اسید بوریک یک اسید ضعیف معدنی که با نماد شیمیایی H۳BO۳ نشان داده می شود و با نام های ارتو بوریک اسید و یا هیدروژن بورات نیز در دنیا شناخته شده است. این ماده یک اسید لوئیس یک ظرفیتی می باشد و باعث شده وجود برخی از رفتارهای شیمیایی آن را به عنوان یک اسید برونستد سه ظرفیتی نیز بشناسند. در ایران خرید و فروش عمده بوریک اسید بوریک ترکیه با مارک ایتی معدن به علت کیفیت بالا و قیمت مناسب برای صنایع کاشی و سرامیک و مواد نسوز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در طبیعت این ماده در اطراف دودخان های مجاور آتشفشان ها و چشمه های آب گرم به صورت ماده ای جامد سفید یا زرد رنگ و یا کانی ساسولیت یافت می شود. این اسید اغلب به عنوان ماده حشره کش، ضدعفونی کننده، جاذب نوترون، بازدارنده شعله و یا پیش ساز مواد شیمیایی دیگر کاربرد فراوانی دارد و بوریک اسید به صورت پودر سفید رنگ بدون بو یا بلور های بی رنگ موجود می باشد و حلال در آب می باشد.
یونانیان باستان برای نگهداری مواد غذایی و شستشوی ظروف از بوریک اسید معدنی یا همان(ساسولیت) استفاده می‌کردند.
همچنین به عنوان کاهنده ی شعله در انرژی اتمی، و در راکتورهای هسته ای برای جذب نوتروژن های آزاد و جهت تولید ماده ی اولیه ر مواد شیمیایی از قبیل عنصر بور جهت استفاده قرار می‌گیرد.
در علم پزشکی برای تولید استریل چشمی و محلول های ضد عفونی استفاده می گردد. همچنین برای سوختگی ها یا برش های سطحی به عنوان ضد عفونی کننده و گندزدایی قوی مورد اسفاده قرار می‌گیرد.
کاربرد دیگر آن در صنعت شیشه سازی نیز از بوریک اسید برای تولید شیشه های ضد آتش مورد استفاده قرار می گیرد. برای سطوح به عنوان روان کننده، همچنین عامل بافری در محلول ها و نیز در ترکیبات شیمیایی به عنوان پیش ساز کاربرد زیادی دارد.
از بوریک اسید برای ثابت نگه داشتن (PH) در صنعت آبکاری استفاده می شود. از دیگر کاربردهای بوریک اسید در صنعت کشاورزی , تولیدانواع حشره کش ها و صنعت ساخت طلا و جواهر و همچنین تولید انواع کاشی و سرامیک می باشد.
کاربردهای ویژه بوریک اسید(Boric acid)
در صنعت جوشکاری به عنوان ذوب کننده عمل می کند. در علم پزشکی به عنوان عامل میکروب کش را که از بین برنده میکروب ها استفاده می شود.
همچنین از بوریک اسید مواد شوینده تهیه و تولید می شود. برای تولید ضد یخ، چرم سازی، برای انعقاد فراورده های پلاستیک مصنوعی استفاده در انواع کودهای شیمیایی و در صنایع هسته ای نیز کاربد زیادی دارد.
کاربرد بوریک اسید در صنایع کشاورزی
برای درمان و پیشگیری گیاهانی که کمبود بور در آنها مشاهده می شود استفاده از بوریک اسید کاربرد فراوانی دارد. همچنین برای حفظ و تقویت دانه های مفید گندم و برنج بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.
کاربردهای بوریک اسید در صنایع داروسازی
برای سوختگی های جزئی یا برش های سطحی از بوریک اسید به عنوان یک عامل ضد عفونی کننده قوی استفاده می شود.همچنین از این ماده رقیق شده بسیار قوی به عنوان یک محلول شستشوی چشم استفاده می شود. استفاده ی دیگر از بوریک اسید برای درمان باکتریایی وازینوز به عنوان محلول ضد عفونیواژینال به علت قلیایی بودن آن بسیار کاربرد دارد. در کفش ورزشکاران نیز برای جلوگیری از آلودگی های قارچی و عفونت ها استفاده می گردد. در جوراب ورزشکاران برای جلوگیری ازعفونت ها و آلودگی های قارچی مقداری از اسید بوریک (H3B0E) را به صورت پودر قرار می‌دهند.
