تورم معمولا ناشی از تجمع آب میان بافتی است و بیشتردر مچ، ساق و ران‌ها ایجاد می‌شود. ولی ممکن است در سایر نقاط بدن هم دیده شود. اکثر اوقات با تغییر مناسب life style وضعیت ورم بهبود می‌باید ولی در مواردی بیماری زمینهای وجود دارد که نیاز به تشخیص به‌موقع و درمان مناسب دارد. تورم پاها می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های مهمی مانند مشکلات قلبی، کلیوی و کبدی باشد.
ورم پا نشانه‌ی چیست؟
ورم پا یا همان ادم یا خیز، در اثر جمع‌شدن مایع در بدن ایجاد می‌شود. این عارضه ممکن است کاملاً طبیعی باشد؛ مانند تورم مچ هر دو پا بعد از ایستادن طولانی‌مدت. خبر خوب اینکه این تورم با استراحت برطرف می‌شود. گاهی بادکردن پاها نشان‌ی بیماری‌هایی مانند نارسایی احتقانی قلب است.
علت ورم پا
عللی که باعث بروز تورم در پاها و مچ پا می‌شود عبارت است از:
۱. ایستادن یا نشستن طولانی‌مدت در سفر با اتومبیل یا هواپیما
۲. چاقی
همه می‌دانند که چاقی باعث بروز مشکلاتی و ازجمله سبب ایجاد ادم در بدن می‌شود. چون افراد با وزن بیش از حد، تحرک کافی ندارند، بی‌تحرکی، خود عاملی برای تشدید ورم می‌شود.
۳. بارداری
بزرگ‌شدن رحم و فشار بر وریدها، در مسیر برگشت خون به قلب و افزایش حجم آب بدن نیز ورم پا و مچ پا را در زنان باردار ایجاد می‌کند.
۴. مصرف بیش از حد نمک
تقریباً در همه در خوراکی‌ها، به‌صورت نامحسوس، نمک وجود دارد؛ انواع رب‌ها، کنسروها، ترشیجات و نان‌ها منابعی از نمک هستند که شاید کمتر کسی به پرنمکی آن‌ها توجه کند.
۵. عوارض جانبی برخی داروها
برخی داروهای فشار و قرص‌های ضد درد باعث می‌شوند پای بیمار، به‌خصوص در ناحیه قوزک، باد کند. بروفن و ناپروکسن ازجمله داروهای ضد درد هستند که ممکن است باعث تورم شوند.
اغلب داروهای ورم‌آور، ورم خفیف تا متوسط ایجاد می‌کنند. اغلب این ورم‌ها، به‌سبب جمع‌شدن نمک است و با قطع دارو، خیز یا ادم برطرف می‌شود. در فهرست زیر، نام بعضی از این داروها آمده است:
ـ پردنیزولون: مؤثر در درمان آلرژی و بیماری‌های ریوی مزمن
ـ آملودیپین: از داروهای کنترل فشار خون
ـ قرص‌های ضدبارداری استروژنی
ـ گاباپنتین: داروی بیماری اعصاب محیطی (نوروپاتی)، مفید برای بیماران با دیابت پیشرفته
برای تشخیص ورم مزمن پا چه آزمایشاتی تجویز می‌شود؟
ورم مزمن در هر دوپا و فقط در ناحیه قوزک معمولاً اهمیت زیادی ندارد و در افراد مسن و کم‌تحرک این شکل ورم متداول‌تر است.
اگر ورم همراه با درد باشد در این صورت نیاز به مراجعه به پزشک هست.
در ورم شدید پزشک معمولاً بررسی‌های بیشتری را انجام می‌دهد تا علت ورم مشخص شود. اکوکاردیوگرافی قلب، آزمایش کبد، کلیه، پروتئین‌های سرمی، بررسی کم‌کاری تیروئید و سونوگرافی کالر داپلر وریدی از پاها از جمله تست‌های تشخیصی هستند که به صلاحدید دکتر انجام می‌شوند.
درصورتی‌که ورم فقط در یک پا باشد، از اهمیت بیشتری برخوردار است و می‌تواند نشانه‌ای از لخته حاد ورید عمقی پا یا DVT حاد باشد. البته علل دیگر مثل بیماری لنف ادم، توده‌های داخل لگنی یا شکمی هم می‌تواند از علل این نوع ورم باشد.
ورم معمولاً به پا محدود می‌شود ولی اگر در دست‌ها هم ورم دیده شود نیاز به بررسی تخصصی توسط پزشک هست. در این موارد احتمال بیماری کلیوی (سندرم نفروتیک)،اختلال شدید پروتئین‌های بدن و موارد شدید بیماری قلبی (نارسائی قلبی) وجود دارد.
تورم در اطراف پشم و پلک‌ها می‌تواند کاملاً طبیعی باشد و البته ممکن است بعضی از بیماری‌ها مثل نارسائی کلیوی و کم‌کاری تیروئید هم مطرح باشد.
درمان قطعی ورم پا
درمان ورم پا یعنی تشخیص صحیح علت ورم و سپس درمان علت‌محور آن. درمانی که صرفاً برای برطرف‌کردن ورم تجویز شود، ممکن است در کوتاه‌مدت، از نظر ظاهری اثربخش باشد؛ ولی پس از اندکی، ورم پا با شدت بیشتری برمی‌گردد.
همراه با درمان بیماری‌های زمینهای مسبب تورم، روش‌های درمانی مؤثر در کم‌کردن ادم نیز توصیه می‌شود. درمان‌های حمایتی، علائم بیماری را زود‌تر بهبود می‌بخشند و به گونه‌ای بهتر و پایدارتر نتیجه می‌دهند.
کاهش نمک و افزایش تحرک و کاهش وزن، سه پایه اصلی درمان‌های حمایتی است.
واریس مچ پا از شکایت‌های رایج بیماران است. مچ پا در معرض دید است و هر گونه واریس مویرگ‌های عنکبوتی و یا واریس طنابی در این قسمت می‌تواند باعث کاهش اعتماد بنفس بیمار شود.
داروی ادرارآور (دیورتیک) برای درمان ورم پا
داروهای دیورتیک، با افزایش دفع کلیوی آب و نمک اضافه، ورم را کاهش می‌دهند. معروف‌ترین این داروها فوروزماید (لازیکس) و تیازیدها هستند.
گاهی ممکن است مصرف این داروها به تجویز پزشک نیاز داشته باشد.
درمان خانگی ورم پا
درمان خانگی ورم پا، نوعی درمان حمایتی مهم در کاهش ورم پا و بسیار مؤثر و بلکه ضروری است. این درمان بدین شرح است:
- کم‌کردن مقدار مصرف نمک در پخت غذا
- حذف نمکدان از سر سفره
- کم‌کردن مصرف انواع ترشی و شور همراه با غذا
- کاهش خرید و مصرف چیپس، پفک، بیسکویت‌های نمکی، چوب‌شور و…
- کاهش مصرف گوشت قرمز و آجیل و تخمه بوداده و شور
- کاهش مصرف غذای رستورانی و غذاهای آماده و کنسروی، گوشت‌های فرآوری‌شده مثل سوسیس و کالباس
- افزایش پیاده‌روی و تحرک مناسب سن و وضع بدنی
- پرهیز شدید از نشستن طولانی‌مدت با پای آویزان
- قراردادن پای خود در جایی بالاتر از سطح بدن، چندین‌بار در روز
- پیشگیری از افزایش وزن بدن با رژیم غذایی مناسب و ورزش
منبع: ورم پا نشانه چیست؟ نوشته: دکتر مهرداد اقدسی متخصص درمان واریس