فردی که تعهد یا قول و قراری دارد باید به شکلی آن را انجام بدهد تا آن تعهد از بین برود و دیگر تکلیفی نداشته باشد.
مالکیت ما فی الذمه یکی از راه های از بین رفتن و سقوط تعهد است. به این معنا که فرد مدیون، مالک آنچه که بر عهده ی وی بوده و باید پرداخت می کرده می شود. در واقع به این شکل می شود که خودش همزمان هم مدیون می شود و هم طلبکار.
این مالکیت ما فی الذمه (مالک شدن آنچه که بر ذمه فرد است) ممکن است به دو صورت اتفاق بیفتد که در ادامه به آن اشاره می شود.
یکی از مواردی که در اثر آن مالکیت ما فی الذمه رخ می دهد؛ ارث است. وقتی که فردی که از متوفی ارث می برد؛ بدهکار متوفی باشد که در این صورت هم مالک ارث است هم بدهکار کسی که از وی به او ارث رسیده است در اینجا مالکیت ما فی الذمه اتفاق افتاده است که با مالکیت ما فی الذمه، تعهد ساقط می شود
برای مثال اگر “الف” از پسر یا فرزند خود یعنی “ب ” طلبکار باشد و فرزند بدهکار پسر باشد بعد از فوت وی به نسبت سهم الارثی که به پسر می رسد مالکیت ما فی الذمه رخ میدهد.
برای مثال اگر “الف” به عنوان پدر “ب” از وی ۵۰ میلیون طلب داشته باشد و سپس فوت شود اگر سهم الارث “ب” از دارایی پدرش یک دوم باشد به اندازه ۲۵ میلیون از آن دینی که دارد بری می شود و تنها ۲۵ میلیون دیگر را باید به باقی وراث بدهد.
نوعی دیگر از مالکیت ما فی الذمه در اثر قرارداد به این شکل است که طلبکار، طلب خود را به بدهکار ببخشد؛ در اینجا هم فرد مدیون یا بدهکار، مالک مافی الذمه می شود یعنی مالک آنچه می شود که باید می پرداخت.
از بخشیدن طلب در قانون به عنوان هبه طلب نیز یاد می شود.