استراق سمع، در لغت، به معنای پنهانی گوش دادن به سخن دیگران می باشد. جرم شنود یا استراق سمع، به معنای گوش دادن به مکالمات دیگران و شنود آن، بدون مجوز قانونی است. در قانون، حکم گوش دادن پنهانی، حبس و جزای نقدی، تعیین شده است؛ اما، در رویه قضایی ایران، گوش دادن به مکالمات همسر، جرم محسوب نمی شود.
با پیشرفت جوامع، وسایل ارتباطات جمعی نیز دچار پیشرفت چشمگیری شدند و استفاده از آن ها نیز بسیار رایج شد. همواره، هر پیشرفتی، در کنار اثرات مثبت و مفیدی که دارد و همراه با تاثیری که بر رفاه افراد می گذارد، می تواند دارای اثرات مخرب نیز باشد و از همین جهت، موجب سلب آرامش و نقض حقوق عده ای نیز بشود.
استراق سمع و شنود، یکی از مواردی است که حاصل رشد وسایل ارتباطات جمعی و تکنولوژی می باشد که در بسیاری موارد، سبب نقض حقوق افراد می شود. بر همین اساس، قانون گذار، در قوانین کیفری، جرم شنود یا استراق سمع و مجازات آن را، جز در موارد قانونی و داشتن مجوز، پیش بینی کرده است.
از این رو، در این مقاله، قصد داریم، توضیح دهیم که شنود یا استراق سمع چیست و مجازات و حکم گوش دادن پنهانی به مکالمات دیگران چه می باشد. سپس، بررسی کنیم که آیا شنود مکالمات همسر، جرم است یا خیر؟. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.
شنود یا استراق سمع چیست ؟
از حقوق هر فردی، حفظ حریم خصوصی وی بوده که قانونگذار، این حق را به رسمیت شناخته و در صورت نقض این امر، برای آن، مجازات تعیین کرده است. یکی از مواردی که می تواند، موجب نقض حریم خصوصی افراد شود، شنود یا استراق سمع یا به عبارتی، گوش دادن پنهانی، به مکالمات خصوصی و شخصی افراد جامعه می باشد.
در پاسخ به این پرسش که شنود یا استراق سمع چیست و حکم گوش دادن پنهانی به مکالمات دیگران چه می باشد؟ باید گفت: شنود یا استراق سمع، در لغت، به معنای دزدیدن، دزدی کردن و پنهانی گوش دادن به سخن دیگران است. این امر، امروزه، با گسترش ارتباطات و تکنولوژی و خرید و فروش دستگاه های شنود، در اشکال مختلف، اتفاق می افتد.
متاسفانه، از آنجا که برخی افراد، اقدام به گوش دادن پنهانی مکالمات سایر اشخاص نمودند و سپس با تهدید و زورگیری، آرامش آن ها و نظم عمومی جامعه را برهم زدند، قانون گذار، جرم شنود یا استراق سمع و مجازات آن را در قانون، پیش بینی کرد و از این طریق، تلاش نمود تا در راستای حفظ آرامش و حریم شخصی افراد و حقوق شهروندی آن ها بکوشد.
یکی از بارزترین مصادیق جرم شنود یا استراق سمع، کنترل تلفن افراد است. گوش دادن پنهانی به مکالمات دیگران، جز در مواردی که به امنیت داخلی کشور مربوط است و یا برای احقاق حقوق دیگران به نظر قاضی، ضروری تشخیص داده می شود، جرم است و مجازات حکم گوش دادن پنهانی را در پی خواهد داشت.
حتما بخوانید: جاسوسی رایانه ای و مجازات آن
شنود قانونی و غیر قانونی و مجازات آن
در قسمت قبل، توضیح دادیم که شنود یا استراق سمع چیست و گفتیم که قانون گذار، جرم شنود یا استراق سمع و مجازات آن را در قانون، پیش بینی کرده و مرتکبین این عمل، به مجازات و حکم گوش دادن پنهانی به مکالمات دیگران، محکوم خواهند شد. در این قسمت، قصد داریم، در خصوص شنود قانونی و غیر قانونی و مجازات آن صحبت کنیم.
