تعریف غذای طبیعی و اهمیت آن در پرورش ماهی
به کلیه مواد غذایی تولیدی در استخر اعم از مواد گیاهی یا جانوری که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به مصرف ماهیان می رسد، غذای طبیعی می گویند.غذای طبیعی که اصطلاحا به آن غذای زنده نیز گفته می شود،در پرورش غذای زنده آبزیان اهمیت بسیار زیادی دارد .
تأمین غذای مناسب و کافی از مهم ترین عوامل مؤثر در پرورش ماهی به شمار می رود.اگر ماهی گرسنه نگه داشته شود و مواد غذایی مورد نیاز آن، به خصوص اسید آمینه، ویتامین ها و مواد معدنی کافی به آن نرسد، باعث ضعیف شدن ماهی و سپس آلوده شدن آن به انواع بیماری ها و سرانجام باعث کاهش رشد مرگ ومیر خواهد شد .
این مسأله به ویژه در مرحله پرورش لارو یا بچه ماهیان نوزاد که هنوز سیستم گوارشی آنها تکامل نیافته است، اهمیت زیادی دارد.در این مرحله غذاهای طبیعی از جمله روتیفرها، با به همراه داشتن مواد غذایی ضروری برای ماهی بهترین نوع غذا و غذای دستی به تنهایی جوابگوی نیاز غذایی ماهی نمی باشد.ترکیب جیره غذایی باید دارای پروتئین حیوانی باشد.
پروتئین حیوانی اسیدهای آمینه، املاح و ویتامین های مورد نیاز برای رشد ماهی را تأمین می کند، در نتیجه ماهی قادر به رشد سریع طبیعی خواهد بود.این موضوع در رشد و نمو سلولهای تخم نیز تأثیر فراوانی خواهد داشت.برای ماهیان مولد جهت تولید تخم و اسپرم باید شرایط مطلوب محیطی و غذایی فراهم باشد .
مصرف مواد غذایی طبیعی در پرورش ماهیان مولد و تولید مواد تناسلی مهم بوده و ماهیانی که در محیط های طبیعی و با غذای طبیعی رشد یافته اند، به مراتب بهتر از ماهیان پرورشی می باشد .
فواید آموزش پرورش غذای زنده آبزیان
1- هضم و جذب آسان
2- تامین میکرو المانها،اسیدهای آمینه ضروری،اسیدهای چرب و سایر فاکتورهای ضروری تغذیه
3- ایجاد مقاومت در قبال عوامل بیماری زا و استرس های محیطی
4- رشد کافی گنادهای تناسلی و قابلیت تولید نسل بیشترو بهتر
5- کمک به هضم و جذب غذای کنسانتره
6- تولید آسان با قیمت نسبتا مناسب و ارزان
پلانکتون ها
پلانکتون ها یکی از آبزیانی در پرورش غذای زنده آبزیان هستند که اندام های حرکتی کاملی ندارند و با جریان آب به هر طرف می روند.پلانکتون به معنای موجود معلق در آب است، از این رو پلانکتون ها مجموعه ای از موجودات آبزی هستند که در لایه ستونی آب غوطه ور بوده و حرکت آنها بسیار کند می باشد.پلانکتون ها در محیط آب زندگی کرده و زاد و ولد می کنند و همان جا نیز می میرند.
این شناوران مهم ترین گروه موجودات زنده استخرهای پرورش ماهی محسوب می شوند، چون تولید گوشت جمعیت عظیمی از ماهیان پرورشی به طور عمده به میزان تولید پلانکتون ها بستگی دارد .
پلانکتون ها به دو گروه .عمده جانوری و گیاهی تقسیم می شوند .
روتیفرها
روتیفرها دسته ای از پروتوزواها هستند که از کوچکترین جانداران پریاخته به حساب می آیند و به صورت مجموعه زندگی می کنند و یکی از آبزیان در پرورش غذای زنده آبزیان هستند.
روتیفرها یکی از مناسب ترین غذاهای زنده ویژه بچه ماهیان نوزاد هستند. اگر خروج نوزاد ماهی از تخم همزمان با تکثیر و توسعه روتیفرها باشد، در زمان شروع تغذیه لاروها، روتیفرها در سطح انبوه موجود بوده و بچه ماهیان از رشد خوبی برخوردار خواهند بود .
روتیفرها از باکتری ها و جلبک ها تغذیه می کنند.روتیفرهایی نیز وجود دارند که گوشت خوار بوده و از روتیفرهای کوچک تغذیه می کنند ولی اکثر روتیفرها از انواع مواد غذایی استفاده می کنند(همه چیز خوار هستند) .
