از تعداد خانه‌های قدیمی در تهران روز به روز کاسته می‌شود و مسئولین سازمان میراث فرهنگی می‌کوشند تا برخی از آن‌ها را، به دلایل تاریخی حفظ کنند. چنان‌چه خانه‌ای متعلق به یکی از شخصیت‌های تاریخی باشد، یا از برهه‌ی خاصی از تاریخ به‌جا مانده باشد، می‌توان آن خانه را به موزه‌ای برای بازدید تبدیل کرد. خانه‌موزه‌ها به همراه باغ‌موزه‌ها، جاذبه‌های گردشگری جدیدی هستند که در سال‌های اخیر با استقبال قابل توجه گردشگران مواجه بوده‌اند. خانه موزه مدرس ، که در چهارراه سرچشمه‌ی تهران واقع است، یکی از خانه‌موزه‌های تازه افتتاح‌شده‌ی پایتخت است. در این مطلب، قصد داریم تا این خانه‌موزه‌ی زیبا را به شما معرفی کنیم تا برای بازدید از آن اطلاعات کافی در اختیار داشته باشید. سفرزون را تا انتها همراهی کنید.
خانه‌ای که امروز به سراغش می‌رویم، خانه‌ی یکی از بزرگان تاریخ و سیاست، در کوچه پس کوچه‌های بافت تاریخی محله عودلاجان در حصار ناصری تهران قدیم است. خانه‌موزه شهید مدرس، عمارتی تاریخی است که علاوه بر ارزش‌های معماری، از تاریخچه سیاسی-اجتماعی خاصی برخوردار است. این خانه، عمده‌ی عناصرِ معماریِ خانه‌های ایرانی در زمان خودش را دارد و قدم زدن در آن، ما را به گذشته‌های دور می‌برد. به‌علاوه فضای معنوی خانه، الهام‌بخش نسل‌های جوان خواهد بود تا با مفاخر دینی و تاریخی کشور خود آشنا شوند.
آیت‌الله مدرس؛ یک روحانی سیاست‌مدار
سید حسن مدرس در سال ۱۲۴۹ در قریه‌ی سرابه کچو از توابع شهرستان اردستان (در استان اصفهان) به دنیا آمد. او تحصیلاتش در رشته‌ی علوم اسلامی را در شهرهای اصفهان، سامرا و نجف گذراند. مدرس، به مدت ۱۷ سال، نماینده ی مجلس بود و از مخالفین اصلی رضاخان به شمار می‌رفت. او زندگی سیاسی‌اش را صرف مبارزه با استبداد و استعمار کرد و جان خود را نیز در همین راه گذاشت. او که در سال‌های آخر عمرش، توسط رضاخان تبعید شده بود، در همان تبعید، به شکل مشکوکی درگذشت.
سرگذشت خانه موزه مدرس
خانه‌ی مدرس محل زندگی آیت‌الله در تهران در سال‌های پیش از تبعید بود. در زمان پهلوی خانه را به نام خانه‌ی وزیر مختار فرانسه می‌شناختند که سالیان سال پس از تبعید و درگذشت شهید مدرس، رها شده و متروک بود. تا اینکه در سال ۱۳۹۳ توسط شخصی به نام حاج محمد انصاری خریداری و مرمت شد. بخش‌هایی از این خانه در گذر این سال‌ها، خراب شده و از بین رفته بودند، اما قسمت‌هایی را که می‌شد تعمیر کرد، با همان سبک قدیمی و اصلی خانه بازسازی کردند. خانه زمانی محل تردد چهره‌های سرشناس تاریخ و سیاست از جمله مشیرالدوله، وثوق الدوله، مستوفی الممالک، ملک الشعرای بهار، موتمن الملک پیرنیا، مصدق و حتی خود رضا خان بوده است. این خانه‌ی قدیمی که برخی از تصمیم‌های سرنوشت ساز تاریخ ایران در آن گرفته شده، اکنون به موزه تبدیل شده است تا علاقه‌مندان بتوانند در آن قدم بزنند و خود را در حال‌و‌هوای تاریخ قرار دهند.
معماری خانه موزه مدرس
این بنا در دوره‌ی قاجار و بر اساس الگوی معماری سنتی خانه‌های ایرانی ساخته شده است. سه حیاط مرکزی و سه در ورودی به همراه اتاق‌ها، راهرو‌ها و حوض‌خانه. این خانه دارای تزئینات آجری ساده شامل قطار بندی و آجرکاری بالای برخی سردرها بوده و نیز هر سه حیاط مرکزی دارای حوضی زیباست که پس از مرمت بنا نیز حفظ شده است. در طی سال‌هایی که بنا متروکه بوده، بخش‌هایی از آن تخریب و دچار آسیب‌های جدی شده است. اما مرمت آن مبتنی بر طرح اولیه و با هدف حفظ اصالت انجام شده و الگوی معماری در تمام فضاهای بیرونی و اندرونی و نیز مصالح به کار رفته حفظ گردیده است. از خلاقیت‌های بکار رفته در مرمت می‌توان به استفاده از سیستم سازه‌ای مدرن با هدف مسقف نمودن حیاط مرکزی اشاره نمود که بدون دخالت و آسیب در سازه‌ی اصلی انجام شده است.
