برخلاف اغلب رشته های فنی و مهندسی، گرایش های کارشناسی ارشد رشته مهندسی عمران تعدد بسیار زیادی دارد .
به همین دلیل متاسفانه و متاسفانه بسیاری از دانشجویان دروس اختیاری دوره لیسانس را کم اهمیت تلقی کرده و برای انتخاب گرایش کارشناسی ارشد تنها به گرایش های خاصی توجه وانتخاب رشته می کنند .
در این مقاله به بررسی اجمالی گرایش های مختلف رشته مهندسی عمران و بازار کار آنها خواهیم پرداخت تا دانشجویان را کمی با فضای این رشته ها آشنا کنیم .
در ابتدا کمی به خود رشته عمران و تاریخچه آن بپردازیم.
1 – تاریخچه رشته عمران
در گذشته ای نه چندان دور اولین علم مهندسی ،مهندسی نظامی بود که تا چندین قرن نیز با قدرت و یکه تازانه در مدارس علوم و فنون اکثر کشور ها آموزش داده می شد تا اینکه اولین نشانه های ظهور رشته ی مهندسی عمران به چشم خورد. در آن زمان اهل علم این گرایش از علم را مهندسی غیرنظامی یا همان civil نامیدند.
بنابراین بعد از رشته های محض و مادر (ریاضی ، فیزیک و شیمی ، منطق و فلسفه) و مهندسی نظامی ، رشته ی مهندسی عمران قدیمی ترین رشته ی مهندسی محسوب می شود.
2 – هدف مهندسی عمران
هدف رشته عمران تربییت نیروهایی متخصص است که بتوانند در زمینه های گوناگون مانند ساختمان‌سازی، راه‌سازی، پل‌سازی، بلند مرتبه‌سازی، سازه‌ها و بناهای آبی، جمع‌آوری و دفع فاضلاب، محیط زیست و … مسئولیت طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گیرند.
در واقع مهندسی عمران از جمله رشته‌هایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی است.
بنابر این برای احداث هرچیزی که به آبادانی کشور باز می‌گردد، مانند: سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابراتی، ساختمان‌های مقاوم در برابر زمین‌لرزه، سیل و آتش و نیروگاه‌های برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز و در نهایت حفظ محیط زیست، به یک مهندس عمران نیاز داریم.
3 – چرا گرایش های مختلف عمران بشناسم ؟
دانشجویان باید توجه کنند که رشته عمران در گستره وسیعی از امور دولتی و زیر ساختی کشورها کاربرد دارد بنابر این ، این رشته گرایشات فراوانی دارد .
هر ساله تعدا زیادی از دانشجویان پس از اتمام تحصیل به دلیل انتخاب رشته نامناسب از انتخاب خود پشیمان می شوند و چندین و چند سال از بهترین سال های عمرشان را تلف می کنند .
برای حل این مشکل شما باید بدانید که کاربرد دوره کارشناسی ارشد چیست و گرایش های رشته مهندسی عمران را به خوبی شناخته و طبق آن ها بهترین تصمیم را بگیرید.
گرایش های عمران4 – کلیات کارشناسی ارشد رشته های مهندسی
تعداد واحد هایی که بایستی در مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی عمران بگذرانید ، در گرایش های مختلف ثابت و معمولاً 32 واحد می باشد.
دروس مختلف مقطع کارشناسی ارشد را می توان به چهار دسته تقسیم کرد :
درس های اجباری : 12 واحد
درس های اختیاری : 12 واحد
سمینار و روش تحقیق : 2 واحد
پایان نامه : 6 واحد
احتمالاً از مقطع کارشناسی با مفهوم دروس اجباری و اختیاری آشنایی کافی را دارید.
در درس سمینار و روش تحقیق شما با مفاهیمی چون پروپوزال و روش های تحقیق آشنا خواهید شد.
نکته قابل تامل در ماهیت کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته عمران آن است که دوره کارشناسی آموزش محور و دوره کارشناسی ارشد تحقیق و پروژه محور است .
قطعا اصلی ترین درس کارشناسی ارشد در تمامی رشته ها پایان نامه می باشد. بنابر این در ادامه بیشتر با این بخش آشنا می شویم .
در درس پایان نامه بایستی در رابطه با موضوعی جدید و یا نگاهی جدید به موضوع از پیش بررسی شده تحقیق و مطالعاتی را انجام دهید و در نهایت نتیجه آن را به استاد راهنمای خود را گزارش کنید.
لازم به ذکر است که اگر موضوع پایان نامه شما خوب باشد می تواند کمک شایانی به شما برای پذیرش در دانشگاه های خارج و یا داخل از کشور و یا استخدام در شرکت های گوناگون داشته باشد .
