تکلم و زبان در میان انسان ها اصلی ترین راه برای برقراری ارتباط است. این مهارت از اولین هفته ها ماه های زندگی آغاز می شود و با بالا رفتن سن روز به روز پیشرفته تر و کامل تر شده و چه بسا تکامل آن تا واپسین لحظات زندگی نیز ادامه پیدا می کند.
بدون شک زمانی که اولین اصوات را از دهان نوزادتان می شنوید، به وجد آمده و این اتفاق را جزو شیرین ترین لحظات زندگی تان به حساب خواهید آورد. چه چیزی می تواند زیبا تر از تلاش فرزند تازه متولد شده تان برای برقراری ارتباط کلامی با شما باشد؟
صحبت کردن کودکان نیز مانند راه رفتن، یاد گرفتن آداب دستشویی و دیگر مهارت هایی که به تدریج می آموزند؛ مراحل رشدی مشخص داشته و از سن خاصی آغاز می گردد. اگر نوزادی دارید و می خواهید سن آغاز حرف زدن کودکتان، مراحل رشدی صحبت کردن او به چه صورت است؛ مطالعه این مقاله برایتان مفید خواهد بود.
علاوه بر این، اگر بسیار مشتاق شنیدن اولین کلمات از دهان کودک خود هستید و نگرانید که مبادا تاخیری در سن حرف زدن او اتفاق افتاده باشد؛ در این مقاله برایتان سن تاخیر در حرف زدن کودک و علائم تاخیر در گفتار را که می توانند هشدار دهنده باشند، بیان کرده ایم.
سن آغاز حرف زدن کودک
همانطور که هیچ دو انسانی را نمی توان به طور کامل شبیه به هم دانست، در رابطه با کودکان و خصوصیات رشدی شان نیز نمی توان نظر قطعی داد. در واقع کودکان در یک بازه زمانی خاص شروع به صحبت کردن می کنند، بعضی زودتر و بعضی کمی دیر تر.
این تغییرات در سن آغاز حرف زدن کودک می تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. میزان هوش کودک، محیطی که کودک در آن رشد و پرورش پیدا می کند، عوامل ارثی و بسیاری موارد دیگر می توانند سن شروع حرف زدن کودک را تحت تاثیر قرار دهند.
با وجود تمام تفاوت هایی که میان کودکان وجود دارد؛ آن ها به ترتیب خاصی مراحل رشد زبان را در بازه های زمانی مشخص طی می کنند. دیر حرف زدن کودک در هر مرحله از رشد زبان، اگرچه می تواند برای والدین دلهره آور و نگران کننده باشد اما صرفا به معنای یک مشکل جدی و حاد نیست بلکه ممکن است تاخیر موقتی در زبان کودک اتفاق افتاده باشد.
بنابراین اگر فرزندتان کاملا با "برنامه زمانی رشد حرف زدن کودک" منطبق نبود، کمی به او زمان داده و با برچسب فوری بیماری یا اختلال به اعتماد به نفس کودک لطمه نزنید. بنابراین به خاطر داشته باشید که این برنامه زمانی، یک اصل و قانون کلی نیست که حتما همه کودکان باید از آن پیروی کنند و ممکن است سن آغاز حرف زدن یک کودک کمی با این برنامه ناهمخوانی داشته باشد.
به طور کلی کودکان از حدود شش ماهگی شروع به زمزمه کردن می کنند و اولین کلمات خود را بین 10 تا 15 ماهگی بیان می کنند. به طور دقیق تر می توان گفت که بیشتر کودکان از 12 ماهگی شروع به حرف زدن، می کنند.
تا حدود سنین 18 ماهگی و کمی بعد از آن نیز همچنان به دایره لغات خود اضافه می کنند. پس از 18 ماهگی زمان بیان جملات کوتاه فرا می رسد. کودکان کلماتی که آموخته اند را ترکیب می کنند و در قالب جملاتی ساده بیان می کنند.
حتما بخوانید: لکنت زبان کودکان
مراحل سنی رشد حرف زدن کودک
اگرچه سرعت رشد زبان در کودکان ممکن است متغیر باشد، اما بر اساس علم روانشناسی رشد کودکان، همه آن ها برای تکامل زبان خود باید مراحل مشخصی را طی کنند که از یک الگوی واحد پیروی کرده و در میان همه کودکان مشترک است.