روتیفرها در شرایط مساعد محیطی به طریق بکر زایی تولید مثل می کنند.با وجود اینکه عمر ماده ها کوتاه است، اما هر روتیفر ماده 10 تخم می گذارد.زمان تولید مثل در ماده زودتر از نرها فرا می رسد.به طوری که هر روتیفر دو روز پس از خروج از تخم، شروع به تخم گذاری کرده و تخم ها نیز در مدت زمان کوتاهی تکامل می یابند.
از لحظه ای که تخم گذاشته می شود تا زمانی که روتیفر از آن خارج می شود دو روز طول می کشد.در شرایط نامساعد، ابتدا از طریق بکر زایی جنس نر تولید می شود و پس از جفت گیری روتیفرهای نر و ماده و انجام تولید مثل جنسی، تخمهای اپی فیوم تولید می شود که بزرگتر از تخمهای حاصل از بکر زایی هستند.این تخمها تا فراهم شدن شرایط مناسب در داخل آب یا خشکی سالم باقی می مانند .
دافنی ها
از گروه های غذای طبیعی و آبزیانی در پرورش غذای زنده آبزیان در استخرهای پرورش ماهی، دافنی ها هستند که در بعضی از کتابها تحت عنوان خاکشی ها نیز از آنها نام برده شده است .
این گروه از غذای زنده پس از مراحل اولیه لاروی و بچه ماهیان نو رس، اهمیت بیشتری پیدا می کند؛زیرا بچه ماهیان به راحتی از آنها تغذیه نموده و رشد خوبی خواهند داشت.دافنی ها از رده سخت پوستان و زیر راسته آنتن منشعب ها یا کلادوسرها می باشند.این موجودات به ترتیب اهمیت از باکتری ها، جلبک های تک سلولی و بقایای مواد آلی و همچنین از مخمر تغذیه می کنند .
تغذیه آنها به صورت فیلتراسیون، تصفیه کردن زی شناوران گیاهی، باکتری ها و ذرات مواد غذایی موجود در محیط صورت می گیرد.این پدیده در نتیجه مکانیسم حرکات و ضربان منظم پاهای سینه ای تحقق می پذیرد .
متداول ترین نوع دافنی ها عبارتند از دافنی ماگنا، دافنی پولکس، لانگس پینا و موئینا که اندازه آنها به ترتیب دافنی ماگنا بزرگتر از همه و موئینا کوچکتر از همه می باشد.لانگس پینا حساس ترین نوع دافنی است .
مساعد ترین درجه حرارت برای دافنی ها 18 تا20 درجه سانتیگراد است.کاهش اکسیژن محلول کمتر از 3 میلی گرم در لیتر سبب پائین آمدن کیفیت تخمها شده و بازده تولید مثل را کم می کند.نور برای دافنی ها به منظور فعل و انفعالات و تبادل و مبادله مواد ضروری است.
در شرایط نور طبیعی، دافنی ها به طور فعال به سطح آب آمده، و با سرعت زیادی در جهت آب شنا می کنند.دافنی ها تمایل بیشتری به طیف نور سبز نشان می دهند و طیف نور قرمز را نمی پسندند .
آرتمیا
با توجه به توسعه روز افزون پرورش غذای زنده آبزیان در، موضوع تهیه غذای مناسب برای تولید آبزیان پرورشی روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می کنند. از این رو ضرورت توجه به تامین غذا و سرمایه گذاری در این امر از اولویت ویژه ای برخوردار است.
در این میان، تامین غذای زنده در زنجیره غذایی آبزیان پرورشی، به ویژه میگو و ماهیان دریایی بخصوص در مرحله اولیه و آغازین آن اهمیت فراوانی دارد. امروزه از آرتمیا در مراکز تکثیر و پرورش با توجه به مراحل سنی و بیولوژیک میگو استفاده می کنند .
استفاده از سیست آرتمیا(به صورت ناپلیوس و سیست دارای غلاف) در تولید پست لارو و میگو و سایر آبزیان
استفاده از آرتمیای بالغ برای مولد سازی
استفاده از توده زنده آرتمیا در مزارع پرورش میگو حداقل به نسبت 5 درصد در جیره غذایی به منظور افزایش تولید و کاهش ضریب تبدیل غذای کنستانتره
استفاده از پودر آرتمیا در جیره غذایی کنستانتره به مقدار 3 الی 5 درصد
استفاده از پودر آرتمیا در مراحل اولیه تغذیه به عنوان جانشین فیتوپلانکتونی
استفاده از ترشی آرتمیا (اینستار آرتمیا) در مزارع پرورش میگو و ماهی
استفاده از آرتمیا در ایران برای تغذیه آبزیان از سال 1352 در مرکز تکثیر ماهیان خاویاری سد سنگر رشت شروع شد. سیستم آرتمیا را از دریاچه ارومیه جمع آوری کرده و به مرکز مذکور ارسال گردید.