همچنین تحقیقاتی که در این دوره انجام می دهید برای نوشتن مقالات گوناگون بسیار مفید هستند و به عبارتی میتوانید از پایان نامه خود تعدادی مقاله استخراج کنید .
با توجه به نکاتی که مطرح شد دوره کارشناسی ارشد دوره ای است که در آن انجام تحقیقات برای ادامه تحصیل در دانشگاه ها و یا استخدام در شرکت های سطح بالا بسیار پر اهمیت می باشد .
5 – گرایش های رشته مهندسی عمران
کارشناسی ارشد رشته عمران قرابت زیادی با یکدیگر دارند و در واقع در تعداد محدودی از واحدهای درسی با یکدیگر تفاوت دارند.
برای مثال گرایش های سازه و زلزله از این دست گرایش ها هستند.
گرایش های رشته مهندسی عمران برای کارشناسی ارشد به شرح زیر می باشد :
سازه
زلزله
ژئوتکنیک (خاک و پی)
مهندسی آب و سازه های هیدرولیکی
مهندسی محیط زیست
مهنسی و مدیریت ساخت
راه و ترابری
ساختمان های هوشمند
حمل و نقل
مهندسی سواحل ، بنادر و سازه های دریایی
مهندسی خطوط راه آهن
قبل از شروع معرفی گرایش های مختلف می توانید پر طرفدارترین گرایش های مهندسی عمران را در اینفوگرافیک زیر مشاهده کنید.
گرایش های عمران
مهندسی سازه
در گذشته گرایش سازه از پرطرفدارترین گرایش های رشته عمران محسوب می شد ولی پس از مدتی اقبال خود را از دست داد.
در این گرایش بیشتر به سیستم های سازه ای ، رفتار اتصالات ، میراگرها در سازه و از این دست مسائل پرداخته می شود.
در واقع تفاوت بین دروس کارشناسی عمران و گرایش سازه در بررسی تحلیل های غیر خطی سازه ها و اعضای سازه ای می باشد.
بنابر این اگر به تحلیل و طراحی سازه ها در ایتبس و سیف علاقه مندید شاید این گرایش مناسب شما باشد.
دروس اجباری که مهندسین سازه در دانشگاه می گذرانند به شرح زیر است :
یکی از دروس ریاضیات عالی مهندسی یا تحلیل غیر ارتجاعی سازه – 3 واحد
تئوری الاستیسیته – 3 واحد
دینامیک سازه ها – 3 واحد
روش اجزاء محدود – 3 واحد
مهندسی زلزله
زلزله یکی از بلایای طبیعی خطرناک و غیرقابل‌پیش‌بینی است که امروزه به دلیل ساختمان‌هایی که در آن زندگی می‌کنیم هر لحظه زندگی ما را تهدید می‌کند؛ این تهدید علاوه بر جان، ازلحاظ اقتصادی نیز ضررهای بسیار زیادی به بار می‌آورد.
متأسفانه کشور ایران از زلزله‌خیزترین کشورهای دنیا است و به دلیل قرارگیری در کمربند لرزه‌ای آلپ – هیمالیا (که یکی از فعال‌ترین مناطق زلزله‌ای جهان به شمار می‌آید) سالانه زمین‌لرزه‌های زیادی در کشورمان رخ می‌دهد. خوشبختانه با روش‌هایی می‌توان ضررهای این بلا را کم یا به‌صورت کامل نابود کرد.
همانطور که در بالا اشاره شد دروس گرایش زلزله با گرایش سازه شباهت بسیار زیادی دارد.
این گرایش دارای 32 واحد شامل 24 واحد دروس تئوری و عملی، 2 واحد درس گروهی و 6 واحد پایان‌نامه است.
در دوره آموزش‌محور به‌جای 6 واحد پایان‌نامه، 6 واحد درس اختیاری است.
ازجمله دروس مهم این گرایش می‌توان موارد زیر را نام برد :
دینامیک سازه‌ها
لرزه‌شناسی
مهندسی زلزله
طراحی لرزه‌ای سازه‌ها
دینامیک خاک
گرایش ژئوتکنیک(خاک و پی)
مهندسی ژئوتکنیک
در معرفی گرایش سازه اشاره کردیم که این گرایش مدتی است که در بین گرایش های عمران از محبوبیتش کاسته شده ولی در عوض در سال های اخیر گرایش ژئوتکنیک روز به روز پرطرفدار تر شده است.
تمرکز اصلی این گرایش، آشنایی با تاثیر بار خاک بر روی سازه ها می باشد.
ساخت‌وساز روی زمین دارای مخاطرات زیادی است و به همین دلیل در علم ژئوتکنیک سعی می‌شود با بررسی و تحلیل این مخاطرات احتمالی، راه‌حل‌هایی برایشان طراحی شود.