همچنین برای درمان برخی عفونت های گوش در انسان و حیوانات از محلول قوی بوریک اسید در الکل مورد استفاده قرار می‌گیرد. در انگلستان از این محلول برای ظرف نمونه ادرار در آزمایشگاه به عنوان نگهدارنده استفاده می‌گردد.
کاربردهای اسید بوریک در تولید حشره کش ها
در سال 1948 در آمریکا برای اولین بار از بوریک اسید به عنوان حشره کش برای کنترل کردن مورچه ها، موریانه ها، سوسک ها، کک، بید کاغذ و حشرات بسیار دیگر ثبت شد. همچنین از این محصول در استفاده خانگی برای کنترل مورچه ها و سوسک ها مورد استفاده قرار می گیرد که کاملا ایمن و برای سلامتی انسان هیچ گونه ضرری ندارد. تاثیر زیاد بوریک اسید به متابولیسم حشرات که به عنوان سم معده عمل می‌کند.
پودر خشک بوریک اسید برای حشرات موزی به عنوان ساینده ستون فقرات حشره ها کاربرد زیادی دارد.
کاربرد جالب بوریک اسید به این صورت می باشد. پس از مصمومیت سوسک با اسید بوریک(Boric acid) بلافاصله نمی میرد. به لانه خود بازگشته و به تدریج در انجا تلف می شود. در نتیجه ارتباط سایر سوسک های دیگر با سوسک مرده شروع به خوردن آن می کنند تحت تاثیر بوریک اسید قرار می گیرند و آنها نیز می میرند.
نام های مشابه اسید بوریک
- بوریک اسید(Boracic acid)
- بورفاکس(Borofax)
- اورتوبوریک اسید(Orthoboric acid)
- هیدروژن بورات(Hydrogen borate)
اسید بوریک یک اسید ضعیف (pk a=15/9) می باشد و در آب محلول است.
این ماده ضد قارچ، ضد عفونی کننده، ضد ویروس می باشد. همچنین در 100 میلی لیتر دمای محیط میزان حلالیت آن 6/5 گرم می باشد و با افزایش ما حلالیت آن افزایش می یابد. همچنین در دمای 100 درجه سانتی گراد این ماده به کلی تجزیه می گردد. این ترکیب در شرایط استاندارد به صورت پودر سفید بدون بو و بلورهای بیرنگ می‌باشد.
اسید بوریک فشار در بخار ناچیز دمای فشار استاندارد که چگالی آن 4/1 گرم به میلی لیتر می باشد.
از واکنش بوراکس با هیدرون از اسید بوریک برای تهیه کلرید استفاده می گردد. همچنین در سنگ های معدنی نیز بوریک اسید وجود دارد و در منابع آب معدنی گرم نیز اسید بوریک مشاهده می شود.
جدا شدن بلور با اندازه های مختلف با استخراج سنگ هدی معدنی با اسید سولفوریک قبل از مصرف اسید بوریک باید کلیه موارد ایمنی رعایت شود. زیرا ممکن است در افراد باعث ایجاد حساسیت های پوستی شود.
بوریک اسید در صنایع
- از بوریک اسید برای تولید منسوجات فایبرگلاس استفاده می شود.
- برای تهیه شیشه کریستال مایع و صفحه نمایش تخت مورد استفاده قرار می گیرد.
- در صنایع برای خنثی سازی هیدروفلوئوریک اسید(HF) استفاده می شود.
- صنعت لعابکاری، صنعت آبکاری و تولید بتونه شیشه بری(زاموسقه) و ضد باکتری و ضدعفونی کننده و روان کننده می باشد.
منبع: اسید بوریک و کاربرد های ویژه آن در صنایع - سایت قطره