فضاهای گوناگون خانه موزه مدرس
خانه‌ی مدرس فقط محل سکونت شهید مدرس نبوده، بلکه مکانی برای فعالیت‌های گسترده‌ی سیاسی-اجتماعی ایشان نیز بوده است. از این رو،خانه دارای فضاهای اندرونی و بیرونی است که شامل یک بخش اندرونی برای سکونت ساکنین منزل و دو بخش بیرونی متشکل از فضاهای تدریس و تفسیر و همچنین فضاهایی جهت ملاقات‌های مردمی و ملاقات با رجال است. فضاهای مختلف طوری در اطراف سه حیاط مرکزی جانمایی شده‌اند که در عین حفظ استقلال فضایی و محرمیت، به سایر بخش‌های دیگر نیز دسترسی و ارتباط داشته باشند. با وجود اینکه برای بخش‌های اندرونی و بیرونی ورودی‌های مجزا در نظر گرفته شده، ولی ارتباط سه بخش کلی خانه توسط حیاط مرکزی حفظ شده است. دور تا دور حیاط این خانه گلدان‌های زیبای شمعدانی چیده شده و صفای تاریخی آن را حفظ کرده‌اند. همچنین در زیرزمین مجموعه یک شربت‌خانه‌ی جذاب وجود دارد که بعد از گشت و گذار در خانه، می‌توانید خود را به صرف یک نوشیدنی مهمان کنید.
فعالیت‌های فرهنگی در خانه موزه مدرس
این خانه پس از مرمت به عنوان دارالقرآن و خانه موزه شهید مدرس با هدف فعالیت‌های فرهنگی، پژوهشی و اجتماعی و نیز گردآوری مستندات موزه‌ای مرتبط با شهید مدرس احیاء شد. بنیاد مدرس شناسی، از اصلی‌ترین بخش‌های این موزه است که محل نگهداری مستندات اصیل، کتاب‌ها، مقالات و پایان نامه‌ها پیرامون شهید آیت الله مدرس بوده که در خدمت پژوهشگران و علاقه‌مندان این شهید بزرگوار قرار گرفته است. این مجموعه علاوه بر فعالیت‌های موزه‌ای و معرفی ابعاد گوناگون شخصیت این شهید بزرگوار، با دارا بودن کتابخانه، آرشیو و مرکز مطالعات، میزبان رویداد‌های فرهنگی و هنری نیز هست.
دسترسی به خانه موزه مدرس
این عمارت تاریخی در محله‌ی عودلاجان، چهارراه سرچشمه، خیابان امین‌حضور (امیر کبیر شرقی)، گذر میرزا محمود وزیر (کوچه شهید جاویدی)، کوچه‌ی نصیرالدوله (مدرس)، پلاک شماره‌ی پنج جای دارد. بهترین راه رفتن به خانه موزه مدرس استفاده از مترو است. از آنجا که محله عودلاجان نزدیک بازار تهران قرار دارد، تردد ماشین در این منطقه امکان‌پذیر نیست. بنابراین شما می‌توانید از ایستگاه ۱۵ خرداد با یک پیاده‌روی ۱۵ تا ۲۰ دقیقه‌ای به گذر عودلاجان برسید. اگر اهل بازارگردی هستید، دیدن سبزه‌میدان و جنب‌وجوش مردم در حال خرید، برایتان خالی از لطف نیست. برای کوتاه کردن مسیر می‌توانید سوار ماشین‌های برقی شوید. ماشین‌هایی که بعد از خیابان ناصرخسرو قرار دارند و مسافران را تا خیابان مصطفی خمینی و چهارراه سیروس می‌رسانند. از ابتدای خیابان امامزاده یحیی تا خانه‌ی مدرس هم راهی نیست. اواسط این خیابان قدیمی عمارت کاظمی و امامزاده یحیی قرار دارند. خیابان را که مستقیم بروید به حمام تاریخی نواب می‌رسید. بعد از آن باید نشانی خانه را یا از اهالی محله بپرسید یا از نقشه‌های اینترنتی کمک بگیرید.
در میان شلوغی‌های پایتخت، بین برج‌ها و ساختمان‌های بلند، هنوز هم می‌توان خانه‌های قدیمی و نوستالژیک از گذشته‌های دور پیدا کرد.