کلاستروفوبیا (Claustrophobia) یک نوع ترس است که ممکن است در هر فردی با فرد دیگر متفاوت باشد. افرادی که به این نوع اختلال دچار هستند، معمولا از قرار گرفتن در زیر طاق، اتاق های شلوغ، فضاهای تنگ و… می ترسند.
برخی از افراد ممکن است از آسانسور و یا سرویس های بهداشتی عمومی نیز واهمه داشته باشند. حتی برخی از افراد مبتلا به ترس از فضای بسته از MRI و یا آزمایشات پزشکی نیز واهمه دارند.
مطالعات نشان داده است که در حدود 4% از جمعیت جهان از آسانسور می ترسند. این افراد با بسته شدن درهای آسانسور احساس می کنند که قلبشان تندتر می زند و حتی ممکن است در دست و پای خود احساس لرز داشته باشند.
علائم این نوع ترس ممکن است به مرور بیشتر شود. یعنی در دقایق اول علائم این ترس خفیف باشند و هر چقدر بیشتر در محیط بمانید این علائم شدیدتر شوند.
از مهم ترین علائم این فوبیا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
لرز یا احساس گرما
تعریق بدن
لرزیدن
مشکلات تنفسی
احساس خفگی
احساس ضعف یا سرگیجه
وزوز و یا زنگ زدن گوش
حالت تهوع
گیجی
درد قفسه سینه
تپش قلب
سر درد
خشکی دهان
بی اختیاری در ادرار
در موارد شدیدتر ممکن است که فرد تعادل خود را از دست داده و از حال برود و حتی ممکن است این ترس به مرگ منجر شود. به همین توصیه می شود که افرادی که به این نوع ترس مبتلا هستند، از رفتن به مهمانی های شلوغ خودداری کرده و یا هنگام رفتن به فضاهای تنگ و کوچک، در را باز بگذارند.
اما این راه درمان قطعی ترس از فضای بسته نیست و باید این نوع ترس از ریشه در افراد نابود شود.
هنوز علت دقیقی برای بروز این نوع ترس پیدا نشده است و بسیاری از محققان همچنان عقیده دارند که تجربیات کودکی باعث بروز چنین ترسی در افراد شده است.
به طور معمول افراد در دوران کودکی و یا در سنین نوجوانی به این ترس مبتلا می شوند. این ترس می تواند به اختلال عملکرد آمیگدال مرتبط باشد. آمیگدال یک بخش از مغز است که نحوه پردازش ترس را کنترل می کند. همچنین ممکن است که این ترس از یک اتفاق آسیب زا در گذشته ایجاد شده باشد.
از دیگر عوامل تاثیرگذار در این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
گیر کردن در یک فضای بسته و شلوغ برای مدت طولانی
تجربه تلاطم جریان هوا در زمان پرواز
تنبیه شدن، حبس شدن و قرار گرفتن در یک فضای بسته مانند دستشویی
گیر کردن در حمل و نقل عمومی شلوغ
گیر کردن در یک فضای بسته تنگ به طور تصادفی (گیر کردن در کمد)
ابتلای والدین به ترس از فضای بسته و الگو گرفتن کودکان از والدین خود
برای درمان این نوع ترس نیز مانند سایر اختلالات روانی بهتر است که به یک روان درمانگر مراجعه کنید. انواع مختلف روان درمانی وجود دارد تا به شما کمک کند این ترس را به طور کامل ریشه کن کنید.
افرادی که دچار فوبیای فضای بسته هستند چنین موقعیت هایی را ترسناکتر از واقعیت می بینند. در رفتاردرمانی شناختی طرز فکر فرد نسبت به چنین فضاهایی اصلاح شده و واقع بین تر می شود. یک درمانگر به فرد می یاد می دهد که چگونه افکار منفی را که باعث ایجاد علائم کلاستروفوبیا می شوند، مدیریت کند. این افکار در فرد تغییر یافته و در برابر چنین موقعیت ها واکنش های بهتری نشان می دهد.
شکل عمل گرای رفتار درمانی شناختی، رفتار درمانی عقلانی هیجانی است. در این روش درمان نگرش ها، عواطف و رفتارهای ناسالم مورد هدف قرار گرفته و باعث می شود که افراد به مسائل واقع بینانه نگاه کنند.
روان درمانگر برای قرار گرفتن در موقعیت های استرس زا، از تکنیک های آرام سازی و تجسم استفاده می کند. در این تکنیک تمریناتی مانند شمارش معکوس یا تصور یک مکان امن به بیمار کمک خواهد کرد که اعصاب آرامی داشته باشد و احساس ترس او تسکین می یابد.
مواجه درمانی یکی از درمان های پرکاربرد برای اختلالات اضطرابی و فوبیا است. در این روش درمان، شما در یک موقعیت خطرناک قرار خواهید گرفت و همین موقعیت باعث می شود که بر ترس خود غلبه کنید.
این نوع درمان بر این ایده است که هر چقدر فرد بیشتر در معرض موقعیت ترسناک باشد، ترس از آن موقعیت در او کمتر خواهد شد.
در مواردی شدیدتر ممکن است بیمار به روانپزشک معرفی شده و تحت تجویز دارو قرار بگیرد. داروهای ضدافسردگی یا داروی ضد اضطراب برای درمان این نوع ترس به بیماران تجویز می شوند.
در صورتی که در موقعیت های مختلف ترس از فضای بسته به سراغتان می آید، بهتر است برای مقابله با این ترس به نکات زیر توجه داشته باشید:
آرام نفس بکشید و در هر تنفس تا عدد 3 بشمارید.
بر روی چیزی که خطری برای شما ندارد، تمرکز کنید. این چیز می تواند صفحه ساعتتان باشد.
مکررا به خود یادآوری کنید که این احساس ترس و اضطراب تمام خواهند شد.
غیرمنطقی بودن ترس را به خود یادآوری کرده و تکرار کنید.
به یک مکان یا لحظه تمرکز کنید که باعث آرامش شما می شوند.
در برابر ترس مقاومت نکنید، بلکه به خود یادآوری کنید که این حمله گذراست و تمام خواهد شد.