زخم بستر یکی از شایع ترین آسیب هایی می باشد، که بیماران و سالمندان زمین گیر را درگیر می کند. افرادی که به خاطر دلایل مختلف توانایی حرکت و جا به جایی ندارند، و بیشتر اوقات زندکی خود را در بستر و یا روی صندلی چرخ دار می گذرانند، بیشتر احتمال دارد، به این مشکل گرفتار شوند. با توجه به این که این بیماری دلایل علمی خاص خود را دارد، ولی زخم بستر در سالمندان اغلب به خاطر سهل انگاری و کیفیت پایین مراقبت های بهداشتی و درمانی ایجاد می شود. این بیماری بسیار آزار دهنده می باشد، و می تواند بر روی زندگی افراد تأثیر می گذارد. به همین خاطر به عنوان پرستار سالمند بسیار مهم است، که اگر از فرد مستعد ابتلا به این بیماری پرستاری می کنیم.
زخم بستر چیست؟
زخم بستر (زخم فشاری) ممکن است، به خاطر قرار گرفتن افراد به صورت طولانی مدت در بستر رخ دهد. به همین خاطر معمولاً سالمندان ناتوان جسمی، بیش از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند. زمانی که فرد برای مدت طولانی در بستر قرار می گیرد، به بخشی از لایه های پوست که در مناطق تحت فشار بدن و بستر هستند، فشار وارد می کنند. این فشار ممتد باعث مرگ سلول های پوستی و آسیب دیدن آن ها در این ناحیه می شود.
ارتباط با ما:02634471270
علائم زخم بستر
- تغییر رنگ پوست
- ایجاد تورم در ناحیه تحت فشار
- تغییر حرارت در ناحیه آسیب دیده پوست
- بروز حساسیت پوستی و احساس سوزش
- عواملی که ابتلا به زخم بستر را افزایش می دهند، عبارتند از:
- نداشتن تحرک کافی یا به عبارتی بی تحرکی
- داشتن علایم و احساس در بافت های عصبی و آسیب دیده
- کمبود تغذیه و هیدراتاسیون
- شرایط پزشکی که بر گردش خون اثر می گذارد. مثل بیماری دیابت و بیماری های عروقی
زخم بستر در کدام ناحیه از بدن رخ می دهد؟
بیشتر در بخش هایی از بدن به وجود می آید، تحرک کمتر آن ها در مقایسه با دیگر نواحی بدن کمتر است. این نقاط عبارتند از:
- پس سر
- گوش ها
- کتف ها
- جناغ
- آرنج ها
- زیر باسن
- لگنف زی زانو
- پاشنه های پا
زخم بستر تا تشدید یافتن چند مرحله را طی می کند؟
زخم بستر در ابتدای دچار شدن فرد به صورت بسیار سطحی می باشد، ولی به مرور زمان اگر برای درمان و بهبود پیدا کردن آن اقدانم نکنید، شدید تر می شود، تا جایی که بافت پوست و عضله در ناحیه آسیب دیده به کلی از بین می رود.
مرحله اول
در مرحله ابتدایی بروز زخم بستر دوره علائم و پیشگیری تمام شده است، و یک زخم سطحی روی پوست ایجاد می شود. در این مرحله لایه اپیدرم که در بالاترین سطح پوست قرار دارد، کاملاً از بین می رود، و بیمار سوزش و درد خفیفی احساس می کند. توجه داشته باشید، که اگر درمان در این مرحله انجام شود، قطعاً زمان کوتاهی تری برای درمان نیاز دارد، و با درخواست حضور پرستار در منزل و پانسمان های دقیق و منظم او می توان طی چند روز این گونه زخم های ایجاد شده، را درمان کرد.
مرحله دوم
زخم ایجاد شده در این مرحله عمیق تر می شود، و بافت پوست به کلی از بین می رود، و چربی های زیر پوست دیده می شود. اگر برای درمان زخم در این مرحله اقدام نشود، به مرور به بافت های سالم زیر پوست نیز آسیب می رسد.
