عاشورا روز دهم ماه محرم است. شهرت این روز به دلیل واقعه دردناک دهم محرم سال ۶۱ هجری قمری می باشد که با ۲۱ مهر ۵۹ هجری خورشیدی مصادف بود. در این روز امام حسین(ع) و یارانش در جنگ با لشکر یزید به شهادت رسیدند.
سابقه سوگواری و برپایی عزاداری برای امام حسین(ع) به اولین روزهای بعد از عاشورا، در محرم سال ۶۱ هجری قمری می‌رسد. اولین مراسم سوگواری را حضرت زینب(س) در مسجد کوفه برگزار کردند. مراسم مشابهی نیز قبل از آن در کنار اجساد شهدا در کربلا برگزار شده بود.
در تاریخ جاهلیت عرب، عاشورا از اعیاد رسمی و روز جشن ملی مفاخره و شادمانی بوده است. مردم در چنین روزی لباس‌های فاخر می پوشیدند و خضاب می‌کردند. در فرهنگ شیعی، به خاطر شهادت امام حسین(ع) این روز عظیم ترین روز سوگواری و ماتم به حساب می‌آید. امامان شیعه، با زیارت آن حضرت(ع) و گریه بر مصیبت اهل بیت یاد این روز را زنده نگه می‌داشتند.
در دوران سلطه امویان و عباسیان، شرایط اجتماعی اجازه مراسم رسمی و گسترده در سوگ امام حسین(ع) را نمی‌داد، اما هرجا که شیعیان قدرت و فرصتی یافته اند سوگواری پرشور و دامنه داری در ایام عاشورا به راه انداخته‌اند. از قرن‌ها پیش عاشورا به عنوان روز تجلی درگیری حق و باطل و روز فداکاری و جانبازی در راه دین و عقیده، شناخته شده است.
اگرچه عاشورا یک روز بود، اما دامنه تاثیر آن تا ابدیت کشیده شد و چنان در عمق وجدان ها و دلها اثر گذاشت که همه ساله در دهه محرم ـ به ویژه روز عاشورا ـ اوج عشق و اخلاص مردم نسبت به معلم آزادگی و اسوه جهاد و شهادت، حسین بن علی(ع) نشان داده می شود و همگان ـ حتی غیر شیعه ـ در مقابل عظمت روح آن آزادمردان تعظیم می‌کنند.
امام حسین(ع) که به دعوت مردم کوفه از مکه عازم این شهر بودند تا به شیعیان انقلابی پیوسته و رهبری آنان را به عهده گیرند، پیش از رسیدن به کوفه، در کربلا به محاصره نیروهای ابن زیاد در آمدند و چون حاضر نشدند ذلت تسلیم و بیعت با حکومت غاصب و ظالم یزیدی را بپذیرند، به جنگی نابرابر با سپاه کوفه سوق داده شدند.
آن حضرت(ع) و یاران وفادارش در روز عاشورا با لبی تشنه و رشادتی شگفت انگیز تا آخرین نفر جنگیده و به فیض عظیم شهادت نائل آمدند. بازماندگان این قافله نور، به اسارت نیروهای ظلمت درآمده و به کوفه برده شدند. عاشورا ـ که آغاز و انجام آن، در برهه ای کوتاه اتفاق افتاد ـ در مقایسه با بسیاری از رخدادهای دیگر، حجم کمی از وقایع را به خود اختصاص داده است. اما از حوادثی است که در طول تاریخ، بیشترین توجه را به خود جلب کرده و علاوه بر نقش گسترده و تاثیر عمیق اجتماعی ـ تاریخی، به صورت فرهنگی ویژه با ساختاری منحصر به فرد در آمده است.