در ابتدای هر پروژه عمرانی، یکسری شناسایی‌های محلی ژئوتکنیکی انجام می‌شود تا در ادامه ویژگی‌های فیزیکی، مکانیکی، و شیمیایی زمین بررسی‌شده و مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا اقدامات لازم در رابطه با خطراتی مثل: زمین‌لرزه، زمین‌لغزش، و روانگرایی انجام شود.
در مرحله بعد، انواع پی‌ها، سازه‌های نگهبان، عملیات خاکی، و روسازی‌های پروژه مورد تحلیل قرارگرفته و طراحی می‌شوند.
مباحث مربوط به تونل‌ها، سدهای خاکی و آزمایشگاه‌های مکانیک خاک نیز در حیطه ی فعالیت مهندسان ژئوتکنیک قرار می‌گیرد.
دروس اجباری که مهندسین ژئوتکنیک در دانشگاه می گذرانند به شرح زیر است :
مکانیک خاک پیشرفته – 3 واحد
مهندسی پی پیشرفته – 3 واحد
دینامیک خاک – 3 واحد
یکی از 3 درس : مکانیک محیط های پیوسته ، روش اجزاء محدود ، ریاضیات عالی مهندسی – 3 واحد
گرایش مهندسی آب و سازه های هیدرولیکی
مهندسی آب
این گرایش در زمینه تحلیل و طراحی سازه هایی که به نوعی با آب سر و کار داشته باشند مانند سدها ، کانال ها و سیستم های زهکشی فعالیت دارد.
در واقع این گرایش ترکیبی از گرایش‌های آب و سازه می‌باشد؛ بنابراین انعطاف موجود در این گرایش از مزیت های آن محسوب می شود چرا که مهندسین پس از فارغ التحصیلی از این گرایش می توانند هم وارد بازار کار سازه و هم وارد بازار کار مهندسان آب شوند.
دروس اجباری که مهندسین آب و سازه های هیدرولیکی در دانشگاه می گذرانند به شرح زیر است :
هیدرولیک پیشرفته – 3 واحد
طراحی هیدرولیکی سازه ها – 3 واحد
یکی از دروس روش اجزاء محدود ، هیدرودینامیک ، هیدرولیک محاسباتی – 3 واحد
یکی از دروس سد های خاکی یا سد های بتنی – 3 واحد
مهندسی محیط زیست
در این گرایش موضوعاتی مانند تاثیر سازه ها بر محیط زیست ، عملکرد مواد شیمیایی ، موضوعاتی مربوط به اتلاف انرژی ، تصفیه و پالایش آب و هوا مورد بررسی قرار می گیرد.
این گرایش در کشور های پیشرفته همچون آمریکا ، کانادا و استرالیا بسیار حائز اهمیت می باشد ؛ بنابراین تحصیل در این گرایش برای افرادی که قصد مهاجرت به کشورهای ذکر شده را دارند بسیار تاثیرگذار است.
اگر علاقه مند به تحصیل در این گرایش هستید می توانید در دوره لیسانس دروس اختیاری هیدرولوژی و مهندسی آب و فاضلاب را اخذ کنید.
دروس اجباری که مهندسین محیط زیست در دانشگاه می گذرانند به شرح زیر است :
مبانی انتقال و انتشار و مدلسازی آلاینده ها – 3 واحد
اصول مهندسی تصفیه آب و فاضلاب – 3 واحد
دو درس از دروس 3 واحدی زیر :
اصول مهندسی و مدیریت پسماند
توسعه پایدار
اصول مهندسی آلودگی هوا
توسعه پایدار
مدیریت محیط زیست
مدیریت ساخت
تا سالیان سال تصور می شد که مهارت و تخصص فنی مهندسین در پیشبرد پروژه های عمرانی کفایت می کند ؛ شاید هم در پروژه های کوچکی که در گذشته احداث می شد این مورد کافی بود.
ولی در پروژه های بزرگ امروزی صِرف مهارت و دانش فنی ، ضامن موفقیت پروژه نیست و اینجاست که نیاز مبرم به مهندسین مدیریت ساخت احساس می شود.
می توان گفت که هدف اصلی از ایجاد رشته مدیریت ساخت تربیت و پرورش مهندسین و کارشناسانی است که از توانایی دانش کافی در جهت مدیریت و کنترل پروژه ها و همچنین برنامه ریزی های صحیح و اصولی برخوردار باشند.
همانگونه که از نام این رشته یعنی مدیریت‌ساخت پیداست، فقط شامل مدیریت نمی شود، بلکه ساختن رانیز که همان مهندسی است شامل می شود.