بر اساس قانون، شنود یا استراق سمع، در مواردی می تواند، قانونی و مجاز باشد و جز موارد استثنا شده، در سایر مواقع، غیر مجاز و غیر قانونی بوده و مجازات و حکم گوش دادن پنهانی به مکالمات خصوصی افراد را در پی خواهد داشت. شنود قانونی و شنود غیر قانونی و مجازات آن، عبارتند از:
شنود قانونی یا مجاز: شنودی است که طبق قانون، به دستور قاضی دادگاه، برای احقاق حقوق اشخاص انجام شود و یا به امنیت کشور مربوط باشد. در غیر این صورت، شنود، غیر قانونی است و در قانون، جرم شناخته شده و مرتکب، به مجازات و حکم گوش دادن پنهانی، محکوم خواهد شد.
شنود غیر قانونی: شنود یا استراق سمعی است که بدون مجوز و حکم قانون، صورت گیرد. ماده 2 قانون جرائم رایانه ای، در این خصوص، مقرر می دارد: « هر کس به طور غیر مجاز، محتوای در حال انتقال ارتباطات غیر عمومی، در سامانه های رایانه ای یا مخابراتی یا امواج الکترو مغناطیسی یا نوری را شنود کند، به حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از ده میلیون ریال تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات، محکوم خواهد شد." بر اساس این ماده، مرتکبین شنود غیر مجاز، محکوم به حبس و پرداخت جزای نقدی، خواهند شد.
پس از توضیح در خصوص جرم شنود یا استراق سمع و مجازات آن، در ادامه، بررسی خواهیم کرد که آیا شنود مکالمات همسر، جرم است یا خیر؟
بیشتر بخوانید: شکواییه در رابطه با استراق سمع
آیا شنود مکالمات همسر جرم است؟
در قسمت های قبل، توضیح دادیم که جرم شنود یا استراق سمع و مجازات آن چیست و گفتیم که هرکس، بدون مجوز دادگاه و دستور قاضی، اقدام به شنود غیر قانونی کند، به مجازات و حکم گوش دادن پنهانی، یعنی حبس و جزای نقدی مذکور در ماده 2 قانون جرائم رایانه ای محکوم خواهد شد. پس از توضیح در خصوص این موارد، در ادامه قصد داریم، به این پرش پاسخ دهیم که آیا شنود مکالمات همسر، جرم است؟
در بسیاری از موارد، زوجین، برای اثبات خیانت و جرم رابطه نامشروع تلفنی همسر خود، اقدام به کار گذاشتن شنود، در تلفن، منزل یا ماشین می نمایند و از این طریق، مکالمات همسر خود را ضبط کرده و در راستای دفاع از ادعای خود می کوشند. سوالی که مطرح می شود، این است که آیا، جرم شنود یا استراق سمع و مجازات آن، در این گونه موارد هم جاری و پابرجا است یا خیر؟
اصل 25 قانون اساسی، مقرر می دارد: "بازرسی و نرساندن نامه‌ها، ضبط و فاش کردن مکالمات تلفنی، افشای مخابرات تلگرافی و تلکس، سانسور، عدم مخابره و نرساندن آن ها، استراق سمع و هر گونه تجسس، ممنوع است، مگر به حکم قانون." در ماده 2 جرائم رایانه ای نیز شنود و استراق سمع غیر قانونی، جرم انگاری شده است. علی رغم اینکه در اصل 25 قانون اساسی، شنود را نیازمند حکم قانون دانسته، اما در رویه قضایی، از آنجا که نهاد خانواده، بسیار ارزشمند است، قضات، شنود مکالمات همسر، بدون مجوز را جرم نمی دانند و رای بر محکومیت کیفری نمی دهند.
در ادامه بخوانید: جرم انتشار اسکرین شات و مجازات آن
برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جرم شنود یا استراق سمع و مجازات آن در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جرم شنود یا استراق سمع و مجازات آن پاسخ دهند.
سوالات متداول
1- جرم شنود یا استراق سمع چیست؟
جرم شنود یا استراق سمع به معنای گوش دادن پنهانی به مکالمات دیگران از طریق کار گذاشتن شنود یا کنترل دستگاه تلفن و سایر مواردی است که جزئیات آن در متن مقاله آمده است.
2- مجازات شنود یا استراق سمع غیر قانونی چیست؟
مجازات شنود یا استراق سمع غیر قانونی حبس و جزای نقدی است که جزئیات آن در متن مقاله توضیح داده شده است.
3- آیا شنود مکالمات همسر جرم است؟
در رویه قضایی کشور ما از آنجا که نهاد خانواده نهادی مقدس است شنود مجازات همسر به ویژه در موارد اثبات رابطه نامشروع جرم دانسته نمی شود که جزئیات آن در متن مقاله ارائه شده است.