به این معنی که کودکان به ترتیب خاصی، هر مرحله را پشت سر گذاشته و وارد مرحله بعد می شوند و این مراحل برای همه کودکان با هر نژاد و قومیت و جنسیتی یکسان خواهد بود. مراحل سنی رشد حرف زدن کودک عبارت است از:
۱ مرحله پیش گفتار (تولد تا 6 ماهگی)
گریه کردن نوزاد ابتدایی ترین نوع ارتباط او با دنیای بیرون و مراقبانش است. اما به زودی یاد می گیرد که از زبان، کام و لب خود استفاده کند و تولید صدا کند. کودک در مرحله پیش از گفتار، صداهایی تولید می کند که شبیه واکه هستند اما به احتمال بسیار زیاد در پاسخ به صداهای اطرافیان بیان می شوند.
در این مرحله کودک سرش را به سمت صدا بر می گرداند و به نظر می رسد به منبع صدا نگاه می کند. صداهایی که از زبان کودک در این مرحله شنیده می شوند غالبا مصوت های "آ، او، ای" هستند و هنوز قادر به تولید حروف صامت مانند " ب، م" و غیره نیستند.
۲ مرحله غان و غون کردن (6 تا 8 ماهگی)
غان و غون صداهایی است که توسط کودکان در سنین 6 تا 8 ماهگی ایجاد شده و به شکل ترکیباتی از مصوت- صامت بیان می شود. صداهایی که در این مرحله توسط نوزادان تولید می شوند غالبا ترکیباتی مانند " ما ما ما" ، "دا دا دا" و یا "با با با" دارند.
۳ مرحله هولوفرستیک یا تک کلمه ای (9 تا 18 ماهگی)
در اصل کلمه هولوفرستیک (holophrastic) از ترکیب دو کلمه "holo" به معنای کامل یا تقسیم نشده و "Phrase" به معنای عبارت یا جمله تشکیل شده است. این نام گذاری به این دلیل است که در این مرحله کودک اولین کلمه منفرد خود را به جای یک جمله کامل بیان می کند. به عنوان مثال کودک از تک کلمه " آب " به جای جملات " آب را به من بده " یا " من آب می خواهم" استفاده می کند تا منظور خود را به مراقبین خود برساند.
بیشتر بخوانید: تربیت فرزند از نوزادی
۴ مرحله دو کلمه ای (18 تا 24 ماهگی)
پس از این که کودک اولین کلمات خود را ادا کرد، به تدریج دایره واژگانش شروع به گسترش می کند. اگرچه هنوز روانشناسان علت این امر را نمی دانند اما در حدود سنین 19 یا 20 ماهگی، کودکان نوپا دچار انفجار زبانی می شوند.
به این معنی که کودکان پس از چند هفته یادگیری آهسته و پیشرفت آرام در یادگیری لغات جدید، به ناگاه با سرعت خارق العاده ای کلمه های جدید را فرا می گیرند. کودکان در این سنین روزانه 9 لغت جدید را می آموزند. در این مرحله، کودک به قدری کلمه های جدید آموخته است که می تواند جمله های دو کلمه ای با روابط معنایی ساده بسازد.
همچنین این برهه سنی به دوره اشتباهات زیبا نیز معروف است، زیرا کودکان نوپا در این مرحله دچار نوعی خطای شناختی می شوند که به دو صورت بیش گستری و کم گستری بروز می کند. در بیش گستری ممکن است کودک هر مردی که مانند پدرش سبیل دارد را بابا بنامد و در کم گستری به عنوان مثال کودک تنها ماشین پدر خودش را ماشین می داند و نمی پذیرد که تمامی وسایل نقلیه ای که در خیابان می بیند هم ماشین هستند.
