کدام وراث هم در ارث بردن سایر وراث و هم در میزان سهم الارث آنها مؤثر است؟
در این مقاله به محدودیت در ارث و انواع و مصادیق آن اشاره می کنیم. محدودیتی که در قانون مدنی به حجاب معروف است. حجاب به موانع یا محدودیت های ارث برخی از ورثه از متوفی اطلاق می شود. به کسی که مانع ارث دیگران می شود یا مانع ارث می شود، حاجب می گویند. بنابراین حجاب حالتی است که وارث دیگر با داشتن یک یا چند وارث یا ارث نمی برد یا کمتر ارث می برد. حجاب دو نوع است. حجاب حجمان و حجاب نقدی. حجاب هرمانی
حجاب هارمانی
حجاب هارمانی
سلب اصل ارث را حجاب می گویند. حجاب حجابی یا به این صورت است که وجود وارث در هر طبقه، دهلیز هرالدی طبقه بعدی است و یا در هر طبقه، درجه نزدیک، دهلیز سلطه درجه دور است. به این ترتیب اگر در طبقه اول ارث برده شود، وراث طبقه دوم ارث نمی برند. مثلاً در صورت وجود فرزند یا مادر یا پدر متوفی، نوه یا خواهر و برادر متوفی ارث نمی برد.
مصادیق توهین به مقدسات
هر طبقه سد محافظ طبقه بعدی است. یعنی طبقه دوم تا طبقه اول ارث نمی برد و طبقه سوم تا طبقه دوم ارث نمی برد.
در هر دسته (نه در هر طبقه)، هر چه درجه نزدیکتر باشد، مانع وراثت دورتر است.
با خواهر و برادر ابوینی بودن (برادران و خواهرانی که پدر و مادر یکسان با متوفی هستند)، برادر و خواهر ابی (برادران و خواهرانی که با متوفی فقط یک پدر دارند و مادرشان متفاوت است) ارث نمی برند. معیارهای محرمانه بودن
ملاک حجاب از اصل ارث، رعایت قرابت با میت است. بنابراین، هر طبقه از وراث، طبقه بعدی را از ارث محروم می کند; مگر در مورد ماده 936 و موردی که ورثه بعدی می تواند به قائم مقام ارث برساند که در این صورت هر دو ارث می برند.
ماده 936 قانون مدنی: با وجود امامان یا اولاد آنان ارث نمی برند. مگر اینکه وارث منحصر به پسر عموی ابوینی با پسر عموی مجرد ابی باشد که در این صورت فقط پسر عمو پسر عمو را از ارث محروم می کند; اما اگر با پسر عموی ابوینی عمه یا دایی داشته باشد یا چند امام باشد حتی ابی تنها، پسر عمو ارث نمی برد.
چه کسی مانع ندارد؟
پدر و مادر و پسر و دختر نگهبان ندارند. زن و شوهر نیز محدودیتی ندارند. زن و شوهر با همه طبقات قابل جمع است و طبقات مانع ارث بردن آنها نمی شود.
نقص حجاب
نقص حجاب
در صورت کمبود حجاب (حجاب جزئی یا حجاب از برخی)، حجاب باعث می شود که ورثه دیگر ارث کمتری به ارث ببرد تا اینکه بقیه را خودش (یا حتی خودش نکند). مثل بچه هایی که برای برنده شدن بیشتر، فرض بالای زن یا شوهر را به فرض پایین تقلیل می دهند. پس عیب آن این است که فرض ورثه از زیاد به کم می‌رسد، مانند سهم شوهر که در صورت داشتن فرزند از زوجه متوفی نصف تا ربع کاهش می‌یابد.
مصادیق بی حجابی
فرزند زن متوفی خلاف شوهرش است.
فرزند این مرد متوفی حاجب نقشانی همسر وی است.
فرزند متوفی در مقابل پدر است.
فرزند میت یا برادران و خواهران متوفی برعکس مادر است.
در مواردی که متوفی صاحب فرزند می شود، مانند حالت سوم، فرزند مادر معلول می شود. اگر میت فرزند نداشته باشد سهم مادر بیشتر و در صورت داشتن فرزند سهم کمتری به او تعلق می گیرد. یکی از آنها را می توان به عنوان ماده حاجب دیگر معرفی کرد. زیرا سهم آنها از یک ثانیه به یک سوم کاهش می یابد. در هر حال سهم دختر و دختر در نبود پسر برای متوفی در هر حال نسبت معینی از ترکه است.
اگر بعد از تقسیم اموال بین وراث مقداری مال اضافی اضافه شود باید این مقدار از اموال اضافی بین وراثی که معین شده تقسیم شود. مگر اینکه ورثه برای مدت اضافه شدن مال منع شده باشند که در این صورت استحقاق ارثی را ندارند که به آن (رد) می گویند.
مثلاً زوجه اصلاً نمی تواند بیش از یک چهارم مال را ارث ببرد. زوجین در صورت وجود وراث نسبی دیگر بیش از یک ثانیه نمی توانند ارث ببرند. مادر نمی تواند بیش از یک ششم ارث ببرد. در مواردی از حجاب ردّ محروم می شود، البته در صورت داشتن حجاب.
مواردی هست که ورثه اصلا ارث نمی برد ولی در شرایطی وارث دیگری می شود. و آن ها برادران و خواهران متوفی هستند که سرپرست مادر متوفی می شوند. در این صورت مادر از طبقه اول و برادران و خواهران متوفی طبقه دوم هستند اما طبقه دوم بر ارث طبقه اول تأثیر می گذارد.
اثر برات متوفیاو و خواهر (ننگ یا برادری) به سهم مادر
برادران و خواهران مرده دو تأثیر بر مادر دارند:
سهم مادر را از یک سوم به یک ششم کاهش می دهند.
آنها از طرد اضافی مادر جلوگیری می کنند.
شرایطی که در آن برادران و خواهران متوفی مادر فقدان مادر می شوند
آنها باید حداقل دو برادر یا یک برادر و دو خواهر یا چهار خواهر داشته باشند.
بگذار پدر زنده باشد.
ممنوعیت ارث ندارند؛ به جز قتل
یکی از والدین یا پدر متوفی باشد. (از ظاهر جزء ب ماده 892 ق.م چنین بر می آید که همه باید ابوینی یا ابی باشند اگر خواهر و برادر امی باشند حجاب مادر نیستند).
نکته: حجاب ارث را با مانع ارث اشتباه نگیرید. رابطه حجاب و مانع ارث مطلق، عمومی و خصوصی است. هر حجابی مانعی است، اما هر مانعی حجابی نیست.