با وجود اینکه در سال‌های گذشته گردشگرهای زیادی از ایران به گرجستان سفر کرده‌اند و این کشور و دیدنی‌هایش، به‌‌خصوص شهرهای تفلیس و باتومی، بین گردشگرهای ایرانی حسابی معروف است، اما جاذبه‌های این کشور، به‌ویژه جاذبه‌های تاریخی، خیلی بیشتر از چیزی است که تصور می‌کنیم. یکی از این دیدنی‌های تاریخی بسیار جذاب گرجستان، شهر متسختا است. شهری که پایتخت یکی از پادشاهی‌های باستانی این منطقه بوده و از آن دوران آثار زیادی در این شهر باقی مانده است. این بار در مجله سفرزون به سراغ متسختا گرجستان رفته‌ایم و قصد داریم از این شهر باستانی برایتان بگوییم. اگر به تاریخ و آثار تاریخی علاقه دارید با ما همراه شوید.
متسختا گرجستان، پایتخت باستانی پادشاهی کارتلی
ین شهر در زبان گرجی یژهمْتْسْخِتا نامیده می‌شود. یژهمْتْسْخِتا یا همان متسختا در ایالت شیداکارتلی و در فاصله‌ی بیست کیلومتری شمال تفلیس قرار دارد. متسختا پایتخت پادشاهی گرجستان شرقی بوده و در نیمه‌ی دوم هزاره‌ی اول قبل از میلاد مسیح ساخته شده است.
این شهر به شکل یک نوار باریک در ساحل رودهای متکواری و آراگوی قرار دارد و دور تا دورش را کوه‌ها فراگرفته‌اند. در دوره‌ای که متسختا پایتخت قلمرو پادشاهی بود، اطراف شهر را استحکامات و بناهای نظامی احاطه کرده بودند که دامنه‌ی آنها تا کوه‌های اطراف شهر هم ادامه داشت و مجموعه شهر و استحکامات، در کنار هم یک مرکز دولتی وسیع را شکل داده بودند.
شهر متسختا از قرن چهارم میلادی یعنی حدود سال ۳۳۷ پس از میلاد، دین مسیحیت را به عنوان دین رسمی پذیرفت. به همین دلیل است که دفتر مرکزی کلیسای ارتودکس و کلیسای رسالت گرجستان در این شهر واقع شده‌اند. توسعه و رشد شهر متسختا گرجستان از قرن‌های اولیه مسیحیت شروع شد و تا قرن ششم میلادی ادامه داشت. در قرن ششم میلادی پایتخت قلمرو پادشاهی گرجستان به تفلیس منتقل شد و متسختا از آن پس، دیگر فقط مرکز مذهبی کشور شد.
متسختا هم شهر است و هم موزه
براساس یافته‌های باستان‌شناسی، متسختا همچنین یکی از مراکز اصلی معماری باستانی گرجستان است. در کاوش‌های انجام‌شده در این شهر قدیمی که بهتر است آن را یک موزه-شهر جذاب بنامیم، آثار با ارزشی از هزاره‌ی اول پیش از میلاد و قرن‌های اول تا شش میلادی که دوره‌ی اوج رشد و شکوه شهر بود، پیدا شده است.
در واقع، این آثار به همراه ظروف و جواهرات کشف شده و بناها و استحکامات باقی‌مانده نشان می‌دهند که این شهر تمدن شکوفا و نظام اجتماعی پیشرفته‌‌ای داشته است. مهم‌ترین آثار دوران شکوفایی شهر، کلیسای سوتیتسخوولی، صومعه سنت نینو، قلعه ببریس تسیخه، صومعه جواری، آرماز تسیخه، قلعه آرمازی، صومعه شیو مگویمه و زدازنی هستند. به دلیل اینکه شهر مرکزیت مذهبی داشته و تا قرن‌ها این مرکزیت ادامه داشت، بیشتر بناهای مهم شهر، صومعه و کلیسا هستند. البته دیدنی‌های تاریخی شهر بیشتر از این‌هاست و چند محوطهی باستانی را هم شامل می‌شود.
دیدنی‌های پایتخت باستانی گرجستان شرقی
گفتیم که بیشتر دیدنی‌های متسختا گرجستان، صومعه و کلیسا و کلیسای جامع و اصولا بناهای مذهبی هستند. در ادامه، کمی بیشتر از این‌ها برایتان می‌گوییم.
کلیسای سوتیتسخوولی درست در مرکز شهر قرار دارد. بنای اولیه‌ی کلیسا در قرن چهارم که متسختا دین مسیحیت را به عنوان دین رسمی اعلام کرد، ساخته شد. اما بنای فعلی را معمار آرساکیدزه در قرن یازدهم ساخت. معماری این کلیسا که از ترکیب قطعه سنگه‌های حجاری شده ساخته شده، بسیار زیبا است. روی دیواره‌ی شمالی، یک بازو و دستی که قلم دارد به عنوان نمادی از سنگ‌تراشانی که کلیسا را ساخته‌اند، حجاری شده است. صومعه‌ی سامتاورو در نزدیکی این کلیسا هم یکی دیگر از نمونه‌های معماری قرن چهارم است. طبیعت این منطقه هم بسیار زیباست.
صومعه سنت نینو که در مرکز شهر قرار دارد، قدمتش به قرن یازدهم میلادی می‌رسد. این صومعه شامل یک برج ناقوس و کلیسای سنت نینو و کلیسای اصلی است. معبد جواری که یکی از با ارزش‌ترین آثار معماری گرجستان است، در قرن ششم میلادی ساخته شده است. این معبد روی یک تپه، درست در محل برخورد دو رود متکواری و آراگوی قرار دارد. این بنا یکی از اولین نمونه‌های بناهای گنبدی است و در شب وقتی نورافکن‌ها روشن می‌شوند، بسیار زیبا و دیدنی است.
یکی دیگر از دیدنی‌های متسختا گرجستان است که ۳۰ هکتار وسعت دارد و در گذشته از آن برای کنترل مسیرهای ورودی و خروجی شهر استفاده می‌شد. قلعه ببریس تسیخه هم در شمال شهر و در سمت راست رودخانه آراگوی قرار دارد و قدمتش به دوران باستان می‌رسد. صومعه شیو مگویمه در فاصله هشت کیلومتری شهر و در ساحل چپ رود متکواری قرار دارد و در قرن ششم ساخته شده است.
به جز کلیساها و صومعه‌ها، دو محوطهی باستانی ممکن است برای تاریخ‌دوستان جالب باشد: محوطهی باستان‌شناسی محافظت شده‌ی متسختا که آثار دوره‌ی برنز و قرون وسطا در آن کشف شده و منطقه تاریخی آرماز تسیخه که در مسیر تفلیس-متسختا قرار دارد و دیوارها و برج‌ها و سازه‌های اقامتگاه سلطنتی در آن پیدا شده است.
یکی از جاهای جذاب این شهر برای دوست‌داران ادبیات، موزه‌ی دولتی ایلیا چاوچاوادزه ساگارامو، نویسنده‌ی معروف گرجی است. این موزه در روستایی نزدیک متسختا به نام ساگارامو قرار دارد و شامل اقامتگاه، بناهای جانبی و باغ انگور است. در محل مرگ این نویسنده که در جاده نظامی گرجستان در ساحا رود آراگوی است، یک ستون سنگی یادبود نصب شده است.