خطای بیش گستری با افزایش دایره لغات کودک و آموختن نام های جدید، به خودی خود اصلاح خواهد شد. یعنی زمانی که کودک کلمات آقا، عمو، دایی و غیره را یاد بگیرد به جای استفاده از کلمه بابا برای تمامی مردان، از کلمات صحیح برای نامیدن آن ها استفاده خواهد کرد. با کتابخوانی برای کودکان می توان به افزایش خزانه واژگان آن ها سرعت بخشید.
۵ مرحله گفتار تلگرافی (24 تا 30 ماهگی)
کودکان در این مرحله جملاتی می سازند که معمولا بیشتر از دو کلمه است. جملاتی که تنها از کلمات ضروری برای بیان منظور کودک تشکیل شده اند. " ماما من پارک" یک مثال برای این گونه جملات است. همانطور که مشخص است کودکان در این سنین تمامی اجزای غیر ضروری را از جمله حذف می کنند. در جملات تلگرافی آن ها معمولا خبری از حروف اضافه، حروف ربط، حروف تعریف نیست.
علاوه بر این کودک در این مدت در حال اصلاح چیزهایی است که پیش از این آموخته است و شروع به بررسی مفاهیم متفاوت و پیچیده تر کلمات می کند. به عنوان مثال او کم کم یاد می گیرد که کلمه "نه" که از والدین خود می شنود می تواند به معنای "نکن"، "نیست"، " نمی شود" باشد.
یکی دیگر از پیشرفت های کلامی کودک در این مرحله آغاز استفاده او از افعال انتزاعی مانند فکر کردن، دانستن و غیره است. همچنین از دیگر مفاهیمی که کودک با آن ها آشنا می شود کلمات استفهامی هستند.
یعنی کودک از این پس کلماتی مانند "کی" ، "چی" و "کجا" را درک می کند و می تواند به سوالاتی که با این کلمات آغاز می شوند، پاسخ های درستی بدهد. برای این که کودک خود را از سنین پایین به گونه ای تربیت کنید که در پاسخ به سوالات دروغ نگوید، می توانید مقاله جلوگیری از دروغ گویی کودکان را مطالعه کنید.
۶ مرحله چند کلمه ای بعدی ( از 30 ماهگی تا 3 سالگی)
رشد زبان در کودک همچنان ادامه پیدا می کند به طوری که حدودا در اواخر سه سالگی، کودک می تواند با جملات طولانی تر صحبت کند و چندین جمله را در کنار هم قرار داده و یک داستان در حدود 300 کلمه تعریف کند.
تا پیش از این والدین حکم مترجم را داشتند و می بایست گفتار کودک را برای دیگران ترجمه می کردند اما در این مرحله کلمات و جملات کودک برای دیگران قابل فهم می شود. کودکان در این سنین الگو های گفتاری بزرگسالان را به طور دقیق تقلید می کنند، از پرسیدن سوالات لذت می برند، در هنگام بازی، با خود صحبت می کنند و ضمیر ها را معمولا به درستی به کار می برند.
۷ مرحله زبانی (از 3 سالگی به بعد)
کلام کودکان با افزایش سن پیچیده تر و انتزاعی تر می شود. تا قبل از 6 سالگی خزانه واژگان کودک به 2500 کلمه می رسد. این تعداد لغت، در 6 سالگی به 13000 کلمه و در 7 سالگی به 20 تا 26 هزار کلمه می رسد.
کودک در 7 سالگی فواصل زمانی و فصول سال را درک می کند و می شناسد و در 8 سالگی می تواند جملات پیچیده و مرکب را به آسانی تشکیل دهد. علاوه بر این از کماتی مانند لطفا و متشکرم در مناسبات اجتماعی به درستی استفاده می کند. به عبارت دیگر در سن 8 سالگی گفتار کودک برای برقراری روابط اجتماعی مناسب با همسالان خود و حتی بزرگسالان، به قدر کفایت رشد می کند.
بیشتر بخوانید: اهمیت دوستیابی کودکان
سن تاخیر در حرف زدن کودک
تفاوت های فردی در کودکان وجود دارد و ممکن است برخی از آن ها با کمی تاخیر مراحل رشد حرف زدن را طی کنند. اگرچه این موضوع در اغلب اوقات جای نگرانی ندارد و مشکلی کودک را تهدید نمی کند، اما لازم است که والدین نسبت به برخی نشانه ها هشیار باشند.