اگر زخم در مرحله ابتدایی درمان نشد، و به این مرحله رسید، بهترین روش درمانی استفاده از دستگاه های پیشرفته لیزری موجود در فیزیوتراپی ها می باشد.
مرحله سوم
زخم در این مرحله وسیع تر و کاملاً باز و گود می شود. در داخل این زخم استخوان و یا تاندون نمایان می شود. درمان این گونه زخم ها بسیار سخت و در بیشتر مواقع احتیاج به عمل جراحی دارند.
زخم بستر معمولا در چه نواحی ایجاد می شود؟
رایج ترین زخم های بستر در استخوان لگن 67% و استخوان دنبالچه 29% رخ می دهد.
بخش های استخوانی باسن
استخوان های متصل به شانه و ستون فقرات
قسمت های استخوانی دست و پا که بر روی صندلی قرار می گیرد.
نواحی پشت و بغل جمجمه
استخوان های انتهایی ستون فقرات
نقاط پاشنه و پشت زانو
استخوان های نواحی کتف و قوزک پا
استخوان پیشانی، زانو و یا انگشتان پا که در اثر خوابیدن زیاد بر روی شکم ایجاد می شود.
در صورت وجود چه شرایطی زخم بستر رخ می دهد؟
زمانی که قسمتی از بدن در طول روز به خاطر ناتوانی در تغییر وضعیت با سطح سفتی برخورد داشته باشد، رگ ها و عروق خونی در رساندن مواد مغذی و مفید برای بافت پوست ناتوان می مانند، در نتیجه سلول های ناحیه تحت فشار مرده و از بین می روند، و پوست آسیب پذیر تر می شود.
سایدگی پوست
سایدگی بخشی از پوست بدن با سطوح زبر منجر به ایجاد زخم های شدید مانند زخم بستر می شود، که با درد بسیاری همراه می باشد. پوست ناحیه زخم شده استحکام خود را از دست داده، و بعد از درمان بیشتر در معرض خطر می باشد.
برش عمیق پوست
زخم هایی که به خاطر برش عمیق پوست ایجاد می شوند، در بیشتر مواقع سبب آسیب رسیدن به عروق خونی و مویی رگ ها می شود، که پیوند آن بسیار دشوار می باشد. ولی پرستارانی که باتجربه باشند، می توانند با استفاده از روش های درمانی مدرن در سریع ترین زمان زخم را درمان کنند.
از بین رفتن کلاژن های پوست
کلاژن های پوست که وظیفه ی جوان سازی و حفظ طراوت پوست را بر عهده دارند. ولی زمانی که اولین علائم زخم به وجود بیایند، بستر کلاژن های پوست از بین می روند، و پوست حالت کشسانی خود را از دست می دهد، و بیشتر از قبل مستعد آسیب می باشد.
ثابت ماندن عضلات در طولانی مدت
بی تحرکی و ثابت ماندن عضلات بعضی از نقاط بدن باعث آتروفی عضلانی می شود، و در آن نقطه خطر بروز زخم بستر بیش از قبل افزایش پیدا می کند.
رطوبت بسیار زیاد
زمانی که رطوبت بسیار زیاد طی دراز مدت در محل های کم تحرک وجود داشته باشد، یکی دیگر از عوامل بروز زخم بستر می باشد، که بیشتر در معلولین و سالمندانی رخ می دهد، که زیاد عرق می کنند، و یا توانایی نگهداشتن ادرار را ندارند.
تغذیه نامناسب و خالی از ویتامین ها
برای این که پوست بتواند سالم بماند، باید ویتامین مصرف کنند، ولی بیشتر بیماران به خاطر ناتوانی در هضم غذا و یا دیگر عوامل از طرف پزشک مربوطه از خوردن بسیاری از غذاها منع می شوند، که منجر به کمبود مواد مغذی و ویتامین ها در بدن می شود. در چنین بیمارانی امکان بروز زخم بستر بیشتر از دیگر افراد می باشد.
