی

انسان­ ها در عمر چندساله خود چندین انتظار را تجربه می­ کنند؛ بعضی از انتظارها شیرین است، مانند: انتظار تولد فرزند. در مقابل بعضی از انتظارها تلخ است؛ مانند: انتظار برای رسیدن جنازه عزیزی که در تصادف فوت کرده است. بعضی از انتظارها علاوه بر شیرینی و تلخی، عبادت نیز محسوب می­ شوند؛ مانند: انتظار فرج. امیرالمؤمنین علی(ع) در خصوص انتظار فرج فرمودند: «افضل عبادة المؤمن انتظار الفرج؛ برترین عبادت مومن، انتظار فرج است.»(بحار الانوار، ج52، ص131)

درباره انتظار فرج، دیدگاه ها و نظریه­ های مختلفی وجود دارد:

برخی انتظار فرج را منحصر در خواندن دعا فرج و امر به معروف و نهی از منکر جزیی می­ دانند و وظیفه ای بیش از آن برای خود قایل نیستند.

گروهی، حتّی امر به معروف و نهی از منکر جزئی را ترک کرده و معتقدند چون در دوران غیبت، کاری از دست آنها برنمی آید، تکلیفی برعهده ندارند. امام زمان(عج) هنگام ظهور، خودش کارها را حل می کند.

گروه سوم معتقدند: جامعه بایستی به حال خود رها شود و کاری به فساد نباید داشت تا زمینه ظهور ـ که دنیایی پر از ظلم و فساد است ـ فراهم آید.

گروه چهارم در خصوص انتظار اعتقاد دارند: نه تنها نباید جلوی مفاسد و گناهان را گرفت، بلکه بایستی به آن دامن زد تا زمینه ظهور حضرت حجّت(عج) هرچه بیشتر فراهم شود.

گروه پنجم، هر حکومتی را به هر شکل، باطل و برخلاف اسلام می دانند و فکر می کنند هر اقدامی برای تشکیل حکومت در زمان غیبت، خلاف شرع و مخالف نصوص و روایات معتبر است.

در مقابل دیدگاه های فوق، نگرش دیگری هم وجود دارد. از نظر صاحبان این دیدگاه، انتظار به معنای فراهم آوردن زمینه های ظهور حضرت حجت(عج) است. ظلم ستیزی به مقدار توان و آمادگی برای ظهور حضرت(عج)؛ در این دیدگاه، فرد بایستی جهان را برای آمدن حضرت حجت(عج) مهیّا کند.

اگر پنج گروه اول را در یک دسته قرار بدهیم در کل می ­توان انتظار را به دو قسمت تقسیم کرد: انتظار منفی (پنج گروه اول) و انتظار مثبت(گروه ششم) یا به بیان بهتر انتظار ویرانگر و انتظار سازنده.

مقصود از انتظار، آمادگی است که دو مرتبه دارد:

نخستین مرتبه آن، انتظار روحی است و خوش دل بودن برای تحقق امید در آینده؛ آن عبارت است از آمادگی برای قبول دعوت و زدودن مقاومت روحی برای رسیدن کسی که انتظار آمدنش هست .

دومین مرتبه آن، انتظار عملی است. انتظارعملی مانند آمادگی برای آمدن مهمان و پذیرایی از او، که غذا بایستی آماده باشد و با مقام مهمان و شخصیت او تناسب داشته باشد. محل نشستن او تمیز و آماده، خوابگاه و محل استراحتش مرتب باشد.

با این توضیح، منتظران نیز دو گونه اند: منتظران مرحله نخست ـ که بسیاری از منتظران را شامل می ­شود ـ کسانی هستند که از شدت ظلم و جور به تنگ آمده و در انتظار آمدن منجی هستند، ولی قدمی برنمی دارند. این انتظار، چندان تاثیری در تسریع قیام حضرت مهدی(عج) ندارد. آنچه که در تسریع قیام آن حضرت(عج) مؤثر است، انتظار در مرحله دوم است.