عیدی و پاداش مشمولان قانون کار برای افراد با قراردادهای دائمی، موقت، کار معین، فصلی و کارمزد تعریف شده است که اغلب در پایان سال و یا به هنگام ترک کار محاسبه و به آنها پرداخت می شود.
قبل از ادامه بحث و بیان فرمول محاسبه پاداش لازم است نگاهی به قانون پرداخت پاداش و عیدی کارگران که به تاریخ 29 آبان 1369 به تصویب رسیده است، نگاهی بیاندازیم:
ماده واحده - کلیه کارگاههای مشمول قانون کار مکلفند به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کار معادل شصت روز آخرین مزد ، بعنوان عیدی و پاداش بپردازند . مبلغ پرداختی از این بابت به هر یک از کارکنان نبایستی از معادل نود روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند .
تبصره1- مبلغ پرداختی به کارکنانی که کمتر از یکسال در کارگاه کار کرده‌اند باید به ماخذ 60 روز مزد و به نسبت ایام کارکرد در سال محاسبه گردد. مبلغ پرداختی از این بابت برای هر ماه نباید از یک دوازدهم سقف تعیین شده در فوق تجاوز نماید .
تبصره2- در کارگاه هائی که مطابق رویه جاری کارگاه بیش از مبالغ فوق پرداخت می نمایند، عرف کارگاه معتبر خواهد بود .
تبصره3- رسیدگی به اختلافات ناشی از اجرای این قانون در صلاحیت مراجع پیش بینی شده در فصل حل اختلاف قانون کار است .
عوامل موثر در محاسبه عیدی و پاداش کارگران
مطابق با قوانین اعلام شده توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مبنای محاسبه عیدی پایان سال، مزد و فوق العاده ای است که کارگر به مناسبت اشتغال در کار دریافت می کند.
در واحدهایی که طرح طبقه بندی مشاغل برای آنها اجرا شده است، مزد گروه و پایه یا مزد مبنا، مبنای محاسبه پاداش و عیدی کارگران در نظر گرفته می شود. باید توجه داشت از آنجا که مزایای رفاهی و انگیزشی مانند هزینه های مسکن، خوار و بار، کمک عائله مندی و دیگر موارد جزو مزد ثابت و مبنا قرار نمی گیرند، در محاسبه عیدی و پاداش سالانه نیز مؤثر نخواهند بود.
در محاسبه عیدی و پاداش کارگران مشغول به کار در کارگاه هایی که طرح طبقه بندی مشاغل را ندارند، مزد ثابت یعنی مزد شغل و مزایای ثابت پرداختی به تبع شغل به عنوان مبنا در نظر گرفته می شود. در این کارگاه ها مزایایی که متناسب با ماهیت شغل یا محیط کار و ترمیم مزد در ساعات عادی کار برای افراد در نظر گرفته می شود، در مزد ثابت قرار می گیرد.
قانون کار حداقل میزان عیدی را معادل 60 روز کاری و حداکثر آن را معادل 90 روز کاری در نظر گرفته است؛ البته اگر عرف کارگاه به پرداخت میزان بیشتری برای پاداش سالانه است می بایست پرداخت پاداش مطابق با عرف کارگاه صورت پذیرد.
لازم به ذکر است میزان حداقل و حداکثر عیدی سالانه که توسط قانون کار تعیین شده است برای کارکنانی در نظر گرفته شده است که یک سال کامل را در شرکت فعال بوده و پرداخت بیمه برای آنها توسط همان کارفرما انجام شده است. حال برای کارکنانی که کمتر از یک سال در کارگاهی مشغول به کار بوده اند، حسابدار می بایست عیدی و پاداش پایان سال را متناسب با تعداد روزهای کارکرد آنها محاسبه کند.
همچنین اگر کارگری به هر دلیلی در میانه سال همکاری خود با شرکت را قطع نماید، کارفرما موظف به محاسبه پاداش سالانه و پرداخت آن به کارگر است.
لازم است یادآور شویم که به عیدی و پاداش پایان سال مشمولان قانون کار بیمه تعلق نمی گیرد ولی مالیات آن باید محاسبه و پرداخت شود.