اضافه وزن و چاقی
اضافه وزن و سنگینی بیش از حد باعث می شود، فشار بیشتری به بعضی از نقاط از بدن که بر روی بستری سفت قرار می گیرد، وارد شود، و آن نقطه بیشتر از دیگر بخش های بدن مستعد آسیب و زخم بستر باشد.
مناطق شایع ایجاد زخم بستر
افرادی که برای مدت زمانی طولانی در روز باید از ویلچر استفاده کنند، زخم بستر اغلب بر روی پوست قسمت های زیر ایجاد خواهد شد:
- دنبالچه یا باسن
- تیغه های شانه و ستون فقرات
- پشت بازوها و پاها یعنی جایی که روی صندلی قرار می گیرند.
- افرادی که در بستر هستند، ممکن است، زخم در نواحی زیر به وجود بیاید.
- پشت یا کناره های سر
- تیغه های شانه
- باسن، کمر یا دنبالچه
- پاشنه پا، مچ پا و پوست پشت زانو
عوارض زخم بستر
سلولیت
سلولیت نوعی عفونت پوست و بافت های نرم متصل به آن می باشد.
عفونت استخوان و مفاصل
عفونت استخوان و مفاصل عفونت ناشی از زخم بستر می تواند به مفاصل و استخوان ها نفوذ کند، و به غضروف و بافت آسیب برساند. عفونت استخوان گاهی حتی عملکرد مفاصل و اندام‌ها را کاهش می دهد.
سرطان
زخم های به وجود آمده به صورت طولانی مدت و بهبود نیافته می توانند به نوعی کارسینوم سلول سنگ فرشی تبدیل شوند.
سپسیس
به ندرت این نوع زخم های پوستی باعث سپسیس می شوند.
جهت پیشگیری از زخم بستر چه راه حل هایی وجود دارد؟
تغییر حالت بیمار
توجه داشته باشید، که به هیچ عنوان نباید وضعیت نشستن و یا خوابیدن بیمار شما در طول روز ثابت باشد. و در صورتی که بیمار خود قادر به جا به جا شدن نیست، پرستار مربوطه باید هر دو ساعت وضعیت قرار گیری بیمار را تغییر دهد.
تشک مناسب
جهت جلوگیری از به وجود آمدن زخم بستر در بیمارانی که به خاطر کهولت سن و یا مشکلات جسمانی توانایی جا به جا شدن مداوم را ندارند، بهتر است، در محل نشستن آن ها بر روی صندلی چرخ دار و یا تخت خواب هایشان از تشک هایی به جنس فوم، پوست گوسفند و یا بالش هایی نرم استفاده شود.
وعده های غذایی مناسب
بهتر است، در تغذیه روزانه بیمارانی که دچار زخم بستر شده اند، غذاهای غنی از پروتئین، امگا 3، روی و دیگر مواد معدنی و ویتامین ها وجود داشته باشد.
تامین آب مورد نیاز بدن
زمانی که آب بدن بیماران کم باشد، باعث ایجاد خشکی پوست و آسیب پذیرتر شدن آن ها می شوند. به همین خاطر بهتر است، میزان آب مصرفی روزانه بیماران کنترل شود، و این افراد روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشند، تا از به وجود آمدن آسیب ها و زخم های پوستی جلوگیری کنند.
شستشوی روزانه موضع
برای این که بتوانید از خشک شدن پوست بیماران جلوگیری کنید، بهتر است، هر 2 ساعت یک بار وضعیت بیمار را تغییر دهید. پوست بدن او را با پنبه و مقداری آب مرطوب کرده، و سلول های مرده را از سطح پوست پاک کنید.
تشخیص درصد آسیب دیدگی زخم بستر توسط پزشک چگونه صورت می گیرد؟
زمانی که بیماران به کلینیک ها و اورژانس به خاطر بروز زخم بستر مراجعه می کنند، و یا درخواست ویزیت پزشک در منزل را برای درمان زخم دارند، پزشک در ابتدا وضعیت زخم را بررسی می کند، و سپس برای درمان اقدام می کند.
