اعاده حیثیت یا شرف همانطورکه از معنای عرفی آن پیداست برای زمانی است که افراد بدون دلیل و بدون توجیه خاصی، علیه یک شخص شکایتی را یا ادعایی را مطرح می کنند اما آن امر برخلاف حقیقت و دروغ و به نوعی افترا است حال شخص مقابل می تواند علیه طرح کننده این شکایت یا اظهارات شکایت کند و ادعای شرف کند که به آن اعاده حیثیت نیز گفته می شود.
ممکن است فردی لفظی یا کتبی، چیزی را به کسی نسبت دهد و خلاف واقع و حقیقت باشد.
میتوان گفت به نوعی آبرو و حیثیت شخص را در معرض خطر قرارداده است و برای آن که این امر در جامعه رواج پیدا نکند و هر کسی بدون دلیل به کسی تهمت و افترا نزند راه شکایت از آن از طریق اعاده حیثیت باز گذاشته شده که افرادی که در این مسیر حقوق و شخصیت آنها خدشه دار شده، بتوانند شکایت کنند و حقوق خود را اجرا کنند.
افترا ممکن است به صورت شفاهی و کتبی یا به صورت اشارات بدنی نیز باشد. از طرفی افترا به افترای قولی و یا عملی تقسیم می شود.
افترا در نوشتار مثل مقالات روزنامه ها، تصاویر، ایمیل و برنامه های تلویزیون و رادیو و…که افترای رسانه ای هم نامیده می شود؛ ممکن است.
قانون گذار در ماده ۶۹۷ در باب افترا و در ماده ۶۹۸ در باب نشر اکاذیب، تعیین مجازات کرده است که افراد باید با توجه به شرایط. و مسئله حقوقی خود و کمک وکیل اعاده حیثیت راه شکایت را و نحوه آن را انتخاب کنند.
در اصلاحات قانون جدید جرم افترا تنها مجازات جزای نقدی درجه شش خواهد داشت. که در حال حاضر میزان این جزای نقدی ۶ میلیون تا ۲۴ میلیون است که تعیین میزان آن با قاضی است.
اما جرم نشر اکاذیب طبق ماده ۶۹۸ مجازات آن به صورت اختیاری تعیین آن به یکی از این دو صورت با قاضی است. البته که هر دو مجازات اعمال نمی شود و قاضی یکی از این ها راه انتخاب میکند.
۱. حبس ۱ ماه تا ۱ سال که در اینجا میتوان با نهاد های ارفاقی فرد حبس نشود.
۲. شلاق از یک ضربه تا ۷۴ ضربه.
گفتیم که کسی اعاده حیثیت می کند که در اثر شکایت یا اظهارات شخص دیگر آبرو و حیثیت او لکه دار شده است که با جمع شدن شرایطی می تواند تحت عنوان افترا در دادگاه علیه شخص طرح شکایت کند.
در واقع از آنکه افترا زده است شکایت می شود. که از این طریق می توان حتی خسارات معنوی یعنی خسارات وارد بر شخصیت و حیثیت فرد را به طریقی که دادگاه تعیین می کند جبران کرد.