انتظاری که از فارغ التحصیلان این رشته دانشگاهی می رود ، مهارت لازم و کافی در مدیریت امور زیر است :
عقد قرارداد ها
مدیریت و رهبری کنترل منابع انسانی و مالی
برنامه ریزی و کنترل پروژه
البته مهندسین این رشته باید با اجرای سازه های مهم عمرانی از جمله پل ها و سدها و ساختمان ها و برج های مسکونی و اداری و همینطور مصالح ساختمانی آشنا باشند چرا که این رشته صرفا یک رشته مدیریتی نیست ، بلکه یک رشته مهندسی – مدیریتی است.
پس از فارغ التحصیلی در این گرایش میتوانید در پروژه های گوناگون از کوچک گرفته تا بزرگ فعالیت موثری در جهت کاهش هزینه ها و افزایش سرعت پروژه ها داشته باشید.
دروس اجباری که مهندسین مدیریت ساخت در دانشگاه می گذرانند به شرح زیر است :
مدیریت و مقررات پیمان – 3 واحد
روش های ساخت – 3 واحد
برنامه ریزی و کنترل پروژه – 3 واحد
یکی از دروس 3 واحدی زیر :
تحلیل و طراحی سیستم ها
مدیریت پروژه
تکنولوژی عالی بتن
مدیریت ایمنی و بهداشت و محیط زیست
مدیریت مالی و حسابداری پروژه
مهندسی راه و ترابری
این گرایش به طراحی راه ها و جاده ها می پردازد و به همین علت اغلب فارغ التحصیلان این گرایش در خارج از شهر ها مشغول به کار می شوند.
از لحاظ شباهت این گرایش بیش ترین شباهت را به گرایش حمل و نقل دارد.
دروسی که در دوره کارشناسی با این گرایش ارتباط دارند و جزو دروس اختیاری محسوب می شوند ، دروس روسازی راه ، راه سازی و مهندسی ترابری می باشد.
دروس اجباری که مهندسین راه و ترابری در دانشگاه می گذرانند به شرح زیر است :
تحلیل و طراحی روسازی پیشرفته – 3 واحد
طرح هندسی راه پیشرفته – 3 واحد
تکنولوژی مواد و روسازی – 3 واحد
یکی از دروس : مهندسی ترافیک پیشرفته یا مدیریت،تعمیر و نگهداری راه – 3 واحد
مهندسی ساختمان های هوشمند
این گرایش یکی از جدیدترین گرایش های رشته عمران محسوب می شود.
و در واقع مخاطب این رشته دانش آموختگان رشته‌های مهندسی عمران، مهندسی مکانیک، مهندسی پلیمر و مهندسی مواد هستند و در حال حاضر این رشته در کشورهای پیشرفته دنیا نیز وجود دارد.
ساختمان هوشمند به ساکنین این امکان را می دهد که از تجهیزات بطور کارامد تری استفاده نموده و احساس امنیت و آسایش را تجربه کنند.
ساختمان های هوشمند علاوه بر به ارمغان آوردن آسایش و راحتی برای ساکنین با محیط زیست نیز سازگار اند و در صرفه جویی انرژی هم بسیار موثر است.
در واقع سیستم مدیریت ساختمان (BMS) سیستمی است که وظیفه نظارت بر امور و فعالیت های ساختمان و ایجاد تغییرات لازم به صورت هوشمند با توجه به تغییر شرایط محیطی را بر عهده دارد.
یکی از مشهورترین ساختمان های هوشمند ساخته شده در دنیا می توان به جزیره کریستال در شهر مسکو روسیه اشاره کرد.
نکات پایانی
در این مقاله به بررسی پر طرفدار ترین گرایش های کارشناسی ارشد رشته عمران پرداختیم و رفته رفته این مقاله را با گرایش های دیگر به روز می کنیم.
دروس ذکر شده در این مقاله دروس اجباری بودند و از ارائه دروس اختیاری به علت تعدد آن ها صرف نظر شد ؛ بنابراین شما عزیزان می توانیم جهت مشاهده دروس اختیاری از چارت تحصیلی وزارت علوم استفاده نمایید.
همچنین دروس ذکر شده ممکن است است در گذر زمان تغییر کرده باشند ؛ هرچند سعی ما بر این بوده که این مقاله را همواره به روز نگه داریم ولی جهت بررسی آخرین وضعیت دروس هر گرایش از چارت رسمی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری استفاده نمایید.
همانطور که در مقاله هم ذکر شد درگذر زمان گرایش های مختلف از میزان طرفداری متفاوتی برخوردارند؛ بنابر این در انتخاب گرایش حتما به این نکته توجه داشته باشید که گرایش انتخابی شما لزوما ربطی به پرطرفدار یا کم طرفدار بودن آن نداشته باشد.