در هنگام معاینه زخم توسط پزشک نیازی به انجام آزمایش و نمونه برداری دیده نمی شود. آزمایش های مربوط به زخم بستر فقط در صورتی انجام می شود، که اثری از عفونت بر روی زخم دیده شود.
بهترین و سریعترین درمان زخم بستر
بهترین و سریعترین درمان زخم بستر استفاده از پانسمان های مرطوب می باشد. زمانی که خون به بافت نرسد، باعث می شود، تا آن بافت بمیرد. تا زمانی که بافت مرده روی زخم است، اجازه ی درمان به زخم نمی دهد، و محل مناسبی برای رشد میکروب ها می باشد. جهت درمان این نوع زخم های خطرناک از پانسمان هایی پوشاننده استفاده می کنیم، که روی زخم را بپوشاند. استفاده از این پانسمان های ویژه از ورود میکروب به زخم جلوگیری می کند، و محیطی را برای درمان سریع تر زخم ایجاد می کند.
این پانسمان‌های مرطوب با استفاده از فیزیولوژی بدن سبب بهبودی سریع تر زخم می شود. استفاده از گاز هیچ کمکی به درمان زخم نمی کند، چون گاز توانایی جلوگیری از ورود میکروب ها به زخم را ندارد. ولی پانسمان های مرطوب پیشرفته از ورود میکروب ها جلوگیری کرده، و محیطی مناسب را برای درمان زخم ایجاد می کنند، چون محیط مرطوب برای درمان زخم بسیار تأثیرگذار می باشد.
مواردی که برای بررسی وضعیت زخم مورد توجه قرار می گیرند، عبارتند از:
وسعت زخم و عمق آن در لحظه اول بیشتر از دیگر موارد مورد توجه قرار می گیرد.
بررسی تغییر رنگ پوست اطراف زخم
ارزیابی بافت های اطراف زخم و سلول های مرده
بررسی میزان خون ریزی زخم و بوی نامطبوع در اثر عفونت ها
پانسمانی که توسط پرستار در منزل توسط انجام می شود، چه ویژگی هایی داشته باشد؟
پانسمان باید شرایط مناسبی جهت بهبودی زخم به وجود بیاورد. زخمی که روی آن باز باشد، در مجاورت هوا خشک شده، و بر روی آن پوسته هایی تشکیل می شود، که زیر آن ها محل مناسبی برای رشد میکروب ها و ترشحات عفونی می باشد. یک پانسمان خوب شرایطی را به وجود می آورید، که از ایجاد پوسته و دلمه ها جلوگیری می کند.
رطوبت در محل پانسمان شده حفظ شود، زخم های بستر در محیط مرطوب و سالم خیلی سریع تر بهبود پیدا می کند. به همین خاطر یک پانسمان خوب با حفظ رطوبت در ناحیه آسیب دیده به بهبودی هرچه سریع تر زخم کمک می کند.
پانسمان زخم باید طوری باشد، که هوا در نقطه به جریان افتد، افزایش اکسیژن به بهبودی سریع تر زخم بستر کمک می کند، و کاهش آن مدت زمان ترمیم زخم را طولانی تر می کند، به همین خاطر پانسمان زخم را به گونه ای باید انجام داد، که جریان هوا در محل آسیب دیده قطع نشود.
حرارت در محل پانسمان در حد نرمالی حفظ شود، بهترین دما برای سلول ها که بتوانند تقسیم شوند، 37 درجه سانتی گراد می باشد، از این رو پانسمان باید بتواند دمای نقطه آسیب دیده را در این درجه تعیین شده حفظ کند.
پانسمان باید به گونه ای انجام شود، که از ورود میکروب ها به محل زخم باز جلوگیری کند.
باید در پانسمان زخم از تجهیزاتی استفاده شود، که اثرات خارجی از خود به جای نگذارند، در هنگام تعویض پانسمان اگر پانسمان به صورت استاندارد انجام نشود، و از لوازم پزشکی بی کیفیت و غیرمجاز استفاده شود، بخشی از لوازم پانسمان مانند پنبه و باند بر روی زخم جا مانده و محلی مناسب را برای ایجاد عفونت و میکروب فراهم می کند.