در واقع سن تاخیر در حرف زدن کودک از طریق چند علامت کلیدی مشخص می شود. در این بخش از مقاله علائم و نشانه هایی که مشخص کننده تاخیر در حرف زدن کودک هستند بیان شده اند. اگر هر کدام از این موارد را مشاهده کردید لازم است که به پزشک و گفتار درمانگر مراجعه کنید. در مواردی که در ادامه عنوان شده اند، کودک دچار تاخیر گفتاری است.
نوزادی که در ماه های اول زندگی به صدا پاسخ نمی دهد یا صدایی تولید نمی کند.
کودکی که در 12 ماهگی از حرکات اشاره استفاده نمی کند و سعی در برقراری ارتباط با شما نمی کند حتی زمانی که به چیزی نیاز دارد. برای مطالعه افزایش مهارت های ارتباطی کلیک کنید.
کودکی که در 18 ماهگی به جای استفاده از کلام برای برقراری ارتباط از حرکات بدنی استفاده می کند. به عنوان مثال برای این که از شما بخواهد همراه او بروید، کلمه "بیا" را به زبان نمی آورد و به جای آن دست شما را می گیرد و با خود می برد.
کودکی که در 18 ماهگی در تقلید صدا ها مشکل دارد.
کودکی که در 18 ماهگی در درک دستور های ساده شفاهی مانند "بیا"، "بنشین" و غیره مشکل دارد.
کودکی که در 2 سالگی فقط می تواند گفتار یا کردار دیگران را تقلید کند و قادر به تولید کلمه یا عبارتی از جانب خود نیست.
کودکی که در 2 سالگی برخی از اصوات و کلمات را به طور مکرر بیان می کند.
کودکی که در 2 سالگی نمی تواند دستور العمل های ساده را دنبال کند.
موارد ذکر شده زنگ خطر هایی هستند که به شما می گویند احتمالا در دستگاه گویایی کودک و یا در بخش هایی از مغز او که مربوط به زبان بیانی و دریافتی می شود، اشکالاتی وجود دارد. والدین هشیار با تشخیص زودهنگام مشکل و مراجعه به پزشک می توانند به روند درمان کودک خود کمک بسزایی بکنند.
در ادامه بخوانید: جلب توجه کردن کودک
کلام آخر
به طور کلی برای رشد زبان کودکان یک سری مراحل وجود دارد که ترتیب و توالیشان در همه کودکان یکسان است اما بازه های زمانی مربوط به هر مرحله می تواند برای برخی از کودکان متفاوت باشد. به این معنی که ممکن است بعضی از کودکان مراحل را با سرعت بیشتر و برخی آهسته تر و کند تر طی کنند.
اگرچه برخی از تاخیرات گفتاری طبیعی تلقی می شوند اما والدین باید مراقب نشانه های عمده تاخیر کودک در حرف زدن باشند. تاخیر در گفتار ممکن است به دلایل متفاوتی اتفاق بیفتد و نکته حائز اهمیت این است که هر چه زود تر مشکل را شناسایی شود، روند درمان سریع تر و ساده تر خواهد شد.
سوالات متداول
1- ✔️ سن آغاز حرف زدن کودک چه زمانی است؟
✔️ در این زمینه میان کودکان تفاوت های فردی وجود دارد اما به طور کلی انتظار می رود که کودکان بین 10 تا 15 ماهگی اولین کلمات خود را بیان کنند و توضیحات تکمیلی در این خصوص در متن مقاله عنوان شده است.
2- ✔️ مراحل سنی رشد حرف زدن در کودک به چه شکل است؟
✔️ کودکان برای حرف زدن مراحل رشدی خاصی را طی می کنند که شامل چندین مرحله متوالی است و در مقاله شرح داده شده است.
3- ✔️ سن تاخیر کودک در حرف زدن چه زمانی است؟
✔️ برخی از تاخیرات گفتاری که در هر مرحله از رشد زبان اتفاق می افتند و در مقاله به طور کامل بیان شده اند، می توانند نشان دهنده تاخیر در حرف زدن کودک باشند.
منبع : سن حرف زدن کودک