عبدالرحیم طالبوف


حاج ملاعبدالرحیم طالب زاده از نویسندگان خارج از کشور در نهضت مشروطه بوده است. اگر چه از کودکی تبریز را ترک کرده و در تفلیس ساکن شده و با زبان روسی آشنا شده است ولی اصالت ملی خود را حفظ کرده و تمام آثار خود را به زبان فارسی نوشته است ـ در حالی که با زبان فارسی کاملاً آشنا نبوده است ـ از احوال و زندگی نامه او اطلاعات زیادی در دست نیست ولی از خلال نوشته هایش مشخص می شود وی مسلمان معتقدی بوده و بیش از حد به ایران عشق می ورزید.

یحیی آرین پور در مورد شیوه نویسندگی طالبوف، یحیی آرین پور می نویسد : « زبان طالبوف ساده و بسیار پخته و شیواست و جای تعجب است که او با اینکه آذربایجانی و ترک زبان بوده و عمر خود را در خاک روسیه و دور از محیط ایران بسر برده چگونه توانسته است فارسی را به این روانی بنویسد»(از صبا تا نیما، ج اول، ص 289)

طالبوف در ادبیات فارسی تبحر چندانی نداشت و تنها در اثر کثرت مطالعه ، با زبان فارسی آشنا شده بود لذا می نوشت و با انشاء بی تکلف خود سبک تازه ای را به وجود آورد ، ولی آثار او از اغلاط انشائی مصون نمانده است. وی لغات بیگانه را ـ که معادل فارسی آن را بلد نبوده ـ عیناً نقل کرده است و بعضاً کلماتی را که امروزه معادل عربی آنها در زبان فارسی رایج است ـ و وی اطلاعی از آنها نداشته ـ با لغات مهجور فارسی که امروزه غریب می نماید در آثار خود آورده است، به عنوان مثال طالبوف به جای اینکه بنویسد « هوا اشباع نشده بود » می نویسد « هوا سیر نشده بود امروز سیر شد » و بعضاً و در مورد کلمات فرنگی دخیل در زبان فارسی خود معادلی شیرین برای آنها ساخته است مثلاً برای « صفحه گرامافون : لوح محفوظ » و برای « موتور : ام الاسباب » را ابداع کرده است .

طالبوف در مورد شیوه نگارش خود در نامه ای به میرزا یوسف خان اعتصام الملک می نویسد: « ... بنده به زبان روسی آشنا هستم ، فرانسه نمی دانم و خط روسی را بسیار بد می نویسم ، خط ایرانی طبیعی بنده تعریفی ندارد. عربی را هیچ بلد نیستم ، فارسی را معلوم است چنان می دانم که عرب و فرانسه را . با وجود این از برکت کثرت مطالعه و زور مداومت بعضی آثار محقر به یادگار گذاشتم که اخلاف بنده تکمیل نموده و بنده را مهندس انشای جدید بدانند.»

از آثار او می توان کتابهای زیر را نام برد:

الف ) مسائل الحیات

ب ) سفینه طالبی

پ ) مسالک المحسنین

ت ) نخبه سپهری (خلاصه ای از ناسخ التواریخ در احوال رسول اکرم (ص)

ث) رساله فیزیک

ج ) پندنامه مارکوس قیصر روم (ترجمه از ترجمه روسی )

چ) سیاست طالبی

ح ) رساله هیات جدیده (ترجمه از ترجمه روسی)

خ) ایضاحات در خصوص آزادی

نمونه ای از نثر طالبوف

از کتاب مسالک المحسنین

... کاغذ سوم را باز کردم. می نویسد : " یا محسن قد اتاک المسئ" هنوز بیکارم و زندگی خود بیزار به قول قائم مقام مرحوم مضی ز من " والناس یستشفعون بی ، عهد مردان گذشته ... شعور و کفایت به چکار، بیار ، " آن سیه چرده که شیرینی عالم با او " بود و معروف شماست ، سرتیپی را گرفت. که می تواند منکر قدردانی رجال ما باشد؟ می دانی چه شب ها بیدار مانده بود؟ فمن طلب العلی سهر اللیالی! خواهید فرمود سرتیپی بی غوج ایران ، حضیض بی اوج یا سراب بی موج است . گیرنده مغبون است نه دهنده ، بلی در تعیین عمق حمق بایع و مشتری قیاس بنده بی اساس است. بعد از این تلافی مافات را حاضر ...قیمت املاک ده بر یک ترقی نموده، گندم بهای خون مردم شده ، از آسمان احتکار برای زهاد گندم پرست او را نازل گذشته : اللهم ارزقنا قریه واسعه و مرزعه تاسعه ...