پانسمان باید به گونه ای انجام شود، که به زخم نچسبد، درصورتی که پانسمان خشک باشد، و به زخم بچسبد در هنگام تعویض پانسمان باعث خون ریزی و درد شدید در ناحیه آسیب دیده می شود، و زخم تازه تر و عمیق تر می شود، به همین خاطر پرستار باید در این زمینه توجه کامل داشته باشد.
پانسمان باید قابلیت جذب ترشحات عفونی را داشته باشد.
پانسمان باید برای مدت زمان طولانی انجام شود، و نیازی به تعویض مکرر نداشته باشد، کاهش تعداد دفعات تعویض پانسمان علاوه بر این که در هزینه پرداختی به پرستار صرفه جویی می کند، سبب کاهش میزان ترشح عفونت می شود، ولی باید دقت کرد، که این زمان آن قدری طولانی نشود، که پانسمان به زخم بچسبد.
جهت سریع تر درمان شدن زخم بستر چه راهکار هایی وجود دارد؟
پرستاری که برای درمان زخم بستر و تعویض پانسمان به خانه ی بیمار می رود، می توانند با بررسی زخم بیمار و حساسیت های دارویی او جهت بهبودی سریعتر زخم برخی داروها را برای او تجویز کنند، که این داروها عبارتند از:
استفاده از قرص های ویتامینی خصوصا ویتامین های A&C و قرص های زینک
استفاده از سرم های شستشو جهت کاهش عفونت های زخم. در صورتی که شست و شو با این سرم ها برای کاهش عفونت مفید نبود، پرستار می تواند آنتی بیوک های خوراکی را برای بیمار تجویز کند.
استفاده از پمادهای کلاژن ساز
فیزیوتراپی زخم بستر چگونه انجام می شود؟
بعضی اوقات ممکن است، که پانسمان زخم بستر به تنهایی جوابگو نباشد، و با هماهنگی پزشک متخصص می توان درخواست فیزیوتراپی در منزل توسط فیزیوتراپ برای ادامه ی مراحل درمانی زخم بستر را بدهید. فیزیوتراپ با دریافت مقداری هزینه بیشتر همه ی دستگاه های لازم برای درمان زخم بستر را با خود به منزل آورده، و درمان را در منزل شخصی بیمار ادامه می دهد. درمان زخم بستر با روش فیزیوتراپی با دستگاه های مختلفی انجام می شود، که استفاده از این دستگاه ها و انتخاب بین آن ها توسط فیزیوتراپ بعد از انجام معاینات مربوطه صورت می گیرد.
از فیزیوتراپی برای درمان زخم های باز مانند زخم بستر و زخم دیابتی ها که درمان آن ها دشوار می باشد، استفاده می شود.
قبل از شروع مراحل درمانی به وسیله فیزیوتراپی چه اقداماتی باید صورت بگیرد؟
در اولین مراجعه فیزیوتراپ به منزل قبل از شروع مراحل درمانی میزان وسعت و عمق زخم توسط فیزیوتراپ بررسی می شود.
فیزیوتراپ و پرستار همکار زخم را با استفاده از مواد سرم های شست و شو تمیز و ضد عفونی می کنند.
بعد از ضد عفونی کردن محیط اطراف زخم لایه های مرده زخم طی یک جراحی کوتاه مدت برداشته می شود.
بعد از این که لایه های مرده زخم برداشته شد، محل برید شده با پانسمان انتخاب شده، توسط پرستار بسته می شود.
برای درمان زخم بستر به وسیله فیزیوتراپی چند راهکار وجود دارد؟
درمان به روش فشرده سازی
استفاده از طب سوزنی
لیزر درمانی به وسیله لیزر پرتوان و کم توان
مگنت درمانی
درمان به وسیله وکیوم تراپی
مدت درمان زخم با استفاده از هر یک از این روش ها با توجه به وضعیت زخم و میزان مراقبت های لازم صورت گرفته توسط بیمار متفاوت می باشد.
درمان زخم بستر با استفاده از لیزر چگونه انجام می شود؟
لیزر درمانی به وسیله ی نور انجام می شود. با توجه به این که در زمان های قدیم نور خورشید را درمان بسیاری از درد ها می دانستند، و عدم قرار گرفتن در برابر نور مشکلات بسیاری را در سلامتی مردم ایجاد می کرد، و آن ها به وضوح به نقش نور در سلامتی پی برده بودند، و امروزه با الهام از این موضوع به استفاده از لیزر در درمان زخم بستر روی آورده اند.
درمان زخم بستر در سالمندان
استفاده از بعضی ویتامین ها از جمله ویتامین A ،C و املاحی مانند زینک می تواند به بهتر شدن و درمان سریع تر زخم بستر و بهبود بیماری سالمند کمک کند. اگر عمق زخم خیلی زیاد باشد، باید با مواد ضدعفونی کننده زخم را شست، تا از سوار شدن عفونت جلوگیری شود، و در صورت لزوم باید آنتی بیوتیک خوراکی مصرف کرد. آموزش دادن به افرادی که با سالمند و بیمار در زندگی می کنند، اهمیت ویژه ای در درمان زخم بستر در منزل دارد.
آموزش رعایت پوزیشن های سالمند و تغییر پوزیشن متناوب و کاهش فشار در ناحیه زخم بستر بیمار مهم ترین اصل است.
آیا زخم بستر در منزل قابل درمان است؟
اولین مرحله برای درمان این بیماری این است، که در منزل انجام شود. با توجه به این که در بالاتر به راهکارهایی برای جلوگیری از ایجاد این بیماری اشاره کردیم، از جمله مواردی می باشند، که اجازه می دهد، جلوی رشد زخم را در همان مراحل اولیه گرفته، و به نوعی درمان زخم بستر در منزل را ممکن کنید. اگر این مشکل جدی تر شود، درمان آن در منزل و توسط خودتان بسیار مشکل خواهد بود. در این شرایط اگر جا به جایی بیمار و انتقال او به بیمارستان سخت است، و یا دردسرهای جدیدی ایجاد می کند، بهتر است، از خدمات پرستاری در منزل استفاده کنید.
پرستار مدنظر باید به صورت روزانه برای عوض کردن پانسمان زخم بستر و بررسی وضعیت زخم به منزل بیمار مراجعه کند. همچنین مراقبت دائمی بیمار نیز برای انجام کارهای اولیه مانند تغییر پوزیشن بیمار، گذاشتن لگن و… بسیار مهم است، و باید طبق نظر متخصص انجام شود، چون در بسیاری از مواقع علت ایجاد مشکل، نامناسب بودن مواردی مانند لگن بیمار، تشک نامناسب و… است.
در کنار این موارد، روش های کنترل درد، استفاده از آنتی بیوتیک مناسب با نظر پزشک، کنترل گرفتگی عضلات و استفاده از درمان با فشار منفی، از روش های تخصصی تر برای درمان می باشد.
بهترین درمان های گیاهی زخم بستر در منزل
درمان این بیماری با استفاده از روش های سنتی و خواص دارویی بعضی از گیاهان ممکن است. البته در این زمینه نتایج علمی دقیقی وجود ندارد؛، ولی تجربه ثابت کرده است، استفاده از برخی مواد غیرشیمیایی می تواند در بهبود این نوع زخم تأثیرگذار باشد. زردچوبه، عسل، آلوئه ورا، روغن نارگیل، سرم نمکی، پنیرک و گل ختمی از جمله این گیاهان می باشند. اغلب این موارد به عنوان ماده شستشو دهنده زخم و پانسمان کننده آن مورد استفاده قرار گرفته، و می توانند تا حدودی باعث کاهش درد و خون ریزی زخم بستر شوند.